(Thanh tra) - Đó là một trong những giải pháp được đưa ra nhằm thực hiện có hiệu quả trong thanh tra việc quản lý sử dụng vốn và tài sản Nhà nước tại doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) tại đề tài khoa học do ThS Đỗ Mạnh Hùng, Cục trưởng Cục IX, Thanh tra Chính phủ làm chủ nhiệm tại hội nghị nghiệm thu cơ sở ngày 22/9.
Theo ThS Đỗ Mạnh Hùng, thanh tra việc quản lý, sử dụng vốn và tài sản nhà nước tại DNNN là hoạt động thiết yếu nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực công. Trong bối cảnh các DNNN vẫn giữ vai trò chủ lực trong nền kinh tế, nhưng lại tồn tại nhiều sai phạm như đầu tư dàn trải, chậm cổ phần hóa, giao dịch nội bộ thiếu minh bạch, thì việc tăng cường thanh tra là cấp thiết.
“Các vụ việc như Mobifone mua AVG, Vinashin, Vinalines… cho thấy lỗ hổng trong giám sát tài sản công. Đặc biệt, Luật Thanh tra 2022 có hiệu lực cùng yêu cầu chuyển đổi số đặt ra đòi hỏi mới cho công tác thanh tra”, ông Hùng nhấn mạnh.
Theo kết quả nghiên cứu, chủ nhiệm đề tài cho biết, tại Chương I, chủ nhiệm đề tài đã hệ thống hóa khái niệm, nguyên tắc, hình thức và trình tự thanh tra; cùng với đó, làm rõ quản lý vốn, tài sản công và tổ chức DNNN; phân tích nội dung thanh tra và vai trò then chốt trong quản lý nhà nước, pháp chế, phòng ngừa thất thoát lãng phí; đồng thời chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng.
Chương II, đề tài đã làm rõ quy định pháp luật, các bước thủ tục và thực tiễn thanh tra từng nội dung quản lý vốn – tài sản công tại DNNN, đồng thời chỉ ra lỗ hổng pháp lý, hạn chế tổ chức thực thi và nguyên nhân, tạo nền tảng cho việc đề xuất giải pháp trong Chương III.
Chương III, chủ nhiệm đề tài đã đưa ra các nhóm giải pháp hoàn thiện pháp luật thanh tra liên quan đến thanh tra việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại DNNN; đồng thời đề xuất các giải pháp thanh tra việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại DNNN ở Việt Nam hiện nay.
Theo đó, rà soát và hệ thống hóa toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hoạt động thanh tra DNNN. Cơ quan soạn thảo cần tổng hợp Luật Thanh tra, nghị định hướng dẫn, thông tư liên quan để bổ sung chương “Thanh tra DNNN” quy định rõ khái niệm, phạm vi, hình thức thanh tra định kỳ, thanh tra đột xuất và thanh tra chuyên đề, đồng thời phân định trách nhiệm của từng cơ quan tham gia.
Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành về giám sát và thanh tra DNNN, Luật Thanh tra cần luật hóa mô hình phối hợp bốn bên gồm Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước, bộ ngành chuyên môn và cơ quan đại diện chủ sở hữu. Cơ chế này yêu cầu chia sẻ dữ liệu, thống nhất lịch trình thanh tra để tránh chồng chéo và lãng phí nguồn lực.
Đối với nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, theo chủ nhiệm đề tài, phải hoàn thiện khung pháp lý và ban hành thông tư hướng dẫn chi tiết để luân chuyển thống nhất các quy định về quản lý vốn nhà nước, tài sản công và hoạt động doanh nghiệp.
Phải ứng dụng công nghệ thông tin và số hóa toàn bộ quy trình lập và lưu trữ hồ sơ. Nền tảng lập kế hoạch điện tử tích hợp công nghệ chuỗi khối sẽ bảo đảm tính toàn vẹn của tài liệu gốc, công cụ trí tuệ nhân tạo sẽ so sánh tổng mức đầu tư với báo cáo tiền khả thi và tự động cảnh báo khi chênh lệch vượt quá mười phần trăm, đồng thời cung cấp giao diện lập trình ứng dụng để cơ quan giám sát truy cập dữ liệu theo thời gian thực.
