ThS Lê Văn Đức, Chủ nhiệm đề tài "Phong toả tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra - Thực trạng và giải pháp". Ảnh: TH

Theo ThS lê Văn Đức, Luật Thanh tra 2022, Nghị định số 43/2023/NĐ-CP ngày 30/6/2023 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thanh tra (hiện tại là Luật Thanh tra 2025 và Nghị định số 216/2025/NĐ-CP) đã kế thừa các quy định của Luật Thanh tra 2010, Nghị định số 33/2015/NĐ-CP về thực hiện kết luận thanh tra đã bước đầu quy định rõ ràng về chủ thể, nội dung, căn cứ để thực hiện việc phong toả tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra.

“Là cơ sở pháp lý quan trọng để các chủ thể tiến hành thanh tra thực hiện quyền của mình, qua đó góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động thanh tra”, ThS Lê Văn Đức nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo ThS Lê Văn Đức, cơ sở lý luận về phong tỏa tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra chưa được làm sáng tỏ trên các phương diện về quyền sở hữu và các biện pháp bảo vệ quyền sở hữu tài sản của đối tượng thanh tra; phương thức, trình tự, thủ tục, thẩm quyền phong tỏa, tạm giữ, thu hồi tài sản; trách nhiệm bồi thường, bồi hoàn do hành vi chiếm giữ, sử dụng trái pháp luật hoặc gây thất thoát, lãng phí tài sản.

Mặt khác, pháp luật thanh tra chưa quy định đầy đủ, rõ ràng phương thức, trình tự thủ tục, thời điểm thực hiện phong tỏa tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra; thiếu cơ chế phối hợp giữa các cơ quan thanh tra với các cơ quan, tổ chức, đơn vị có liên quan, như chính quyền địa phương, cơ quan công an, ngân hàng, cơ quan quản lý trực tiếp đối tượng thanh tra trong phong toả tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra.

Bên cạnh đó, pháp luật thanh tra quy định quyền yêu cầu người có thẩm quyền tạm giữ tiền, đồ vật, giấy phép sử dụng trái pháp luật. Tuy nhiên, lại chưa có quy định rõ các trường hợp xét thấy cần phải ngăn chặn ngay việc vi phạm pháp luật để áp dụng biện pháp này; bên cạnh đó lại thiếu quy định cụ thể về thủ tục thực hiện.

Thực tiễn hoạt động thanh tra cho thấy, việc phong toả tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với các chủ thể trong hoạt động thanh tra nên chưa được thực hiện nhiều trên thực tế, nhất là việc phong toả tài khoản, tạm giữ tài sản.

“Rủi ro này đến từ việc chưa xác định được đầy đủ tính chất, mức độ của hành vi vi phạm và những yếu tố tác động đến việc phong toả, tạm giữa tài sản của đối tượng thanh tra. Đối tượng thanh tra có thể bị đối tác khởi kiện, phạt vi phạm hợp đồng nếu tài khoản bị phong toả; tài sản bị tạm giữ có thể bị hư hỏng, thất thoát nếu không được quản lý, bảo quản chặt chẽ”, theo ThS Lê Văn Đức.

Toàn cảnh hội nghị đánh giá cơ sở đề tài khoa học cấp bộ. Ảnh: TH

Với mục đích là đề xuất quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện phong toả tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra, Ths Lê Văn Đức cho biết, đề tài được nghiên cứu theo 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận về phong tỏa tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra. Tập trung nghiên cứu các quan điểm, đặc điểm, chủ thể, phương thức, mục đích, hệ quả pháp lý, phạm vi, tính chất; các yếu tố ảnh hưởng đến của việc phong tỏa tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra.

Chương 2: Thực trạng về phong toả tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra.

Chương 3: Quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả phong toả tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra.

Tại chương này, chủ nhiệm đề tài đã đưa ra nhiều giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả phong toả tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra như: Giải pháp hoàn thiện pháp luật về thanh tra, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thanh tra 2025.

Trong đó, đặc biệt nhấn mạnh Thanh tra Chính phủ ban hành Thông tư hướng dẫn về trình tự, thủ tục thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra với các nội dung như: Quy định các phương thức thu hồi tài sản, trình tự, thủ tục để thực hiện các phương thức thu hồi tài sản; quy định cụ thể việc thu hồi tài sản đối với tiền vào tài khoản tạm giữ của cơ quan thanh tra, trong đó hướng dẫn chi tiết đối tài sản bị chiếm đoạt, chiếm giữ, sử dụng trái phép hoặc bị thất thoát thuộc nguồn thu của ngân sách địa phương (tiền thuế, phí, lệ phí, quỹ, tiền xử phạt vi phạm hành chính…) theo Luật Ngân sách phải được nộp vào ngân sách địa phương.

Chủ nhiệm đề tài cũng đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả phong toả tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra

Trước hết là giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra, kịp thời, chủ động phát hiện sai phạm trong hoạt động thanh tra; tăng cường tính khả thi của kết luận thanh tra. 

“Cần từng bước thay đổi phương thức tiến hành thanh tra từ sớm, từ xa nhằm chủ động phát hiện và ngăn chặn kịp thời hành vi vi phạm có thể xảy ra. Các cơ quan thanh tra có thể theo dõi, đánh giá, thu thập thông tin, tài liệu hoặc tham gia vào quá trình giám sát đối tượng quản lý ngay từ khi bắt đầu thực hiện dự án để loại trừ nguy cơ tham nhũng, tiêu cực có thể xảy ra”, ThS Lê Văn Đức nói.

Hội đồng đánh giá cơ sở cho rằng, việc nghiên cứu đề tài là hết sức cần thiết, nội dung nghiên cứu đầy đủ, bám sát yêu cầu đặt ra. Đề tài cũng đã làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về phong tỏa tài sản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra.

Cùng với đó, đã hệ thống hóa được những vấn đề thực trạng, những kết quả đạt được; đồng thời chỉ ra nhưng hạn chế bất cập và nguyên nhân dẫn đến hạn chế đó, làm cơ sở cho các giải pháp .

Ngoài ra, theo Hội đồng đánh giá, đề tài đã đưa ra được quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện quyền phong tỏa tài khoản, tạm giữ, thu hồi tài sản trong hoạt động thanh tra. Các giải pháp là phù hợp, có tính khả thi và có giá trị tham khảo trong xây dựng hoàn thiện chính sách, pháp luật và giảng dạy.

Với kết quả đạt được, đề tài được Hội đồng đánh giá cơ sở thống nhất được đưa ra nghiệm thu chính thức.