Tình trạng mất vệ sinh tại bãi rác

Xử lý rác là vấn đề cấp bách!

Không phải đến lúc này tình hình ô nhiễm nước, rác vào mùa mưa, mùi hôi rác vào mùa khô phát sinh từ bãi rác Hòa Phú mới được người dân phản ánh với các cơ quan bảo vệ môi trường tỉnh Vĩnh Long. Ngay từ năm 2003, trong Quyết định số 64/2003/QĐ-TTg ngày 22/4/2003 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt "Kế hoạch xử lý triệt để các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng", thì bãi rác Hòa Phú đã được xác định là 1 trong 3 cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng trên địa bàn tỉnh.
 
Bãi rác bẩn nhất đồng bằng 

Vì nhiều lý do, tình hình ô nhiễm môi trường tại bãi rác này vẫn không được các cơ quan chức năng Vĩnh Long xử lý dứt điểm theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ. Ngược lại, bãi rác Hòa Phú ngày càng ô nhiễm hơn khi lượng rác không được xử lý đúng quy trình đã tăng lên gần 300.000 tấn, mùi hôi rác và nước rỉ rác phát sinh đang ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, sản xuất và sinh hoạt của người dân.

Ngày 28/4/2011, có mặt tại đường vào bãi rác Hòa Phú, phóng viên các báo đã chứng kiến cảnh rác thải đủ loại trải đầy từ cổng ra vào đến tận sát chân bờ rào phía cuối bãi rác. Mùi hôi nồng nặc từ bãi rác bốc lên ngùn ngụt trong thời tiết nắng nóng. Những hào nước rỉ rác phía dưới bãi rác mang màu đen thẫm và bốc mùi khăm khẳm. Ruồi bay dày đặc tại các khu vực rác tươi. Nhìn một cách tổng thể thì đây đúng là một bãi rác mất vệ sinh nhất mà các phóng viên theo dõi mảng thông tin môi trường được tận mắt chứng kiến.

Cả một núi rác không hề được phân loại theo quy định mà chỉ được đổ dồn lên nhau theo kiểu rác mới chồng lên rác cũ. Bờ bao của bãi rác thực chất là đường rào bê tông được xây theo kiểu để hở phía dưới cho nước rỉ rác chảy bớt ra phía ngoài để tránh nguy cơ gãy sập bờ bao.

Trong khi loay hoay tránh những đụn rác đang bốc mùi để cố gắng tìm xem hệ thống thu gom nước rỉ rác có hoạt động không thì chúng tôi gặp một người dân đang vô tư múc nước ao rửa mặt ngay sát chân bãi rác. Khi được hỏi sao lại sử dụng nước quanh bãi rác để vệ sinh thì chị này trả lời vô tư rằng: Xung quanh đây người dân quen rồi. Chỉ sợ mưa xuống thì nước rác chảy xuống ao nước này thôi. Lúc đó rửa nước sẽ bị ngứa. Còn trời nắng thì chỉ hôi thôi vì nước bãi rác tự thấm xuống các rãnh nước phía sau hết rồi! Nghe thế, chúng tôi tiến thẳng ra phía sau bãi rác để cận cảnh nước rỉ rác tự thấm xuống đất theo kiểu rác lộ thiên tự phân hủy, còn nước rỉ rác thì len lỏi chảy xuống hào nước được đào sát chân hàng rào. Chưa hết, tại khu đất phía sau, nhiều hố đào để đổ phân hầm cầu được thực hiện rất cẩu thả nên phân tươi vẫn nằm lộ thiên, bốc mùi thum thủm.

Nguy cơ bể bờ bao bãi rác tại bãi rác Hoà Phú

Thực tế, ngay trong năm 2003, Thường trực UBND tỉnh Vĩnh Long đã giao cho Cty TNHH một thành viên công trình công cộng triển khai DA xử lý triệt để ô nhiễm môi trường tại bãi rác Hòa Phú, với tổng kinh phí 11 tỷ đồng. Tuy nhiên do quy trình cấp kinh phí không đảm bảo đúng tiến độ nên đến năm 2008, DA mới triển khai và hoàn thành một số hạng mục như san ủi khối lượng rác cũ, phủ bạt lên rác để giảm bớt ô nhiễm.

