(Thanh tra)- Hòa giữa không khí cùng cả nước vui mừng kỷ niệm 42 năm ngày non sông thu về một mối (30/4/1975 - 30/4/2017), trong tâm trí người dân Hội An vẫn không thể nào quên lực lượng Biệt động thành, với cách đánh mưu trí, gan dạ, đã gây cho địch bao phen bạt vía kinh hồn...
Khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đi vào thời kỳ quyết liệt, ít ai nghĩ rằng, trong lòng phố cổ Hội An nhỏ bé dưới sự kiểm soát gắt gao của địch, đã hình thành Đội Biệt động thành tập hợp những người dân bình dị, làm thuê gánh mướn nhưng giàu lòng yêu nước, căm thù giặc; trở thành những chiến sỹ gan dạ, kiên cường; đánh thắng nhiều trận oanh liệt và không hề khuất phục khi bị rơi vào tay giặc.
Dưới sự lãnh đạo của Thị ủy Hội An (nay là TP Hội An), tháng 3/1964, Đội Vũ trang tuyên truyền Hội An ra đời. Ban đầu chỉ có 9 đồng chí và 3 cơ sở; đến năm 1967, có trên 50 người và 9 cơ sở tham gia; góp phần thúc đẩy phong trào cách mạng ở nội ô phát triển mạnh.
Tháng 4/1966, Đội Vũ trang tuyên truyền đổi thành Đội Biệt động thành. Vừa ra đời, Đội huy động và tổ chức nhiều đội thanh niên quyết tử tấn công và tiêu diệt bọn ác ôn; vận động và kêu gọi binh lính địch phản chiến cùng đồng bào xuống đường biểu tình chống Mỹ, ngụy.
Rạng sáng ngày 2/9/1966, một tổ biệt động bí mật đột nhập vào đình Ông Voi treo cờ Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam cùng 3 quả lựu đạn. Lá cờ tung bay phất phới trước sự phấn khởi của người dân vì lần đầu tiên được nhìn thấy cờ cách mạng bay giữa lòng địch...
Tháng 2/1967, hai chiến sỹ biệt động cải trang thành cặp tình nhân ôm nhau đặt 2 quả mìn hẹn giờ tự chế vào đội xe tâm lý chiến của địch đang chiếu phim trước Ty Thông tin ngụy, mìn nổ làm tanh banh 2 xe quân sự, 1 xe chở máy phát điện, xe chở thiết bị máy chiếu phim.
Tháng 5/1967, ba chiến sỹ biệt động làm thợ trang trí nội thất trong Sở Mỹ, lợi dụng thời cơ đột nhập vào phòng đại tá cố vấn tình báo Mỹ đặt mìn tự tạo; tiêu diệt 2 tên tình báo Mỹ, 5 tên Mỹ khác bị thương. Sở Mỹ bị phá hủy hoàn toàn.
Ngày 5/7/1967, biệt động thành tập kích bằng lựu đạn vào Ty Kiến thiết, Ty Điền địa và Đồn Quân cảnh, Cảnh sát diệt 15 tên địch, làm hàng chục tên khác bị thương... trong đó có 3 tên ác ôn khắt tiếng khắp vùng.
Đêm 14/7/1967, các chiến sỹ cải trang thành lính Trung đoàn 51 ngụy, phối hợp với Tiểu đội Đặc công (Tiểu đoàn 2, Tỉnh đội Quảng Đà) tập kích bất ngờ bắn chết 3 tên lính gác, phá cổng nhà lao giải cứu thành công 1.358 tù nhân. Trận này, ta tiêu diệt một Trung đội Bảo an và cai ngục, trong đó có tên Thiếu tá Phạm Đình Long - Giám thị Trưởng nhà lao...
Đêm Giao thừa Tết Mậu Thân (1968), biệt động thành cải trang cảnh sát dã chiến và Quốc dân Đảng tấn công vào các cơ quan đầu não của địch ở Hội An, diệt hàng chục tên ác ôn, phá hủy 3 xe jeep. Trên đường rút quân, ta tung lựu đạn vào Đoàn Biệt chính, giết và làm bị thương hàng chục tên khác.
Trận đánh ác liệt nhất diễn ra từ ngày 4 đến 5/5/1968, khi đội phối hợp với Tiểu đội Trinh sát (Thị đội Hội An) tấn công vào Trung tâm Dân ý vụ (CIA), bị địch phát hiện và bao vây khắp nơi. Đội trưởng liền chỉ huy một tổ khác nổ súng giải vây cho các đồng chí đang kẹt trong chùa Lễ Nghĩa. Cuộc chiến đấu không cân sức với 1 chọi 100, nhưng ta đã diệt hơn 100 tên địch, còn phía ta, nhiều chiến sỹ đã anh dũng hy sinh; Đội trưởng và nhiều chiến sỹ khác bị bắt.
Không sờn chí, đêm 31/12/1969, một chiến sỹ biệt động cải trang người câu cá đặt mìn vào đoàn tàu hải quân ngụy đậu trên sông Bạch Đằng; mìn nổ làm 2 tên sỹ quan chết tại chỗ, 3 tên khác bị thương; tàu chiến bị hư hỏng nặng.
Tháng 5/1972, biệt động bí mật đặt mìn vào xe jeep của cảnh sát tại nhà hàng Bảo Anh, khi xe chạy bị phát nổ làm chết và bị thương 4 tên...
Địch điên tiết tung nhiều sắc lính truy tìm tên “Việt Cộng cỡ bự” mang biệt danh “Báo đen”. Đó là Đinh Văn Lời - Đội trưởng Biệt đội thành Hội An.
Sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng, ông Lời nhanh chóng giác ngộ và tham gia kháng chiến.
