Đại tá Nguyễn Trọng Nghĩa, nguyên Chủ tịch Hội Cựu chiến binh Ninh Thuận. Ảnh: Xuân Hướng

Quyết tâm xuyên thủng phòng tuyến “lá chắn thép”!

Chúng tôi gặp Đại tá Nguyễn Trọng Nghĩa tại TP Phan Rang - Tháp Chàm vào những ngày tháng 4 nắng cháy. Ngồi nhâm nhi bên ấm chè, nghe ông kể về cuộc đời, những ngày tháng gian lao trong quân ngũ; về cuộc chiến đấu, hy sinh của Đại đội Đặc công 311 do ông chỉ huy góp phần vào Chiến thắng mùa Xuân 1975 lịch sử. 

Đại tá Nguyễn Trọng Nghĩa sinh năm 1948, trong gia đình có truyền thống cách mạng tại Bến Tre, nhập ngũ năm 1962 và được điều động về Đại đội Đặc công 311 Tỉnh đội Ninh Thuận. 

Nói về những ngày chiến đấu, giọng ông trầm xuống: "Ngày đó, chiến tranh khốc liệt, sống chết chỉ trong gang tấc. Tôi cùng đồng đội đã tuyên thệ nguyện hy sinh tính mạng, bằng mọi giá phải “xuyên thủng phòng tuyến lá chắn thép” Phan Rang, hoàn thành nhiệm vụ cấp trên giao phó".

Theo Đại tá Nghĩa, sau thất bại trên chiến trường Tây Nguyên và các tỉnh duyên hải miền Trung, quân lực ngụy quyết tâm dựng tuyến phòng thủ Phan Rang hòng chặn đứng bước tiến của quân ta, giữ vững thế phòng ngự từ xa bảo vệ đầu não ngụy quân Sài Gòn. 

Để ngăn chặn, quân đội ta đánh chiếm hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận, thành lũy cuối cùng của Quân khu 2, Bộ Tổng tham mưu Quân lực Việt Nam Cộng hòa đã quyết định giao cho Quân đoàn 3 ngụy lập tuyến phòng thủ “lá chắn thép”.

Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu đã chỉ thị cho Trung tướng Nguyễn Văn Toàn, Tư lệnh Quân đoàn 3 và Quân khu 3, thành lập Bộ Tư lệnh tiền phương Quân đoàn 3 tại Phan Rang. Trung tướng Nguyễn Vĩnh Nghi được Tổng thống Thiệu cử làm Phó Tư lệnh Quân đoàn 3, trực tiếp chỉ huy Bộ Tư lệnh ngụy quân tại Phan Rang. 

Tại Phan Rang, ngụy quyền Sài Gòn huy động một lực lượng quân sự hùng hậu, gồm: Sư đoàn 6 không quân, Lữ đoàn 2 dù, Sư đoàn 2 bộ binh, Liên đoàn 31 biệt động quân, 2 chi đoàn thiết giáp cùng với lực lượng pháo binh, bảo an, dân vệ, cảnh sát với hơn 10.000 tên, 150 máy bay các loại sẵn sàng phản kích. Ở ngoài khơi còn có hạm đội 7 sẵn sàng chi viện. Quân lực nNgụy lấy cửa ngõ Du Long, cách Phan Rang hơn 20 cây số làm phòng tuyến then chốt. Dọc đường 1A từ Du Long vào Cà Đú, chúng còn tổ chức thêm nhiều tuyến phòng thủ vững chắc.

Đầu tháng 4/1975, thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị, Khu ủy và Quân khu 6 chỉ đạo tỉnh Ninh Thuận phải phát huy mọi lực lượng ở đồng bằng và căn cứ, tiến ngay ra phía trước tấn công địch, hỗ trợ quần chúng nổi dậy phá ấp, giải phóng quê hương. Tỉnh ủy và Tỉnh đội Ninh Thuận quyết định củng cố lại Ban Chỉ huy Tiền phương C sẵn sàng cùng quân chủ lực giải phóng Ninh Thuận. 

Nhiệm vụ chủ yếu của tiền phương C là đánh địch, giải phóng đường 11 “sớm chừng nào tốt chừng nấy” cô lập không cho địch tiếp viện lên Lâm Đồng và cũng không cho địch trên Lâm Đồng tiếp viện về Phan Rang; đồng thời, phối hợp cùng quân chủ lực góp phần giải phóng tỉnh Ninh Thuận”.

 "Thời điểm này tôi, được Tỉnh đội Ninh Thuận giao nhiệm vụ chỉ huy Đại đội Đặc công 311 và 314, hoạt động bí mật trong lòng thị xã Phan Rang, phối hợp với quân chủ lực Sư đoàn 3 Sao vàng, cùng bộ đội địa phương tấn công quân địch trong thị xã nhằm “xé toạc” tuyến phòng thủ Phan Rang", Đại tá Nguyễn Trọng Nghĩa nhớ lại.

 Từ ngày 1 - 3/4/1975, sau khi ngụy quân thất thủ ở Lâm Đồng và Khánh Hòa, các nhóm tàn quân ở Đà Lạt tháo chạy theo đường 11 về Phan Rang đều bị quân ta chặn đánh. Quân ta cũng lần lượt mở các đợt công kích đánh chiếm các ấp ven đường 11, giải phóng quận Krông-Pha.

 Bộ đội địa phương của hai huyện Bác Ái và Anh Dũng cùng một số đơn vị khác của tỉnh được chỉ đạo bổ sung cho cho Tiểu đoàn 610 làm nhiệm vụ chốt giữ đèo Cậu, chặn đánh quân địch từ Sân bay Thành Sơn bung ra phản kích và bảo vệ đường 11, phối hợp với quân chủ lực giải phóng thị xã Phan Rang.