Bãi rác Hòa Phú rộng 2,4 ha, tiếp nhận rác từ năm 1997. Hiện tại, bãi rác đang quá tải với lượng rác đã gần 300.000 tấn, với chiều cao gần 9 m. Nếu chất thêm rác  thì nguy cơ sạt lở là rất cao, chưa kể sẽ có khả năng rác tràn đê bao thảm họa về môi trường. Trước đó tại bãi rác Hòa Phú, DA nhà máy xử lý rác sử dụng nguồn vốn vay hơn ODA của Phần Lan khoảng 4,1 triệu euro cũng được lập DA nhưng sau đó lại hủy bỏ vì thiếu vốn.

Tuy nhiên đến giữa năm 2010, bãi rác Hòa Phú lại tiếp tục quá tải và phát sinh ô nhiễm. Khối lượng rác thải đưa về ngày càng nhiều trong khi bãi chứa đã chật, nên Cty TNHH một thành viên công trình công cộng Vĩnh Long đã phải tháo bạt phủ để tiếp tục tiếp nhận rác.

Theo kết quả kiểm tra của các cơ quan bảo vệ môi trường, sau khi tháo bạt để tiếp tục nhận rác thì mùi hôi thối của bãi rác Hòa Phú đã phát tán mạnh ra môi trường xung quanh. Trong khi đó, chiều cao của bãi chôn rác đã phình ra quá lớn nên khả năng vỡ hàng rào bảo vệ trong thời tiết có mưa to rất dễ xảy ra. Khi đó hiện tượng ô nhiễm môi trường sẽ nghiêm trọng hơn vì lượng rác tại bãi rác Hòa Phú đã xấp xỉ 300.000 tấn, chứa nhiều chất độc hại và kim loại nặng.

Để giải quyết nguy cơ này, ngày 9/7/2010, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long đã có văn bản số 2085/UBND-KTN, chấp thuận xây dựng bãi chôn lấp hợp vệ sinh tại bãi rác Hòa Phú. Gần đây nhất, ngày 1/4/2011, ông Trương Văn Sáu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long đã ký quyết định số 689/QĐ-UBND, phê duyệt báo cáo kinh tế kỹ thuật bãi chôn lấp rác thải hợp vệ sinh, có công suất 70 - 90 tấn/ngày, trên diện tích 20.000 m2 đất.
Thông tin của Sở Kế hoạch và Đầu tư Vĩnh Long cho biết, bãi chôn lấp hợp vệ sinh này có thể tiếp nhận 80.000 tấn rác trong vòng 2 năm kể từ ngày hoàn thành. Nguồn vốn đầu tư khoảng 10,3 tỷ đồng cho DA này sẽ được lấy từ ngân sách. Thời gian hoàn thành DA trong năm 2011. Tuy nhiên đến thời điểm này bãi rác Hòa Phú vẫn ô nhiễm nặng, còn người dân vẫn mong chờ lượng rác thải tại bãi rác này cần được xử lý đúng quy trình với công nghệ hiện đại thay vì lập các DA nhỏ lẻ kiểu chữa cháy trong 1 đến 2 năm rồi lại ô nhiễm vẫn hoàn ô nhiễm.
 
Có hay không việc DA nhà máy xử lý rác thải bị… “làm khó”?

Để có thể xử lý căn cơ khối lượng rác đang ngày càng dồn ứ tại bãi rác Hòa Phú, từ tháng 2/2009, các cơ quan chức năng tỉnh Vĩnh Long đã cấp Giấy chứng nhận đầu tư số 54121000036 cho Cty Cổ phần phát triển xây dựng Phương Thảo (Cty Phương Thảo), có địa chỉ tại số 71/A8 đường Nguyễn Huệ, TP. Vĩnh Long, thực hiện DA đầu tư nhà máy xử lý rác thải, có quy mô 8 ha.

Theo hồ sơ DA thì nhà máy xử lý rác được xây dựng trên diện tích đất 8 ha ngay cạnh khu vực chôn lấp rác của bãi rác Hòa Phú. Sử dụng công nghệ chế biến rác thành phân vi sinh của châu Âu theo dây chuyền hiện đại khép kín, nhà máy xử lý rác này có vốn đầu tư là 192 tỷ đồng, với công suất từ 200 - 300 tấn/ngày đêm.

