(Thanh tra) - Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận định, thủ tục hành chính khi thực hiện dự án đầu tư đang gây phiền hà nhất cho doanh nghiệp, trở thành “nút thắt” trong môi trường kinh doanh. So sánh trong mối tương quan với các nước ASEAN, môi trường đầu tư của Việt Nam đang dần tụt hạng và chỉ đứng ở vị trí khiêm tốn….
Ngày 20/8, Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính và VCCI phối hợp tổ chức Hội thảo “Giải pháp cải cách thủ tục hành chính trong thực hiện dự án đầu tư”.
Thủ tục “mẹ”, thủ tục “con”, thủ tục “cháu”
Kết quả khảo sát của VCCI tại 8.053 doanh nghiệp dân doanh và 1.540 doanh nghiệp FDI cho thấy, những thủ tục đầu tư, đất đai, xây dựng là nhóm thủ tục được đánh giá phiền hà hàng đầu cho các nhà đầu tư.
Nếu nhà đầu tư có ý định đầu tư cho đến khi xây dựng nhà máy (liên quan đến 4 lĩnh vực đầu tư, đất đai, môi trường, xây dựng) chỉ tính riêng quy trình thủ tục hành chính đã chịu sự điều chỉnh của 5 bộ luật, 10 nghị định, 9 thông tư và một lượng lớn văn bản hướng dẫn cấp tỉnh đa dạng, phức tạp, không thống nhất, khó có thể thống kê đầy đủ.
Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Trưởng ban Phụ trách Ban Pháp chế, VCCI, cho biết: Khi chuẩn bị đầu tư đến lúc vận hành dự án, doanh nghiệp và nhà đầu tư không rõ phải thực hiện thủ tục nào trước, thủ tục nào sau. Chưa kể trong mỗi thủ tục hành chính lại có những thủ tục “con”, trong mỗi thủ tục “con” lại có thủ tục… “cháu”.
Để được nghiên cứu lập dự án, tại Hà Tĩnh, nhà đầu tư phải thực hiện các thủ tục theo trình tự từ chấp thuận chủ trương đầu tư (UBND tỉnh, Ban Quản lý Khu kinh tế), giới thiệu địa điểm đầu tư (Sở Xây dựng, Ban Quản lý Khu kinh tế) đến quyết định cho phép khảo sát và phê duyệt quy hoạch dự án đầu tư.
Tại Hà Nội, nhà đầu tư lại phải thực hiện theo trình tự lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất thông qua đấu thầu hoặc chỉ định thầu (từ đề xuất của Sở Kế hoạch và Đầu tư).
Thủ tục đánh giá tác động môi trường mỗi địa phương cũng quy định một “phách”. Tỉnh Bắc Ninh yêu cầu nhà đầu tư phải thực hiện thủ tục này sau khi quy hoạch chi tiết được duyệt và trước khi xin ý kiến thiết kế cơ sở, cấp giấy chứng nhận đầu tư.
Trong khi, tại Thái Nguyên, nhà đầu tư phải thực hiện ngay khi thực hiện thủ tục bổ sung kế hoạch sử dụng đất và trước khi cấp chứng chỉ quy hoạch.
Không chỉ đau đầu với “mạng lưới” quy trình thủ tục hành chính, các nhà đầu tư còn phải đương đầu với rủi ro không rõ cơ quan nào là đầu mối, thời hạn giải quyết không tiên liệu được, trùng lắp hồ sơ. “Nhà đầu tư như quả bóng bị đẩy đi đầy lại bởi các cơ quan nhà nước buộc họ phải tìm một cơ quan đứng ra “bảo kê” dự án đầu tư”, ông Đậu Anh Tuấn nói.
Cũng chính tình trạng cắt khúc dẫn đến không có sở nào nắm được toàn bộ hoạt động đầu tư của một dự án. Sở Xây dựng chỉ nắm về quy hoạch xây dựng, giới thiệu địa điểm, tình trạng xây dựng của dự án đầu tư; Sở Tài nguyên Môi trường chỉ nắm tình trạng sử dụng đất; Sở Kế hoạch Đầu tư quản lý cấp giấy chứng nhận đầu tư… nên hiệu lực quản lý của cơ quan địa phương rất hạn chế.