Sau khi kết luận thanh tra được ban hành, cần tổ chức hai đợt hậu kiểm vào thời điểm ba tháng và sáu tháng sau đó. Doanh nghiệp phải nộp báo cáo điện tử kèm bằng chứng số hóa đã thực hiện kiến nghị thanh tra. Tổ công tác liên ngành sẽ đánh giá tiến độ khắc phục và áp dụng biện pháp xử phạt hành chính hoặc tiến hành thanh tra đột xuất nếu doanh nghiệp chậm trễ nghiêm trọng.
Đẩy mạnh công khai thông tin và mở rộng giám sát xã hội. “Trong vòng mười lăm ngày kể từ khi kế hoạch được phê duyệt, DNNN phải đăng tải tóm tắt kế hoạch lên cổng dịch vụ công. Đồng thời, thiết lập kênh tiếp nhận phản ánh, bảo vệ danh tính người tố cáo và có trách nhiệm trả lời công khai trong vòng ba mươi ngày làm việc”, theo chủ nhiệm đề tài.
Ràng buộc trách nhiệm cá nhân để tăng tính cam kết trong việc lập và phê duyệt kế hoạch. Trước khi kế hoạch trình duyệt, thành viên hội đồng quản trị và đại diện cơ quan chủ sở hữu phải ký biên bản cam kết trung thực, đây sẽ là căn cứ để xử lý nếu có hành vi cố ý làm trái; mức xử phạt hành chính sẽ gấp đôi thiệt hại và có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự…
Cho ý kiến tại hội nghị, TS Tạ Thu Thuỷ, Trường Cán bộ Thanh tra cho rằng, chủ nhiệm đề tài phải rút ra được khái niệm cơ bản về doanh nghiệp, DNNN, thanh tra việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản Nhà nước tại DNNN. Khái niệm phù hợp với phạm vi nghiên cứu của đề tài.
Đồng thời, nhận diện các dạng sai phạm về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước trong DNNN, trên cơ sở đó để đánh giá thực trạng tại Chương II và đề ra giải pháp Chương III.
Bên cạnh đó, chủ nhiệm đề tài cũng cần bổ sung phương thức thực hiện thanh tra việc quản lý sử dụng, bổ sung vai trò, ý nghĩa của hoạt động thanh tra…
Tại Chương II, TS Tạ Thu Thủy cho rằng, Mục 2.1.1, để bảo đảm tính khoa học, nên tiếp cận từ quy định thẩm quyền, đối tượng, nội dung, phương thức… về thanh tra việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại DNNN.
Mục 2.2, thông tin khá nhiều, nên kết cấu lại phần thực trạng thông qua kết quả hoạt động thanh tra (số lượng, kết quả, kết luận, biểu). Nên nhóm lại các nội dung liên quan đến lỗ hổng pháp lý thành một mục, không nên chia rải rác.
Chương 3, phần quan điểm chỉ nên chắt lọc, cô đọng lại các quan điểm chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Việc kiến nghị, đề xuất xây dựng một cẩm nang hướng dẫn về nội dung nghiên cứu của đề tài, mang tính chuẩn mực pháp lý, vừa mang tính thực hành.
TS Nguyễn Huy Hoàng, Phó Hiệu trưởng Trường Cán bộ Thanh tra, Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu cơ sở nhấn mạnh: Nội dung nghiên cứu khá dày dặn.
Tuy nhiên, tại Chương 1 cần phải giải quyết được 3 vấn đề: Khái niệm, đặc điểm, vai trò của hoạt động thanh tra; thẩm quyền, nội dung, trình tự thủ tục (phương thức) về thanh tra việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại DNNN; những yếu tố tác động đến hoạt động thanh tra… (chủ quan, khách quan).
Chương 2, theo TS Nguyễn Huy Hoàng, không nên mở rộng phạm vi từ 2010, nên gom lại trong khoảng 5 năm trở lại đây. Kết quả các cuộc thanh tra trong 5 năm vừa qua (thanh tra bộ, thanh tra tỉnh: bao nhiêu cuộc? những vụ việc điển hình…).
"Khi đánh giá ưu điểm, hạn chế, bài học kinh nghiệm rút ra từ hoạt động thanh tra cần lưu ý những vấn đề gì?", ông Hoàng nói.
Với kết quả nghiên cứu của đề tài, Hội đồng thống nhất đánh giá đề tài đạt yêu cầu để đưa ra nghiệm thu chính thức.