Trong khi chủ đầu tư DA đang xúc tiến các công việc cụ thể để triển khai nhanh DA xử lý rác theo mô hình xã hội hóa để có thể tiếp nhận rác vào thời hạn cuối 2010 thì những tác động bất lợi của khủng hoảng tài chính, cùng chính sách thắt chặt tín dụng đã ảnh hưởng đến tiến độ DA. Đây là tình trạng chung của nhiều doanh nghiệp tại Đồng bằng sông Cửu Long, không phải của riêng Cty Phương Thảo. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, Cty Phương Thảo đã cố gắng hoàn thành các thủ tục xây dựng, đầu tư kinh phí tiến hành san lấp hơn 70.000m3 cát cho diện tích đất 8 ha được quy hoạch xây dựng nhà máy.

Bà Liêu Cát Phương Thảo: “Trong bối cảnh khủng hoảng chung của nền kinh tế, những DN vừa và nhỏ phải vất vả lắm mới tồn tại nổi. Trong khi đó, Công ty Phương Thảo đã nỗ lực vượt qua khó khăn, tìm lối ra cho bài toán kinh phí để triển khai dự án sớm đưa nhà máy xử lý rác vào khai thác để giải quyết tình trạng quá tải của bãi rác Hòa Phú, góp phần bảo vệ môi trường, hoàn thành mục tiêu chung của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Vĩnh Long… Không chỉ có Công ty Phương Thảo, nhiều DN khác trên địa bàn tỉnh cũng đang nỗ lực như thế, nên rất cần sự cảm thông, chia sẻ và hỗ trợ của các cơ quan, ban ngành tỉnh Vĩnh Long”.
 

Thực tế muốn thực hiện thành công một DA xử lý rác đạt tiêu chuẩn thì số vốn đầu tư của doanh nghiệp phải được các tổ chức tín dụng có uy tín bảo lãnh. Sau nhiều nỗ lực chứng minh tính khả thi của DA, ngày 26/1/2011, Chi nhánh Ngân hàng phát triển Việt Nam đã chính thức ký hợp đồng cho Cty Phương Thảo vay 127 tỷ đồng để đầu tư xây dựng các hạng mục của nhà máy xử lý rác thải.

Thế nhưng, sau bao vất vả tìm được nguồn vốn, khi Cty Phương Thảo chuẩn bị ký hợp đồng xây dựng theo hình thức B.T với Tổng công ty Thái Sơn (thuộc Bộ Quốc phòng) để khởi công DA trong tháng 4/2011 thì ngày 01/4/2011, một Đoàn kiểm tra của các cơ quan chức năng tỉnh Vĩnh Long đã đi khảo sát hiện trạng những công trình xây dựng tại bãi rác Hòa Phú. Sau đó, trên một số phương tiện thông tin đại chúng tại Vĩnh Long đã trích dẫn phát biểu của một số cán bộ thuộc cơ quan dân cử cho rằng cần xem lại năng lực tài chính của Cty Phương Thảo, cần rút Giấy phép đầu tư DA nhà máy xử lý rác.

Bất bình với việc này, đại diện Cty Phương Thảo đã có nhiều văn bản gửi các cơ quan quản lý, cơ quan báo chí đề nghị làm rõ động cơ đưa tin thiếu chính xác, ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp, phủ nhận những nỗ lực mà DN đã dày công thực hiện. Ngoài ra, chủ đầu tư cũng đề nghị UBND tỉnh Vĩnh Long có văn bản xác nhận tiến độ DA một cách công khai minh bạch để doanh nghiệp tiếp tục thực hiện hợp đồng xây dựng theo hình thức B.T với Tổng Công ty Thái Sơn (thuộc Bộ Quốc phòng) nhằm sớm đưa DA vào hoạt động theo đúng cam kết trong năm 2011.

DA ngoài ngân sách cần tư duy khách quan

Đây là mong muốn của bà Liêu Cát Phương Thảo, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Cty Cổ phần phát triển xây dựng Phương Thảo (Cty Phương Thảo), bày tỏ với báo chí xung quanh quá trình thực hiện dự án (DA) nhà máy xử lý rác thải công nghệ mới tại xã Hòa Phú, huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long.