“Xén” thủ tục hành chính
Theo tính toán của Cục Kiểm soát Thủ tục hành chính, Bộ Tư pháp, trong trường hợp đơn giản nhất, đầu tư vào vị trí thuận lợi nhất, giả định mọi yếu tố đều thuận lợi thì thời gian hoàn thành các thủ tục hành chính từ khi chuẩn bị đầu tư đến lúc vận hành dự án rất dài, lên đến hơn 5 tháng (155 ngày).
Tuy nhiên, theo Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu, tính sơ bộ, thực tế một dự án xin phép với tốc độ nhanh nhất, thuận lợi nhất cũng mất 14 tháng. “Tôi không hi vọng có đột phá chỉ cần thay đổi chút chút thôi cũng giúp cho doanh nghiệp rất nhiều. Chúng tôi là người Việt Nam đầu tư trên đất Việt Nam đã thấy mông lung như ma trận thì các nhà đầu tư nước ngoài không biết khó khăn đến mức nào. Rõ ràng, những rủi ro bằng các mệnh lệnh hành chính, thủ tục thì nhà đầu tư đánh chịu chấp nhận và không có cơ chế nào để bảo vệ mình”.
Đồng ý kiến, theo bà Maria Soo Chung, đại diện Hiệp hội Thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ cho biết thêm, tính trung bình để đầu tư thực hiện dự án về bất động sản phải mất 34 bước và cần khoảng 500 ngày. Đối với nhà đầu tư nước ngoài thì còn phức tạp hơn, lâu hơn vì liên quan đến quyền sử dụng đất.
Ông Nguyễn Hùng Huế, Phó Trưởng phòng Kiểm soát thủ tục hành chính khối kinh tế ngành, Cục Kiểm soát thủ tục hành chính, Bộ Tư pháp cho biết, nguyên nhân là do quy định thủ tục hành chính không thống nhất, chồng chéo, trùng lắp, thậm chí mâu thuẩn giữa các văn bản quy phạm pháp luật của các ngành, lĩnh vực; thiếu công khai, minh bạch và chưa có một cơ chế thực hiện liên thông nhất giữa các cơ quan giải quyết từ khâu chuẩn bị đầu tư đến khi dự án đi vào vận hành.
Để cải cách thủ tục hành chính trong thực hiện dự án đầu tư, ông Nguyễn Hùng Huế đề xuất cần chuẩn hóa, cụ thể hóa việc lựa chọn nhà đầu tư theo 3 hình thức (đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư có sử dụng đất và chỉ định nhà đầu tư có sử dụng đất); bãi bỏ các thủ tục đăng ký đầu tư, thẩm tra, cấp giấy chứng nhận đầu tư để giảm sự trùng lắp, chồng chéo nội dung xét duyệt các thủ tục hành chính; không yêu cầu nhà đầu phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép quy hoạch…
Ông Nguyễn Đình Cung, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương nhận định thủ tục hành chính vẫn phiền hà, rắc rối. Hiện các loại luật, lệ đang trong quá trình sửa đổi. Nhưng nếu thay đổi theo cách bộ nào làm của bộ ấy, thiếu sự phối hợp chiều ngang (các bộ), chiều dọc (Trung ương - địa phương) thì vẫn chồng chéo.
Nhiều nhiều chuyên gia cũng cho rằng để thiết kế được “bộ thủ tục hành chính” cho “chu trình” thực hiện quá trình đầu tư của doanh nghiệp trước hết phải thay đổi cách tư duy xây dựng luật; đồng thời cần quyết tâm chính trị mà quan trọng trên hết là cần có phương phá khoa học, tôn trọng và phát huy sáng kiến thực tế trong cộng đồng doanh nghiệp và ở các địa phương; khái quát hóa những “điển hình tốt” đang thực hiện tại địa phương để sửa đổi, xây dựng các luật mới.
Thảo Nguyên
