(Thanh tra) - Những năm gần đây, cùng với sự quan tâm đầu tư của Nhà nước, mô hình kinh tế hợp tác xã (HTX) tại xã Na Rì, tỉnh Thái Nguyên đã chứng minh vai trò quan trọng trong việc tạo sinh kế ổn định, nâng cao thu nhập và thúc đẩy giảm nghèo bền vững. Từ những hộ nghèo khó khăn, nhiều gia đình nay đã chủ động liên kết sản xuất, phát triển hàng hóa đặc trưng, hướng tới xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.
Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, huyện Na Rì cũ trở thành xã Na Rì, với hơn 11.400 nhân khẩu sinh sống trên diện tích hơn 112 km². Việc sáp nhập không chỉ tinh gọn bộ máy quản lý mà còn mở ra cơ hội tái cơ cấu kinh tế theo hướng bền vững, lấy HTX làm “đòn bẩy” quan trọng giúp người dân ổn định đời sống, vươn lên thoát nghèo.
Năm 2025, toàn xã có 146 hộ thuộc diện được hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát từ các chương trình của Nhà nước như chính sách nhà ở cho người có công, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi.
Đến giữa tháng 7/2025, 52 căn nhà đã hoàn thiện, 82 căn đang thi công, số còn lại đang được triển khai. Các ngôi nhà đều đạt tiêu chuẩn “ba cứng” – nền, khung, mái – bảo đảm bền chắc, an toàn cho người dân.
Nơi ở ổn định là bước khởi đầu quan trọng để người dân yên tâm đầu tư sản xuất. Từ đó, các mô hình kinh tế hợp tác được hình thành, tạo giá trị gia tăng cao hơn, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn.
Song song với chính sách xóa nhà tạm, chính quyền xã Na Rì đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, tập trung vào cây ăn quả phù hợp với khí hậu và thổ nhưỡng như quýt Bắc Kạn, cam 245,6/232 ha, đạt 105,8% kế hoạch, bưởi, lê, cây hồng không hạt 49,6/60ha đạt 82,6% kế hoạch.
Diện tích các cây chất bột, cây ăn quả, rau đậu, đỗ các loại cơ bản đạt và vượt kế hoạch giao. Xã có 04 sản phẩm được cấp chứng nhận OCOP 3 sao gồm: Rượu men lá, Bánh quẩy Phố Cổ, Hồng không hạt Sơn Thành, Hồng không hạt LT-1… …
Nhiều chính sách hỗ trợ về giống, phân bón, kỹ thuật và tiêu thụ sản phẩm được triển khai, giúp người dân mạnh dạn phát triển kinh tế vườn, tăng thu nhập.
Có thể thấy HTX ngày càng thể hiện rõ vai trò “cầu nối” giữa người dân và chính sách của Nhà nước. Thông qua mô hình này, bà con dễ dàng tiếp cận vốn vay ưu đãi, được tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ vật tư và xúc tiến thương mại. Sức mạnh tập thể giúp các hộ nhỏ lẻ chủ động hơn trong sản xuất và tự tin bước ra thị trường.
Trong phát triển chuỗi giá trị chăn nuôi lợn đen, xã Na Rì đã chủ động phát huy vai trò “bệ đỡ” của các HTX và tổ hợp tác, trong đó HTX Trần Phú là một điển hình tiêu biểu. HTX không chỉ hỗ trợ người dân về con giống, kỹ thuật chăn nuôi mà còn tổ chức liên kết tiêu thụ sản phẩm, góp phần hình thành chuỗi giá trị khép kín.
Hiện mô hình chăn nuôi lợn đen tại HTX Trần Phú mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt, sau khi trừ chi phí, mỗi con lợn cho lợi nhuận trung bình khoảng 3,7 triệu đồng.
Ngoài ra, HTX còn là đơn vị cung cấp nông sản, thực phẩm sạch và sản phẩm đặc trưng của địa phương cho người dân trong xã và các vùng lân cận, khẳng định vai trò đầu tàu trong phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững ở Na Rì.
Bên cạnh đó, mô hình trồng hồng không hạt LT-1 của hộ gia đình ông Hoàng Văn Việt ở thôn Phiêng Cuôn – sản phẩm OCOP 3 sao – cũng mang lại hiệu quả cao, mở hướng phát triển cây đặc sản cho xã.
“Từ khi gia đình tôi tham gia mô hình trồng hồng không hạt LT-1, ban đầu cũng gặp không ít khó khăn do chưa nắm vững kỹ thuật chăm sóc và chưa quen với quy trình sản xuất mới. Nhưng từ khi vào Hợp tác xã, chúng tôi được tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật rất cụ thể – từ cách chọn giống, cắt tỉa, đến chăm cây sao cho thấp mà vẫn sai quả, dễ thu hoạch. Giống cây con cũng luôn được HTX cung cấp đầy đủ, chất lượng đảm bảo.
Nhờ đó, vườn hồng phát triển tốt hơn, năng suất ổn định và gia đình có nguồn thu nhập đều đặn, cuộc sống đỡ vất vả hơn trước”, đại diện hộ gia đình chia sẻ.
Tuy nhiên, Na Rì vẫn đối mặt với khó khăn như thiếu cán bộ quản lý HTX có chuyên môn, vốn điều lệ hạn chế và kỹ năng tiếp cận thị trường còn yếu. Chính quyền địa phương đang phối hợp với các sở, ngành của tỉnh hỗ trợ chuyển đổi số, đào tạo nhân lực và mở rộng kết nối tiêu thụ sản phẩm.
Những kết quả đạt được cho thấy, phát triển HTX không chỉ giúp Na Rì xóa nhà tạm, giảm tỷ lệ hộ nghèo mà còn mở ra hướng đi mới cho người dân làm giàu bền vững trên chính mảnh đất quê hương.
Sự đồng hành giữa chính quyền – HTX – người dân tạo nên chuỗi phát triển khép kín: từ an cư đến sinh kế, từ sản xuất đến thương mại.
Đây cũng là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của các Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS giai đoạn 2021-2025. Khi chính sách được thực thi đúng và khơi dậy được sức mạnh cộng đồng, mô hình HTX ở Na Rì sẽ tiếp tục trở thành “đòn bẩy” giúp đồng bào không chỉ đủ ăn, đủ mặc mà còn vươn tới khát vọng làm giàu bền vững.
