Qua quá trình thanh toán bảo hiểm y tế (BHYT) trong năm 2012, 2013 cho thấy, có 5 loại thuốc dễ bị sử dụng tràn lan, đó là thuốc Glutathion, Gingko biloba, Glucosamin, Arginin, L-Ornithin-L Aspartat. Thậm chí, những bệnh nhân đau lưng…, có bệnh viện cũng kê thuốc Arginin (thuốc điều trị hỗ trợ các bệnh lý về gan).

Lý giải nguyên nhân của tình trạng này, ông Nghiêm Trần Dũng, Phó Vụ trưởng Vụ BHYT, Bộ Y tế, cho rằng, chính sách quản lý thuốc BHYT ở Việt Nam đang tồn tại việc xây dựng danh mục thuốc khi thiếu những bằng chứng rõ ràng để lựa chọn thuốc trong danh mục thuốc BHYT, nhất là với thuốc y học cổ truyền. Cơ chế thanh toán hiện tại tách biệt việc sử dụng thuốc đã dẫn đến việc gia tăng chỉ định đối với các loại thuốc, nhất là việc lạm dụng những loại thuốc đắt tiền. Bên cạnh đó, với việc cho phép thực hiện nhiều hình thức đấu thầu khác nhau, cũng tạo ra giá khác nhau cho cùng một loại thuốc, thậm chí trên cùng một địa bàn.

Thống kê của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cho thấy, thời gian qua, chênh lệch giá thuốc giữa các địa phương đã dần được thu hẹp; chi phí thuốc tại các cơ sở khám, chữa bệnh giảm; tỷ lệ số tiền chi cho thuốc trên cơ cấu chi khám, chữa bệnh giảm từ 61% (năm 2011) xuống còn 58% (năm 2012)... Dù vậy, quá trình quản lý thanh toán chi phí thuốc BHYT vẫn còn gặp khó khăn do hạ tầng công nghệ thông tin hỗ trợ quản lý yếu; danh mục thuốc lớn và phức tạp.

Chưa kể, công tác quản lý, thanh toán thuốc BHYT đang gặp nhiều áp lực do số cơ sở khám, chữa bệnh, số người tham gia BHYT ngày càng tăng, nảy sinh nhiều khó khăn trong khi các văn bản quy định hướng dẫn chưa theo kịp thực tiễn. Danh mục thuốc hiện nay quá lớn và phức tạp; một số thuốc có chi phí điều trị quá lớn, nhưng lại chưa được đánh giá đầy đủ trong bài toán chi phí, hiệu quả cũng như khả năng chi trả của quỹ BHYT. Đặc biệt, do chưa công bố được danh mục thuốc tương đương điều trị với biệt dược gốc, dẫn tới sự độc quyền của thuốc biệt dược, khiến các mặt hàng thuốc này tự do đẩy giá lên mức cao.

Hiện nay, Bộ Y tế đang trình Chính phủ dự thảo về chính sách thuốc quốc gia, trong đó đề cập đến chính sách thuốc thiết yếu, việc kê đơn chỉ định sử dụng thuốc Generic (thuốc gốc - thuốc đã hết hạn bảo hộ sở hữu trí tuệ, nên có chi phí rất thấp), sử dụng hợp lý, hiệu quả, an toàn. Đặc biệt, trong chính sách mới này có đề cập tới danh mục thuốc BHYT và khẳng định sẽ lấy tiêu chí chất lượng, hiệu quả việc an toàn trong sử dụng, lựa chọn nhà sản xuất và cung ứng sao cho có chi phí thấp nhất, giá thuốc phù hợp nhất.

Ông Nghiêm Trần Dũng cũng cho rằng, tại các cơ sở khám chữa bệnh nên ưu tiên lựa chọn thuốc Generic và các thuốc sản xuất trong nước vừa bảo đảm hiệu quả chữa bệnh vừa tiết kiệm chi phí. Ngoài ra, hướng tới cơ chế thanh toán trọn gói, hạn chế việc thanh toán theo thực tế sử dụng.

Chia sẻ kinh nghiệm quản lý thuốc BHYT tại Pháp, đại diện Cơ quan Bảo trợ xã hội và Y tế Quốc tế Pháp (GIP SPSI) cho biết, tại Pháp, giá thuốc và mức độ thanh toán được BHYT thanh toán cho các loại thuốc phải dựa vào các đánh giá kỹ thuật của Hội đồng Minh bạch, với 3 tiêu chí: Lợi ích y tế (cả hiệu quả điều trị và chi phí); lợi ích y tế bổ sung (mức độ hợp lý của giá thành); đối tượng được hưởng lợi. Hiệp hội quốc gia các quỹ BHYT sẽ dựa vào các tiêu chí này để quyết định các mức tỷ lệ chi trả khác nhau từ quỹ BHYT cho mỗi loại thuốc đã được đưa vào danh mục thanh toán. Còn Ủy ban Kinh tế các sản phẩm y tế (CEPS) thuộc Bộ Y tế là cơ quan quyết định về giá thuốc trên toàn quốc sau khi thương lượng với nhà sản xuất hoặc dựa vào tiêu chuẩn quốc tế để định giá. Các bệnh viện đấu thầu thuốc chỉ được phép mua vào mức giá thấp hơn, tuyệt đối không được vượt quá mức giá cho các loại thuốc này.

Thứ trưởng Bộ Y tế Phạm Lê Tuấn cho biết: Bộ đã yêu cầu thành lập Hội đồng Thuốc và Điều trị tại tất cả các bệnh viện nhằm thực hiện tốt chính sách quốc gia về thuốc. Hội đồng sẽ xây dựng các quy định cụ thể về các tiêu chí lựa chọn thuốc để xây dựng danh mục thuốc bệnh viện; lựa chọn các hướng dẫn điều trị (các phác đồ điều trị) làm cơ sở cho việc xây dựng danh mục thuốc; quy trình và tiêu chí bổ sung hoặc loại bỏ thuốc ra khỏi danh mục thuốc bệnh viện; các tiêu chí để lựa chọn thuốc trong đấu thầu mua thuốc; quy trình cấp phát thuốc từ khoa dược đến người bệnh nhằm bảo đảm thuốc được sử dụng đúng, an toàn. Đồng thời, Bộ Y tế sẽ có những điều chỉnh Luật Đấu thầu thuốc để có những điều chỉnh phù hợp, trong đó quy định việc đấu thầu, thương thảo về giá thuốc trong cung ứng.

Thanh Phương