Lễ khai Hội Xuân Yên Tử 2017. Ảnh: phapluatplus.vn

Văn hóa dân tộc là lòng tự tôn của dân tộc ấy.

Một dân tộc phải có lòng tự tôn thì mới quyết tâm giữ nước. Đó là quy luật vĩnh viễn xưa nay.

Qua hàng nghìn năm giao lưu với bên ngoài mà văn hóa dân tộc còn được giữ lại, thì đó chính là biểu hiện còn lòng tự tôn của dân tộc ấy.

Để bảo vệ được Tổ quốc, người ta phải chấp nhận hi sinh xương máu, tính mạng của mình để "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh", chứ  không phải chỉ là những lời hô hào khẩu hiệu, những việc làm chạy theo phong trào mà mong bảo vệ được Tổ quốc. Cho nên để bảo vệ được đất nước, mỗi người phải có động lực rất lớn, lớn đến nỗi sẵn sàng hi sinh tính mạng của mình vì Tổ quốc. Động lực đó, đương nhiên chính là lòng yêu nước.

Vậy lòng yêu nước mãnh liệt ấy từ đâu mà có?

Nếu lòng yêu nước mà mãnh liệt được đến mức "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh" ấy thì lòng yêu nước đó phải là từ sự thần tượng hóa đối với Tổ quốc mình.

Nếu đất nước không phải là một cường quốc, mà chỉ là một quốc gia nhỏ, thậm chí đầy rẫy khó khăn trở ngại, thiên tai hiểm họa, cái gì để mà họ yêu, họ thần tượng?

Có rất nhiều, nhưng quan trọng hơn cả để họ yêu, họ thần tượng, đó chính là văn hóa bản sắc của dân tộc. Vì đó là thứ mang ý chí tự do tư tưởng của họ, cho nên họ muốn chống lại ngoại xâm, thế lực đã cưỡng ép họ phải từ bỏ thứ mang ý chí tự do tư tưởng đó. Vì thực ra, sự thần tượng văn hóa dân tộc chính là lòng tự tôn về ý chí tự do tư tưởng của dân tộc đó, được thể hiện qua văn hóa bản sắc của họ, thứ mà họ muốn giữ lấy truyền lại muôn đời sau.

Văn hóa dân tộc là thể hiện lòng trung hiếu với tổ tiên.

Thuở ban đầu mới dựng nước, lòng yêu nước là lòng tự tôn của một dân tộc, không chịu bị ngoại bang chinh phục. Về sau, lúc này, ngoài lòng tự tôn, lòng yêu nước còn là thể hiện tình cảm của thế hệ sau đối với thế hệ trước, yêu nước như là yêu cha mẹ của mình. Do đất nước đã hòa quyện thân xác của bao thế hệ cha ông ngã xuống, cho nên đất nước là kỉ vật thiêng liêng của cha ông để lại, bảo vệ đất nước cũng là bảo vệ thân xác cha ông, quyết không để ngoại bang cướp đoạt. Đó là thể hiện cái lòng trung hiếu của thế hệ sau đối với thế hệ trước.

Mà người đời sau chỉ có thể ghi nhớ được hình ảnh các thế hệ tổ tiên trước của mình như thế nào, chính là qua văn hóa bản sắc dân tộc.

Nhờ có văn hóa bản sắc dân tộc, các thế hệ về sau luôn lưu giữ lại được hình ảnh của cha ông thuở trước, để mà duy trì được lòng trung hiếu với cha ông. Nhờ lòng trung hiếu đó mà "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh", quyết giữ trọn lòng trung thành với tổ tiên của mình mà chống ngoại xâm đến cùng, cho dù ngoại xâm dùng đủ mọi thủ đoạn đe dọa và dụ dỗ để thôn tính. Và đương nhiên, chừng nào còn giữ được văn hóa bản sắc thì họ còn giữ được lòng trung hiếu với tổ tiên, mới còn quyết tâm bảo vệ Tổ quốc đến cùng.

Văn hóa dân tộc là sức đề kháng ngoại xâm của dân tộc ấy.

Khi bị ngoại xâm thôn tính, văn hóa bản sắc dân tộc còn là đặc điểm để phân biệt được người bản địa với người ngoại lai, từ đó mà người bản địa biết được đâu là kẻ xâm lược nước mình mà kháng chiến, đánh đuổi để giành lại Tổ quốc. Chính vì thế, trước kia, các triều đại phong kiến phương Bắc rất biết chú trọng đồng hóa văn hóa xứ bản địa ở châu Á với văn hóa của họ để trà trộn người ngoại xâm với người bản địa, làm cho người bản địa khi bị xâm lược thì sau này không biết đâu là người dân tộc mình, đâu là người ngoại xâm mà đánh đuổi, đành phải chịu để mất chủ quyền vào tay ngoại bang.

Điều này được minh chứng rất rõ ở dân tộc ta. Mặc dù bị 1.000 năm phương Bắc đô hộ và tích cực thực hiện đồng hóa văn hóa, nhưng nhờ giữ được tiếng nói Việt, sáng tạo chữ Nôm, và nhiều thứ tiếp thu cải biên khác, mà dân tộc ta cuối cùng đã thoát khỏi ách Bắc thuộc, một kỳ tích khiến thế giới phải ngỡ ngàng. Chính nhờ giữ được nền văn hóa còn có sự khác biệt mà dân ta đã không bị sáp nhập vào các triều đại phương Bắc, vùng lên giành độc lập thành công, lập chính quyền riêng của dân ta, dù phải hi sinh biết bao núi xương sông máu.

Cho nên, văn hóa bản sắc dân tộc chính là lớp phòng thủ cuối cùng của một quốc gia. Và tất nhiên, để bảo vệ được Tổ quốc, lớp phòng thủ này phải được thường xuyên củng cố vững chắc qua các thế hệ, giáo dục con cháu không được quên vị trí trọng yếu của lớp phòng thủ đặc biệt quan trọng này.

Ngày nay, các lễ hội văn hóa dân tộc đang ít nhiều bị thương mại hóa, hiện tượng buôn thần bán thánh ngày càng nhiều, làm hỏng đi ý nghĩa thiêng liêng của văn hóa cha ông, rất cần được chấn chỉnh nghiêm khắc kịp thời.

Phạm Mạnh Hà