(Thanh tra) - Đó là chủ đề cuộc hội thảo mới đây do Trung tâm Thông tin cạnh tranh - Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công thương tổ chức tại Hà Nội với sự phối hợp của Tổ chức Nhân dân vì Y tế, Giáo dục và Phát triển Hải ngoại Australia.
Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển kinh tế của đất nước, tốc độ tăng trưởng của ngành xây dựng đạt mức cao, từ 12 - 16%/năm. Theo đó nhu cầu vật liệu xây dựng nói chung và vật liệu lợp nói riêng, tăng trưởng với tốc độ nhanh. Riêng tấm lợp amiăng xi măng (tấm lợp AC) hàng năm cung cấp cho thị trường bình quân 70 triệu m2/năm.
Không ai có thể phủ nhận được những ưu thế vượt trội của tấm lợp amiăng xi măng trong điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội ở nước ta. Đó là loại vật liệu có độ bền cao trong điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm, có tính cách nhiệt và chống cháy, có khả năng chống ăn mòn trong một số môi trường xâm thực, đặc biệt là môi trường ven biển. Đồng thời, cho dù chúng ta phải nhập khẩu sợi amiăng nhưng tấm lợp amiăng xi măng vẫn là loại chất lợp có giá thành tương đối rẻ so với các chất lợp mới và một số loại chất lợp truyền thống.
Tuy nhiên, bên cạnh các lợi ích kinh tế và xã hội, các tác động xấu đến sức khoẻ con người và môi trường của các cơ sở sản xuất tấm lợp AC cũng đang ở mức cần thiết phải có các giải pháp xử lý. Tình hình vi phạm quy định pháp luật về vệ sinh lao động tại các doanh nghiệp sản xuất tấm lợp AC vẫn còn phổ biến ở hầu hết các doanh nghiệp thanh tra.
Đặc biệt là các vi phạm về quản lý sức khoẻ, vi phạm quy định về dự phòng bệnh nghề nghiệp và quản lý môi trường lao động. Hầu như không có doanh nghiệp nào thực hiện các biện pháp chủ yếu để phòng bệnh nghề nghiệp như: thông báo yếu tố độc hại và huấn luyện công nhân biện pháp phòng bệnh do amiăng, bố trí nơi tắm rửa, vệ sinh cá nhân và khử độc phương tiện bảo vệ cá nhân sau ca làm việc để tránh phát tán sợi amiăng ra ngoài cộng đồng...
Điều tra và nghiên cứu của Viện Y học lao động và Vệ sinh môi trường về kết quả khám lâm sàng cho công nhân làm việc tại các nhà máy tấm lợp amiăng cho thấy, các dấu hiệu về triệu chứng và bệnh hô hấp như viêm phế quản mãn, viêm phổi, hội chứng rối loạn thông khí… ở công nhân tiếp xúc với bụi amiăng cao hơn nhiều so với ở công nhân tiếp xúc với xi măng.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 100.000 người chết do các bệnh ung thư có liên quan đến amiăng, trong đó có 43.000 ca ung thư trung biểu mô, 39.000 ca ung thư phổi, 7.000 ca bệnh phổi, hội chứng của nó có thể kéo dài từ 10,20 hoặc 30 năm trước khi phát bệnh.
Ở Việt Nam đã có nhiều văn bản, chỉ thị về quản lý, sản xuất, sử dụng các sản phẩm có chứa chất amiăng, đặc biệt là tấm lợp amiăng xi măng, cấm sử dụng amiăng amfibole (amiăng xanh hoặc nâu) dưới mọi hình thức trong xây dựng. Chỉ sử dụng amiăng cryzotyl (amiăng trắng) để sản xuất tấm lợp. Cụ thể, tại Quyết định số 133/2004/QĐ-TTg đã quy định rõ: Các cơ sở sản xuất sử dụng cốt sợi amiăng cryzotyl (amiăng trắng) để sản xuất tấm lợp AC đã đạt được các tiêu chuẩn môi trường và y tế thì tiếp tục sản xuất bình thường, những cơ sở chưa đạt các tiêu chuẩn quy định thì phải đầu tư đổi mới, hoàn thiện công nghệ, kiểm soát được ô nhiễm môi trường, đảm bảo các yêu cầu quy định về môi trường và y tế. Tuy nhiên, vấn đề sử dụng amiăng có kiểm soát luôn luôn là vấn đề nhạy cảm, các tranh luận trên thế giới vẫn còn tiếp diễn, thậm chí ở mức quyết liệt.
