(Thanh tra) - Với bà con dân tộc M’nông, Ê Đê, H’Mông ở xã Cư Pui, huyện Krông Bông, thách cưới đã tồn tại và ăn sâu vào tiềm thức của mọi thế hệ. Hủ tục này đang làm nảy sinh nhiều hệ lụy khiến cho cuộc sống vốn khó khăn của bà con chồng thêm gánh nặng, nhất là đối với các đôi bạn trẻ muốn lập gia đình.
Sắm lễ vật bằng tiền vay nóng
Gặp và yêu nhau khi đang học tại Trường Cao đẳng Hải Dương, đến ngày quyết định cưới, chị H’Hòa Niê (SN 1991, trú tại buôn Khanh, xã Cư Pui) lo lắng khi nghĩ đến các lễ vật mà gia đình phải đưa cho nhà trai. Nhà nghèo, đông anh em, để có tiền đi học, cha mẹ đã phải vay mượn đủ đường, giờ thêm khoản thách cưới khiến cuộc sống thêm khó khăn.
Theo phong tục của người M’nông trong buôn, để lấy chồng, người con gái phải chuẩn bị đầy đủ các sính lễ mà nhà trai yêu cầu. Thông thường, lễ vật phải có trâu, bò, lợn, gà, chăn màn, gối, vải vóc… và tiền mặt. Để rước được rể, nhà gái cũng bỏ ra ngót nghét 100 triệu đồng. Trước khi lễ cưới diễn ra, chị H’Hòa sang nhà chồng làm dâu 1 tuần, thời gian đó, gia đình chị ở nhà chuẩn bị 2 con bò, 2 con heo, gà vịt và 20 triệu đồng theo yêu cầu của nhà chồng. Vì không có tiền, cha mẹ chị buộc phải đi vay tiền với lãi suất 4%/tháng. Bây giờ, cưới nhau đã được 1 tháng, nhưng chị vẫn lo lắng vì gia đình ngập trong nợ nần. “Chồng mình mới xin dạy hợp đồng ở trường tiểu học trong xã, mình ở nhà bán tạp hóa. Cuộc sống khó khăn thế này không biết khi nào mới trả hết nợ, mình lo lắm”, chị H’Hòa nói.
Trong khi đó, chị H’Yuăn Niê (SN 1994, em gái chị H’Hòa) cũng đang lo phát sốt vì chuẩn bị lấy chồng. Mặc dù nhà chồng thuộc diện khá giả, nhưng do tập tục truyền thống vẫn phải ra lễ vật thách cưới với gia đình chị. Khoản nợ lần cưới chị gái chưa trả hết, giờ lại chuẩn bị tiền mua sắm 2 heo, 2 bò cùng 25 triệu đồng cho H’Yuăn “mua” chồng khiến gia đình chị lao đao nhưng đành bất lực vì không thể chống lại phong tục.
Theo ông Y Som Byắ, Trưởng buôn Khanh, toàn buôn có 178 hộ trong đó có 26 hộ nghèo. Mặc dù đời sống kinh tế khó khăn nhưng trong cưới hỏi, nhà gái phải chuẩn bị lễ vật do nhà trai thách cưới. Nếu trường hợp nhà gái nghèo quá, thì nhà trai sẽ cho nhà gái nợ một nửa lễ vật và trả từ từ tùy theo thỏa thuận giữa 2 bên. “Do khi lấy vợ người con trai sẽ về nhà vợ ở rể, nhà trai mất một sức lao động nên đưa ra lễ vật thách cưới coi như bù lại. Trường hợp gia đình khá giả thì còn đỡ, chứ gặp nhà gái nào nghèo thì việc thách cưới quả là gánh nặng”, ông Y Som thừa nhận.
Tảo hôn vì thách cưới
Tuy chính quyền địa phương nhiều lần tuyên truyền, vận động nhưng đồng bào H’Mông ở thôn Cư Rang (xã Cư Pui) vẫn duy trì tập tục thách cưới. Theo chị Thào Thị Vy, Chi hội Trưởng Phụ nữ thôn, gia đình nào gả con gái càng sớm thì tiền thách cưới và lễ vật sẽ đòi được cao. Do đó, nhà nào con gái mới 13, 14 tuổi gia đình đã tất bật chuẩn bị cưới hỏi, còn con gái khi đã 18, 19 tuổi thì tiền thách cưới không được là bao. Vì thế, nhiều đứa trẻ mới 14, 15 tuổi đã trở thành bố, mẹ thiếu hiểu biết về đời sống vợ chồng.
Trưởng buôn và chị H’Hòa cho biết rất khó để xóa bỏ hủ tục thách cưới. Ảnh: Quỳnh Anh
Theo quan niệm từ lâu đời của người Mông, phụ nữ luôn là lao động chính trong gia đình và nhà nào càng có đông người làm có nghĩa là sẽ có nhiều của ăn, của để. Chính từ suy nghĩ đó, họ đều muốn con trai mình lấy vợ sớm và sinh nhiều con để có thêm lao động. Làm vợ, làm mẹ sớm lại không được học hành nhiều nên phụ nữ Mông thường không biết cách nuôi dạy con và chăm sóc sức khỏe cho mình. Thất học, đói nghèo, tảo hôn, đẻ nhiều bao trùm cuộc sống nơi đây.
Hủ tục thách cưới đè nặng cuộc sống bà con dân tộc ở xã Cư Pui, tuy nhiên để xóa bỏ tập tục này là điều không dễ. Chị H’Kíp Niê, Chủ tịch Hội Phụ nữ xã Cư Pui cho biết: Thách cưới không hề có mặt tích cực nào, chỉ đem lại nợ nần và tạo gánh nặng cho bà con. Chúng tôi đã cố gắng tuyên truyền cho bà con bỏ hủ tục này nhưng vẫn không có chuyển biến gì!
Theo tìm hiểu của PV, giới trẻ của xã Cư Pui trình độ đại học, cao đẳng, trung cấp khá nhiều. Họ nhận thức được những mặt tiêu cực của tục thách cưới. Nhưng để chống lại hủ tục này thì không ai dám, bởi đó là truyền thống. Bà Linh Nga Niê K’Đăm, chuyên gia nghiên cứu văn hóa Tây Nguyên cho biết, thách cưới tồn tại từ rất lâu đời trong đời sống của bà con dân tộc.
Mặc dù thách cưới không có nét đẹp gì nhưng quá khó để xóa bỏ nó. “Tôi biết, có chị người dân tộc Êđê làm trong Đài Phát thanh Truyền hình tỉnh, cưới chồng đã mấy năm nhưng đến giờ vẫn chưa trả hết tiền thách cưới, còn nợ nhà chồng mấy chỉ vàng. Người có hiểu biết cao còn phải tuân thủ như thế thì xóa bỏ là điều không tưởng”, bà Linh Nga nói.
Quỳnh Anh