Phòng tuyến Phan Rang và các mũi tấn công của quân đội ta. Ảnh: Tư liệu

Sáng 16/4/1975, quân ta chia làm 3 mũi chính: Mũi đầu tiên có xe tăng dẫn đầu tiến theo đường 1, sau khi đánh chiếm Phan Rang sẽ tiến lên Sân bay Thành Sơn. Mũi thứ hai từ hướng Tây Bắc đánh thẳng vào sân bay Thành Sơn. Mũi thứ ba đánh chiếm Cảng Ninh Chữ, không cho địch tháo chạy ra biển. Tất cả từ chỉ huy cho đến chiến sĩ đều thể hiện quyết tâm “dù hy sinh cũng phải đập tan tuyến phòng thủ lá chắn thép” của ngụy quân, giải phóng Phan Rang.

Bắt sống hai tướng ngụy, giải phóng Phan Rang

Nói về ngày bắt sống tướng ngụy, Đại tá Nguyễn Trọng Nghĩa kể liền mạch không nghỉ: 'Nhận lệnh của Tỉnh đội Ninh Thuận, tôi chỉ huy Đại đội đặc 311 và 314 làm nhiệm vụ thọc sâu phòng tuyến Phan Rang, phối hợp với lực lượng địa phương chọc thẳng xuống Phước Thiện, Ninh Quý đánh vào khu vực Bảo An - Tháp Chàm".

"Ngày 2/4/1975, Đại đội Đặc công 311 đã tiêu diện 4 xe GMC, thu 10 súng và bắt sống 10 tù binh ngụy. Nhận lệnh Quân khu 6, Tỉnh đội Ninh Thuận đã giao nhiệm vụ đặc biệt cho Đại đội Đặc công 311 và 314 đánh từ thị xã Phan Rang đánh ra, làm nội ứng chia cắt “lá chắn thép”. Lúc đó, tôi cùng một số chiến sĩ Đại đội Đặc công 311 được giao nhiệm vụ cải trang thành ngụy quân hoạt động bí mật trong lòng quân địch.

Nhờ cải trang và nắm bắt được tình hình địch, tối 7/4/1975, tôi lệnh cho anh em trong Đại đội tấn công thị xã Phan Rang tiêu diệt 231 lính ngụy, thu 480 súng đại liên, 10 xe lam chở về xóm Dừa, trong đêm đó 8 đồng chí trong Đại đội Đặc công 311 đã anh dũng hy sinh, 15 đồng chí bị thương. Để thay đổi hướng tấn công, Đại đội Đặc công nhận lệnh rút quân về Cà Đú phối hợp Sư đoàn 3 Sao vàng đánh chiếm Cà Đú.

Ngày 14, 15, tôi lệnh cho anh em tấn công Cà Đú và tiêu hủy được 2 khẩu pháo của ngụy. Sáng ngày 16/4/1975, chúng tôi nhận lệnh phối hợp với Sư đoàn 3 Sao vàng đánh chiếm tiểu khu Ninh Thuận, trong đợt tấn công đó, tôi đã bắn trúng vai Tỉnh đội phó ngụy và quân ngụy tháo chạy tán loạn.

Bị quân ta tấn công 3 mặt, phòng tuyến Phan Rang trước nguy cơ bị đập tan, ngụy quân hoang mang tìm mọi cách để thoát thân. Lúc này, Thượng sĩ Trần Ngọc Điền, chiến sĩ Đại đội đặc công 311 ngụy trang thành ngụy quân phát hiện Trung tướng Nguyễn Vĩnh Nghi, chuẩn tướng Phạm Ngọc Sang và một số sĩ quan ngụy, trà trộn thành dân thường bỏ trốn ra Cà Đú, tìm cách thoát thân ra đường biển", ông kể.

Một góc thành phố Phan Rang - Tháp Chàm ngày nay. Ảnh: Xuân Hướng

"Nhận được tin mật báo và cho biết nơi ẩn náu của Trung tướng Nguyễn Vĩnh Nghi, tôi ra lệnh cho các chiến sĩ mai phục ở khu vực Cà Đú, chờ mệnh lệnh hành động. Đêm 16/4/1975, khi thấy toán quân ngụy giả làm dân thường xuất hiện, tôi chỉ huy anh em Đại đội 311 ập tới bắt gọn Trung tướng Nguyễn Vĩnh Nghi và Thiếu tướng Phạm Ngọc Sang cùng 20 tên sĩ quan ngụy, sau đó bàn giao cho Sư đoàn 3 Sao vàng xử lý. Với 3 mũi tiến công và bao vây của quan ta, quân ngụy rệu rã, chống trả yếu ớt, đường 11 quân ta đã làm chủ, rồi sân bay Thành Sơn quân ta chiếm trọn, 10 giờ đêm 16/4/1975 Phan Rang được giải phóng...", ông say sưa nhớ lại.

Với những thành tích đó, Đại tá Nguyễn Trọng Nghĩa vinh dự được Nhà nước trao tặng 6 huân, huy chương chiến công các loại; 12 huân, huy chương dũng sĩ các loại và đang được đề nghị xét tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. 

Sau giải phóng, Đại tá Nguyễn Trọng Nghĩa kinh qua nhiều chức vụ trong quân đội và làm Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh Ninh Thuận đến đầu năm 2018 vì lí do sức khỏe, đã xin về nghỉ hưu.

Xuân Hướng