Năm 1964, ông Lời được bố trí vào làm công nhân ở trại mộc của ông Nguyễn Một với nhiệm vụ tuyên truyền, giác ngộ anh, chị em công nhân, thợ thuyền...
Đầu năm 1966, Đội Biệt động thành Hội An ra đời.
Đến tháng 5/1967, Lời được chỉ định làm Đội trưởng Biệt động thành.
Trận đầu ra quân trên cương vị phụ trách Đội trưởng vào tháng 2/1967, ông Lời chỉ huy và trực tiếp đặt 2 quả mìn vào đội chiếu phim lưu động của địch, phá hủy 2 xe quân sự; làm bị thương 3 tên địch.
Tháng 5 và tháng 9/1967, biệt động thành phối hợp Bộ đội Quảng Đà tấn công doanh trại công binh ngụy, tiêu diệt gần 100 tên địch, đốt cháy 2 kho xăng dầu.
Tháng 9/1967, biệt động thành mai phục giữa khu phố cổ, ném lưu đạn diệt 12 tên địch, phá hủy 1 xe quân sự, hai xe bọc thép.
Chiến công nối tiếp chiến công, nhưng ông Lời vẫn chưa bằng lòng thỏa mãn; nhất là các trận đánh hiệu quả chưa cao như lời hứa với lãnh đạo.
Đó là vào đêm ngày 7/5/1967, ông Lời quyết tâm ám sát trên 300 tên Quốc dân Đảng đang tập hợp về Hội An tham dự đại hội. Lời nhận nhiệm vụ đặt mìn trong rạp chiếu bóng Phi Anh nơi tổ chức đại hội, nhưng do sự cố kỹ thuật trận đánh thất bại. Nuối tiếc cơ hội không được về Hà Nội báo công dâng Bác, nhiều đêm ông ôm gối thầm khóc một mình...
Địch dồn sức truy bắt “Báo đen” trong khi hàng ngày vẫn đối mặt với ông Lời. Chúng dán lệnh truy nã, giăng lưới khắp nơi, còn ông Lời cùng các chiến sỹ thầm lặng và liên tục gây cho giặc nhiều tổn thất kinh hoàng.
Địch bắt ông trong trận đánh tại chùa Lễ Nghĩa (nay là chùa Ngũ Ban) vào ngày 5/5/1968.
Chúng cởi áo rồi dùng báng súng, dùi cui, roi điện dúi vào người ông làm máu tràn ra mũi, miệng; rồi chúng trói vào cột điện ngã tư Lê Lợi - Phan Châu Trinh, thay nhau hỏi: “Mày cầm đầu Đặc công Việt Cộng phải không”. “Báo đen” là ai?...
Chết đi, sống lại nhiều lần, ông Lời vẫn một mực: “Tôi làm tôi nhận, tôi không biết ai hết”.
Ngày 3/7/1968, Tỉnh trưởng Quảng Nam, Trung tá Lê Trí Tín đã ký công văn “tối khẩn - mật” gửi Văn phòng Phủ Thủ tướng, Tòa án Quân sự vùng 1 chiến thuật đề nghị “truy tố bọn cơ sở đặc công Việt Cộng tại Hội An, với tội trạng của 34 “phần tử Việt Cộng”. Trong đó, ông Lời được liệt vào “phần tử cộm cán”.
Tòa Quân sự Việt Nam Cộng hòa đã xét xử và tuyên án 14 chiến sỹ với mức từ 5 - 20 tù khổ sai, trong đó ông Lời chịu mức 20 năm và đưa vào Khám Chí Hòa giam cầm.
Ông Lời kể, khi vào Khám Chí Hòa, rất may ông cùng đồng đội vào ngay phòng giam anh Nguyễn Văn Trỗi trước đây; như thể được tiếp thêm sức mạnh, dũng khí để đấu tranh với địch.
Tháng 10/1968, địch đày ông Lời ra Côn Đảo. Ông được phân công làm Bí thư Chi bộ, Đội trưởng Thanh niên chống địch đàn áp, vạch trần tội ác của bọn chúa đảo, cai ngục...
Ngày 27/1/1973, Hiệp định Paris được ký kết, các tù nhân được trao trả về với cách mạng, nhưng ông Lời vẫn bị nhốt rồi đưa vào khu cấm cố hòng thủ tiêu ông. Nhờ sự đấu tranh quyết liệt của anh em tù nhân, ngày 22/2/1974, ông mới được trao trả trong đợt cuối cùng.
Trở về căn cứ, ông Lời giữ chức vụ Thiếu úy, Trung đội trưởng (Đại đội 34, Tiểu đoàn 10 An ninh Khu 5), trực tiếp bảo vệ đồng chí Võ Chí Công - Bí thư Khu ủy khu 5. Đến năm1976, ông chuyển về địa phương công tác rồi làm doanh nghiệp cho đến nay.
Ít nói về mình, ông Lời đưa cho tôi xem công trình khoa học Lịch sử Biệt động Khu 5 đã qua nhiều cấp hội thảo và đúc rút bài học kinh nghiệm quý giá của Đội Biệt động thành Hội An. Trong đó, Quân khu 5 đã chọn 5 đơn vị biệt động thành tại các tỉnh, TP trong khu vực và duy nhất có cá nhân ông Lời để đề nghị phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
Cách đây gần 2 năm, gần 26 chiến sỹ biệt động thành còn sống đã ký đơn kiến nghị các cấp ở địa phương sớm có văn bản đề nghị phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho tập thể biệt động thành và cá nhân ông Lời. Song, đến nay ông Lời cùng đồng đội vẫn phải chờ đề nghị từ các cơ quan chức năng của TP Hội An.
Nguyễn Ngọc Phó