Trên thực tế nhiều năm qua, công tác quản lý Nhà nước về an toàn và sức khoẻ công nhân trong lĩnh vực sản xuất các sản phẩm có chứa amiăng vẫn còn bị buông lỏng. Việc kiểm tra, đánh giá vẫn chưa thường xuyên và xử lý cũng chưa nghiêm. Phần lớn người lao động không có khái niệm về độc hại khi làm việc trong môi trường có amiăng nên họ chấp nhận làm việc trong môi trường lao động còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây bệnh như: Nồng độ bụi cao, trang bị bảo hộ lao động còn thiếu… Còn người tiêu dùng thì vẫn sử dụng amiăng một cách tùy tiện vì không có bất cứ cảnh báo nào về sự độc hại do amiăng gây ra.
Vì thế, công tác tuyên truyền được coi là biện pháp ưu tiên trong việc bảo vệ người lao động cũng như người tiêu dùng khỏi tác hại của amiăng. Cùng với đó phải yêu cầu thay thế và giám sát quy định nghiêm ngặt việc sử dụng amiăng ở nơi làm việc, thắt chặt hơn nữa vấn đề an toàn sức khỏe và bảo vệ môi trường, đầu tư cho các ngành công nghiệp thay thế sử dụng amiăng nhằm giảm thiểu các bệnh nghề nghiệp liên quan đến việc sản xuất và sử dụng amiăng. Đồng thời các cơ quan có liên quan cũng cần nghiên cứu, khuyến cáo người lao động và người tiêu dùng trong quá trình sản xuất và sử dụng amiăng.
Chuyên gia Australia, ông Philip Hazelton, người có rất nhiều năm nghiên cứu về amiăng cũng như có nhiều cống hiến và tâm huyết trong việc ngăn chặn, sử dụng amiăng tại Australia và nhiều nước trên thế giới đã làm nóng hội thảo bởi các thông tin: Tất cả các loại amiăng, kể cả amiăng trắng, đã được WHO và Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) liệt vào danh sách các tác nhân gây ung thư. Năm 2012, Ủy ban Quốc tế về Sức khỏe nghề nghiệp đã kêu gọi vệc cấm sử dụng amiăng trên toàn cầu và hiện đã có tới 54 nước cấm sử dụng amiăng, như O Man (2001), Ai Cập (2004), Honduras (2004), Jordan (2005), Nam Phi (2008)…Gần Việt Nam nhất là Hồng Công, Đài Loan (Trung Quốc) sẽ cấm sử dụng amiăng trong năm 2013, tiếp sau đó sẽ là Thái Lan, Malaysia.
Tuy nhiên, TS Đỗ Quốc Quang, đến từ Viện Công nghệ - Bộ Công thương đã cung cấp một thông tin đáng mừng: Năm 2003, Viện Công nghệ - Bộ Công thương, đã tiến hành đề tài khoa học công nghệ cấp Nhà nước: “Nghiên cứu, thiết kế, chế tạo dây chuyền sản xuất tấm lợp không amiăng” và đã thử nghiệm thành công tại Việt Nam. Sau khi được nghiệm thu, tháng 11/2007, dây chuyền sản xuất đầu tiên trên quy mô công nghiệp với công suất 2 triệu m2/ năm đã được lắp đặt, vận hành tại Công ty Cổ phần Tân Thuận Cường (Khu công nghiệp Hải Dương). Sản phẩm của dây chuyền đạt tiêu chuẩn chất lượng Nhật Bản (JIS A 5430:2004) và Hàn Quốc (KS L 5114: 2003), được tiêu thụ rộng rãi trong thị trường nội địa và từ tháng 1/2008 bắt đầu được xuất khẩu, mở ra khả năng thay thế hoàn toàn tấm lợp amiăng truyền thống trong tương lai gần.
Đặng Quang
