Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Phạm Lương Sơn chỉ đạo hội nghị cung cấp thông tin BHXH, BHYT định kỳ tháng 10/2017. Ảnh: KT

Công tác 37 năm, nhưng lương hưu chỉ 1,3 triệu đồng/tháng

Đó là trường hợp của bà Trương Thị Lan, giáo viên Trường mầm non Lê Duẩn, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh. Bà Lan có thời gian công tác 37 năm, nhưng thời gian đóng BHXH chỉ là 22 năm 8 tháng, tính từ tháng 1/1995. Mức đóng BHXH từ tháng 1/1995 đến 12/2012 của bà Lan là giáo viên hợp đồng, truy đóng và đóng BHXH bắt buộc với mức đóng tối thiểu chung từng thời kỳ. Từ tháng 1/2013, bà Lan đóng BHXH theo chế độ tiền lương Nhà nước quy định.

Theo quy định tại Khoản 3, Điều 62 Luật BHXH, bà Lan vừa có thời gian đóng BHXH thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định vừa có thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định nên khi tính lương bình quân tháng đóng BHXH chung của các thời gian, trong đó thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định được tính bình quân tiền lương tháng đóng BHXH theo quy định tại Khoản 1, Điều 62 Luật BHXH.

Cụ thể: Từ tháng 1/1995 -12/2012 đóng BHXH theo mức tiền lương do người sử dụng lao động quyết định có tổng thời gian 216 tháng, với tổng số tiền sau khi đã được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng của từng thời kỳ theo quy định của Chính phủ là: 249.818.200 đồng. Từ tháng 1/2013 đến 8/2017, tổng số tháng 56 tháng, đóng, với mức lương bình quân của các tháng đóng BHXH theo hệ số tiền lương do Nhà nước quy định cộng với thâm niên ngành là: 247.728.260 đồng. Theo đó, mức lương bình quân của bà Lan là 1.829.215 đồng

Theo Khoản 1, Điều 56 Luật BHXH: 15 năm đóng BHXH được tính bằng 45% sau đó cứ thêm 1 năm được tính bằng 2% đối với nam, 3% đối với nữ. Bà Lan đóng BHXH 22 năm 8 tháng được tính thành 69%.

Như vậy, mức lương hưu hàng tháng của bà Lan: 1.829.215 x 69% = 1.262.158 đồng được bù bằng mức lương cơ sở là: 1.300.000 đồng/tháng.

Lương hưu 101 triệu đồng/tháng vì đóng nhiều

Cũng theo BHXH Việt Nam, hiện nay có 1 trường hợp hưởng lương hưu cao nhất. Trường hợp này tham gia đóng BHXH từ năm 1992 - 2015 với tổng thời gian đóng BHXH là 23 năm 3 tháng (279 tháng); tỷ lệ hưởng lương hưu là 62%.

Trường hợp này được hưởng lương hưu cao do mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH toàn bộ quá trình làm việc của người lao động đều theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định và luôn đóng BHXH hàng tháng ở mức lương rất cao. Người này có 18 năm làm Tổng Giám đốc một doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài lớn tại Việt Nam.

Giai đoạn trước ngày 1/1/2007 (ngày Luật BHXH năm 2006 có hiệu lực thi hành) do pháp luật quy định không khống chế trần tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, cho nên người lao động này đã được doanh nghiệp đóng BHXH trên nền tiền lương hàng tháng rất cao. Trong đó, có giai đoạn tiền lương hàng tháng làm căn cứ đóng BHXH cao nhất lên tới 249 triệu đồng.

Sau ngày 1/1/2017, do Luật BHXH có quy định khống chế mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH cao nhất bằng 20 lần mức lương tối thiểu chung (nay là mức lương cơ sở), nên người lao động này đóng BHXH trên nền tiền lương hàng tháng làm căn cứ đóng BHXH dao động thấp nhất là 9 triệu đồng và cao nhất là 23 triệu đồng.

Theo quy định của chính sách, pháp luật về BHXH, khi tính lương hưu cho những người nghỉ hưu trong năm 2015, tiền lương đã đóng BHXH được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng của từng thời kỳ quy định cho từng năm đã đóng BHXH (trong đó thời điểm trước năm 1995 với hệ số là 4,26; các năm từ năm 1996 trở đi theo hệ số thấp dần). Do đó, với tiền lương đóng BHXH cả quá trình rất cao như trên chia bình quân cho 279 tháng đóng BHXH thì người lao động có mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH để tính lương hưu là 140.837.530 đồng. Lương hưu được hưởng = 140.837.530 đồng x 62% = 87.319.268 đồng/tháng.

Qua 2 lần được Nhà nước quy định điều chỉnh lương hưu (năm 2016 tăng 8%, năm 2017 tăng 7,44%), đến nay, mức hưởng lương hưu của trường hợp này là  101.321.000 đồng/tháng.

Cần chính sách bảo đảm mức sống cho người lao động khi nghỉ hưu

Nguyên nhân khiến mức lương hưu của nhóm giáo viên mầm non lại thấp vì tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của giáo viên mầm non thấp, dẫn đến lương hưu được tính trên nền tiền lương này cũng bị kéo theo ở mức không cao. Mặt khác, thời gian đóng BHXH của giáo viên mầm non ngắn, khiến tỷ lệ hưởng lương hưu thấp.

Trên thực tế, điều kiện về kinh tế của các cơ sở giáo dục mầm non ngoài công lập ở nông thôn chỉ bảo đảm trả lương cho giáo viên ở mức ngang hoặc trên một chút so với mức lương tối thiểu. Còn đối với thời gian truy đóng BHXH thì theo hướng dẫn, mức truy đóng là 15% mức lương tối thiểu tại thời điểm truy đóng.

Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Phạm Lương Sơn cho rằng, trường hợp cô giáo làm việc 37 năm đến khi nghỉ hưu chỉ được nhận lương 1,3 triệu đồng/tháng quả là bất công và không ai bằng lòng; theo ông Sơn, đây  là dịp để các cơ quan ban ngành cần nhìn thẳng vấn đề về đóng - hưởng BHXH, từ đó có thể ban hành chính sách đảm bảo mức sống cho người lao động khi về hưu.

Kiên Trần