(Thanh tra) - Công chức cấp xã là “cửa ngõ” đầu tiên tiếp xúc, lắng nghe và xử lý kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của người dân. Trong bối cảnh tổ chức bộ máy được sắp xếp tinh gọn theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW, vai trò của đội ngũ này càng trở nên quan trọng.
Qua khảo sát thực tế, công chức cấp xã hiện nay có những ưu điểm nhất định, như: Phẩm chất đạo đức tốt, am hiểu tình hình địa phương, có kinh nghiệm trong xử lý vụ việc phát sinh.
Tuy nhiên, hạn chế cũng còn nhiều. Trình độ chuyên môn và pháp lý của công chức cấp xã chưa đồng đều. Không ít người được đào tạo từ ngành khác, chưa nắm vững các quy định mới về tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
Kỹ năng nghiệp vụ còn yếu, đặc biệt trong việc tiếp xúc, đối thoại, lắng nghe và hướng dẫn công dân, xử lý tình huống phức tạp hay soạn thảo văn bản hành chính...
Những bất cập này khiến hiệu quả quản lý nhà nước ở cơ sở chưa đáp ứng được yêu cầu cải cách, dễ tạo ra “gãy khúc” trong chuỗi thực thi chính sách ngay từ điểm đầu.
Như tại Nghệ An, những yêu cầu mới đặt ra đối với công chức cấp xã ngày càng rõ nét.
Sau khi triển khai mô hình chính quyền hai cấp, số lượng đơn thư phát sinh nhiều hơn, tính chất vụ việc phức tạp hơn, buộc chính quyền cơ sở phải vào cuộc quyết liệt hơn.
Theo ông Chu Thế Huyền, Chánh Thanh tra tỉnh Nghệ An, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh còn lúng túng trong xác định thẩm quyền, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo; nguy cơ phát sinh phức tạp về an ninh, trật tự xã hội vẫn còn hiện hữu.
Trước tình hình đó, tỉnh đã tăng cường tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo cho đội ngũ công chức cấp xã, đồng thời duy trì việc tiếp công dân định kỳ, đối thoại công khai và yêu cầu người đứng đầu trực tiếp lắng nghe, giải quyết kiến nghị của dân.
Hay như tại Lâm Đồng, một cán bộ thanh tra tỉnh chia sẻ, khi Thanh tra cấp sở, cấp huyện không còn, Thanh tra tỉnh sẽ phải đảm nhận toàn bộ công việc thanh tra, kiểm tra nhiều xã, phường trên địa bàn tỉnh, điều này tạo áp lực lớn về thời gian, nhân lực và chi phí.
Ngoài ra, ở riêng tỉnh Lâm Đồng, địa bàn rộng, đồi núi hiểm trở, phức tạp, vì vậy việc di chuyển, tiếp cận các địa bàn cũng là một thách thức không nhỏ, bên cạnh đó, công chức Thanh tra tỉnh có thể không nắm bắt hết được những đặc thù của từng địa phương, những vấn đề nhỏ, những sai phạm mang tính địa phương ở các xã vùng sâu, vùng xa.
Còn ở tỉnh Phú Thọ, ông Nguyễn Tiến Sinh, Chánh Thanh tỉnh cho biết, Phú Thọ là tỉnh có diện tích rộng, dân cư phân bố không đồng đều, nhu cầu và kiến nghị của Nhân dân rất đa dạng. Công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo do đó luôn đòi hỏi sự nỗ lực, trách nhiệm và bản lĩnh cao của đội ngũ cán bộ.
Đặc biệt, trong bối cảnh Luật Thanh tra năm 2025 cùng nhiều nghị định, thông tư hướng dẫn mới chuẩn bị được triển khai, nếu đội ngũ cán bộ, công chức không kịp thời cập nhật kiến thức và kỹ năng, sẽ rất khó đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.
Từ thực trạng trên, nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng công chức cấp xã tập trung ở ba mảng chủ yếu. Trước hết là nhu cầu về kiến thức chuyên môn và pháp luật. Công chức cấp xã cần được cập nhật thường xuyên các quy định mới nhất của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Phòng, chống tham nhũng cùng các văn bản liên quan.
Kế đến là nhu cầu về kỹ năng mềm và kỹ năng nghiệp vụ.
Công chức cấp xã phải được đào tạo kỹ năng giao tiếp, ứng xử, lắng nghe và thấu hiểu công dân; kỹ năng đàm phán, thương lượng, giải quyết xung đột; kỹ năng tiếp dân, phân tích đơn thư, xác minh thông tin, thu thập chứng cứ và soạn thảo văn bản trả lời.
Quản lý cảm xúc trong môi trường áp lực cao cũng là yêu cầu cần thiết để tránh những phản ứng tiêu cực trong quá trình thực thi công vụ.
Cuối cùng là nhu cầu về thái độ và đạo đức công vụ. Công chức cấp xã phải được bồi dưỡng tinh thần trách nhiệm, sự liêm chính, khách quan và công tâm.
Việc xây dựng văn hóa phục vụ Nhân dân tận tụy, “nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin” cần trở thành chuẩn mực ứng xử hàng ngày.
Đồng thời, cần rèn luyện bản lĩnh chính trị, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, đặc biệt trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Song song với đó, để nâng cao năng lực công chức cấp xã, đào tạo và bồi dưỡng cần dựa trên ba nguyên tắc: Tinh, gọn và mạnh.
Để thực hiện điều này, chương trình đào tạo cần được đổi mới toàn diện. Tài liệu phải ngắn gọn, dễ hiểu, giàu tình huống thực tiễn. Phương pháp đào tạo cũng cần đa dạng.
Đội ngũ giảng viên phải am hiểu thực tiễn cấp xã, có khả năng truyền đạt dễ hiểu, đồng thời cần huy động thêm sự tham gia của luật sư, chuyên gia pháp lý, nhà báo để cung cấp góc nhìn đa dạng.
Bên cạnh đó, nguồn lực cho đào tạo phải được đảm bảo, có thể lồng ghép kinh phí từ các chương trình cải cách hành chính, xây dựng nông thôn mới để tạo tính bền vững.
Công chức cấp xã là “người gác cửa” đầu tiên của nền hành chính. Nếu đội ngũ này yếu kém, cả hệ thống sẽ bị ảnh hưởng, dễ “gãy khúc” ngay từ cơ sở.
Do đó, đào tạo, bồi dưỡng công chức cấp xã không chỉ là nhiệm vụ cấp thiết trước mắt, mà còn là chiến lược lâu dài.
