Tình trạng học sinh điều khiển xe khi chưa đủ điều kiện diễn ra phổ biến. Ảnh: Báo CAND

Những bản án dành cho sự chủ quan

Mới đây, ngày 11/3/2025, TAND huyện Ninh Dương, Hải Dương tuyên phạt 6 tháng tù đối với bà Lê Thị Lý (sinh năm 1980, trú tại xã Văn Hội) vì có hành vi giao xe máy cho con là Quản Đức Lương (sinh năm 2009) điều khiển tham gia giao thông khi chưa đủ tuổi. Trong lúc điều khiển, Lương gây tai nạn giao thông làm 2 người bị thương nặng.

Điều đáng nói, vụ việc này không phải trường hợp hiếm. Tình trạng người chưa đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đang có dấu hiệu gia tăng, đặc biệt là ở lứa tuổi vị thành niên, học sinh. Không chỉ tự ý sử dụng xe, nhiều em còn được chính người thân hoặc bạn bè giao, cho mượn phương tiện một cách dễ dãi.

Tâm lý chủ quan, cả nể hay nghĩ rằng "chỉ đi một đoạn" khiến việc này trở thành thói quen phổ biến. Hậu quả là không ít trường hợp đã bị lực lượng chức năng kiểm tra, xử lý, thậm chí để lại những vụ tai nạn nghiêm trọng, kéo theo hệ lụy pháp lý cho cả người vi phạm lẫn người giao xe.

Vụ việc ở huyện Chư Prông, Gia Lai là một minh chứng điển hình. Dù đã xảy ra từ lâu, nhưng tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng khiến 4 thanh, thiếu niên tử vong tại xã Ia Lâu vẫn là lời cảnh tỉnh đau xót. Cuối năm 2024, TAND huyện Chư Prông đã tuyên phạt bà Rơ Mah Pil (SN 1986, ngụ xã Ia Lâu) 24 tháng tù cho hưởng án treo vì tội "giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ".

Cũng trong tháng 3/2024, bà Nguyễn Thị Yến (35 tuổi, trú xã Đức Bồng, huyện Vũ Quang, Hà Tĩnh) bị TAND huyện Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh tuyên phạt 12 tháng cải tạo không giam giữ vì giao xe máy cho con điều khiển khi chưa đủ tuổi gây tai nạn, khiến 1 người phụ nữ 79 tuổi trú thôn Hương Thọ, xã Đức Hương bị tổn thương cơ thể 74%.

Giao xe cho người không đủ điều kiện: Rủi ro pháp lý chực chờ

Dưới góc độ pháp lý, luật sư Hoàng Tùng - Trưởng Văn phòng Luật sư Trung Hòa (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) cho rằng, hành vi “giao xe cho người không đủ điều kiện điều khiển” là vi phạm pháp luật và có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo khoản 10 Điều 8 Luật Giao thông đường bộ năm 2008, việc giao xe cho người chưa đủ tuổi, không có giấy phép lái xe hoặc không đủ điều kiện sức khỏe để điều khiển phương tiện tham gia giao thông là hành vi bị nghiêm cấm.

Về xử phạt hành chính, theo điểm đ khoản 5 Điều 30 Nghị định 100/2019/NĐ-CP, cá nhân giao xe cho người không đủ điều kiện có thể bị phạt từ 800.000 - 2.000.000 đồng; tổ chức vi phạm bị phạt từ 1.600.000 - 4.000.000 đồng. Đặc biệt, theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP có hiệu lực từ 1/1/2025, mức phạt đã tăng lên đáng kể, có thể lên tới 10 triệu đồng đối với cá nhân và 20 triệu đồng đối với tổ chức.

Về trách nhiệm hình sự, Điều 264 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, quy định: Nếu người giao xe biết rõ người nhận xe không có giấy phép lái xe, đang trong tình trạng sử dụng rượu bia hoặc chất kích thích, hoặc không đủ điều kiện khác theo quy định pháp luật mà vẫn giao xe, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như gây chết người, thương tích nặng hoặc thiệt hại tài sản từ 100 triệu đồng trở lên, thì có thể bị phạt tiền từ 10 - 50 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 7 năm.

Luật sư Hoàng Tùng - Trưởng Văn phòng Luật sư Trung Hòa (Đoàn Luật sư TP Hà Nội). Ảnh: NVCC

Ngoài ra, luật sư Hoàng Tùng bổ sung thêm về trách nhiệm bồi thường dân sự. Theo Điều 601 Bộ luật Dân sự 2015, phương tiện giao thông cơ giới như xe máy được xem là nguồn nguy hiểm cao độ. Nếu chủ xe giao xe cho người dưới 18 tuổi chưa đủ điều kiện điều khiển phương tiện thì chủ xe cũng phải chịu trách nhiệm bồi thường cùng với người gây tai nạn.

Cụ thể, nếu người gây tai nạn chưa đủ 15 tuổi, cha mẹ của họ có trách nhiệm bồi thường toàn bộ thiệt hại. Nếu cha mẹ không đủ khả năng, phần còn thiếu sẽ được lấy từ tài sản riêng của người gây thiệt hại (nếu có). Trong trường hợp người gây tai nạn từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi, họ phải tự bồi thường bằng tài sản của mình. Nếu không đủ khả năng, cha mẹ phải chịu trách nhiệm bồi thường phần còn thiếu.

Luật sư nhấn mạnh, nhiều người, đặc biệt là phụ huynh, vì chủ quan hoặc tình cảm cá nhân mà giao xe cho con em mình khi chưa đủ điều kiện, vô tình đẩy cả bản thân lẫn người khác vào nguy cơ chịu trách nhiệm trước pháp luật. Ông nhấn mạnh rằng việc tuân thủ quy định không chỉ giúp phòng tránh tai nạn giao thông mà còn bảo vệ chính người giao xe khỏi những hậu quả pháp lý nghiêm trọng.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức để hạn chế tình trạng này, bởi chỉ khi ý thức của người dân được nâng cao, những vụ việc đáng tiếc mới có thể giảm thiểu, góp phần đảm bảo an toàn giao thông.