Khẳng định về mong muốn tham gia đầu tư DA nhà máy xử lý rác để giảm thiểu ô nhiễm cho cộng đồng với hình thức tự vay vốn đầu tư chứ không sử dụng nguồn vốn ngân sách, bà Thảo cho biết: Đầu tư vào dự án xử lý chất thải đô thị, Cty Phương Thảo đã nỗ lực để có thể nhanh chóng hoàn thành các hạng mục của DA nhà máy xử lý rác thải thành phân bón. Tuy nhiên với hình thức DN tự ứng trước kinh phí để xây dựng trong điều kiện kinh tế có nhiều biến động, hệ thống ngân hàng thắt chặt cho vay nên có những thời điểm nguồn vốn cho DA phải chờ thủ tục.

Đại diện Cty đang trao đổi với phóng viên tại khu vực đã san lấp

Dù vậy, Cty Phương Thảo vẫn tận dụng thời gian để hoàn thành các thủ tục đầu tư, xây dựng, chủ động san lấp mặt bằng trên những diện tích đất đã xác định xong ranh thửa. Còn đến thời điểm này, DN đã chuẩn bị xong hợp đồng thi công DA theo hình thức B.T với Tổng Công ty Thái Sơn (thuộc Bộ Quốc phòng). Ngoài ra, Cty Phương Thảo cũng đã ký hợp đồng mua dây chuyền xử lý rác công nghệ châu Âu với Cty Leblan để có thể lắp đặt ngay sau khi nhà xưởng dựng xong. Quan điểm của DN là sẽ đảm bảo thực hiện DA đúng tiến độ nếu nhận được sự quan tâm tư vấn, giúp đỡ của các cơ quan chức năng tỉnh Vĩnh Long.

Bà Thảo cũng đề cập đến việc những phát biểu chưa thể hiện đúng về DA, gây ảnh hưởng đên uy tín của Cty Phương Thảo cần được xử lý đúng theo quy định của pháp luật. Đến thời điểm này, DN đã gửi văn bản đến nhiều cơ quan chức năng đề nghị kiểm tra sự việc nhằm bảo vệ môi trường đầu tư của tỉnh Vĩnh Long, tránh để thông tin một chiều làm nản lòng nhà đầu tư.

Nói thẳng về ý kiến cho rằng Cty Phương Thảo chậm triển khai DA vì năng lực tài chính, bà Thảo khẳng định rằng: Nếu DN được hưởng ưu đãi đúng theo các quy định của Chính phủ thì DA nhà máy xử lý rác sẽ đáp ứng đúng tiến độ là cuối năm 2010 đi vào tiếp nhận rác. Thực tế, từ ngày 14/9/2009, Chi nhánh Ngân hàng phát triển Việt Nam tại Vĩnh Long cấp thông báo số 396/NHPT-VLO-BL, chấp thuận bão lãnh cho Cty Phương Thảo vay hơn 165 tỷ đồng, để thực hiện nhà máy xử lý rác. Thế nhưng sau đó các tổ chức tín dụng, trong đó có cả Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Vĩnh Long cũng không mặn mà với DA này nên Cty Phương Thảo lại phải làm các thủ tục để xin vay vốn đầu tư dưới hình thức khác. Đó là một điều đáng tiếc vì có những DA “ma” lại được các tổ chức tín dụng dễ dàng cho vay. Ngược lại DA xây dựng nhà máy xử lý rác công nghệ mới để “giải phóng” lượng rác gần 300.000 tấn tại bãi rác Hòa Phú lại bị từ chối!

Tin tưởng vào chính sách của Đảng và Nhà nước, bà Thảo tiếp tục hoàn chỉnh hồ sơ xin vay vốn của Chi nhánh Ngân hàng phát triển tại Vĩnh Long. Sau một thời gian chờ đợi, ngày 26/1/2011, ngân hàng này đã chính thức ký hợp đồng cho Cty Phương Thảo vay 127 tỷ đồng để đầu tư xây dựng các hạng mục của nhà máy xử lý rác thải.

Chưa kịp mừng vui thì những thông tin không khách quan lại một lần nữa “làm khó” Cty Phương Thảo khi có ý kiến của một vài cơ quan chức năng Vĩnh Long rằng cần kiểm tra năng lực của DN, có thể thu hồi DA nhà máy xử lý rác.

Nhìn nhận một cách khách quan về điều này, bà Thảo nói thẳng: Nếu Cty Phương Thảo không có năng lực tài chính thì trong điều kiện kinh tế hiện nay, không có tổ chức tín dụng nào dám ký hợp đồng cho vay 127 tỷ. Để thực hiện hợp đồng này, Cty Phương Thảo đã chứng minh tài sản thế chấp bằng 40% tổng mức vốn đầu tư, cũng như 30% tiền mặt đối ứng khi ngân hàng giải ngân. Điều này đã được nhiều cơ quan chức năng thẩm định nêu ý kiến cho rằng Cty Phương Thảo có vấn đề về năng lực tài chính là không đúng sự thật.  Là một DN, Cty Phương Thảo tin tưởng vào chính sách phát triển kinh tế của Đảng và Nhà nước, cũng như mong muốn nhận được những ưu đãi để DA nhà máy xử lý rác hoàn thành đúng tiến độ. Nhưng để đạt được kết quả này, Cty Phương Thảo chỉ yêu cầu các cơ quan chức năng tỉnh Vĩnh Long cần có tư duy khách quan mới, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội để đánh giá đúng DA đầu tư ngoài ngân sách, để phát huy vai trò của DN vừa và nhỏ. Nếu có cơ chế mở trong khuôn khổ của pháp luật thì DA nhà máy xử lý rác có thể hoàn thành trong năm 2011. Đây cũng là việc làm cụ thể hóa Nghị quyết 11/NQ-CP ngày 24/2/2011 của Chính phủ về những giải pháp chủ yếu tập trung kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội mà chính quyền tỉnh Vĩnh Long nên làm.

Ngoài ra, bà Thảo còn kiến nghị, đây là một giải pháp cấp thiết để minh bạch môi trường đầu tư của Vĩnh Long để chấm dứt hiện tượng có người muốn “lấy” DA nhà máy xử lý rác giao cho DN khác mà quên đi mục tiêu lớn nhất của DA này là phải hoàn thành trong năm 2011 để giải quyết dứt điểm ô nhiễm tại bãi rác Hòa Phú, bảo vệ sức khỏe cộng đồng địa phương.

Nhà máy xử lý rác  - ý kiến từ nhiều phía

Thường trực UBND tỉnh Vĩnh Long sẽ tạo điều kiện để Công ty Phương Thảo thực hiện dự án đúng tiến độ, góp phần xử lý hiệu quả khối lượng rác đô thị.

Ông Nguyễn Hoàng Học, Chánh Văn phòng UBND tỉnh Vĩnh Long công bố với báo chí như vậy. Trước đó, ngày 01/4/2011, đoàn khảo sát của HĐND tỉnh cùng các sở ngành có đến bãi rác Hòa Phú. Một số ý kiến phát biểu được báo đài của tỉnh đưa tin có gây bức xúc cho Công ty Phương Thảo. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, Thường trực UBND tỉnh Vĩnh Long vẫn chưa có ý kiến gì liên quan đến việc thu hồi dự án. Thay vào đó, chúng tôi đã có văn bản giao cho các sở ngành kiểm tra và có giải pháp hỗ trợ Công ty Phương Thảo để thực hiện dự án đúng tiến độ.

Với chức năng là cơ quan tham mưu về đầu tư, chúng tôi sẽ hỗ trợ sòng phẳng để dự án của Công ty Phương Thảo thực hiện đúng tiến độ.

Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Phạm Đình Khôn cho biết, thực tế, nhiều năm qua, tỉnh Vĩnh Long đã mong muốn xử lý dứt điểm tình trạng ô nhiễm tại bãi rác Hòa Phú. Nếu dự án nhà máy xử lý rác của Cty Phương Thảo đi vào hoạt động trong năm 2011 thì sẽ là điều đáng mừng vì Vĩnh Long sẽ có nhà máy hiện đại, người dân thoát khỏi cảnh sống chung với ô nhiễm, trong khi các cơ quan quản lý không phải lo lắng nhiều về tình trạng rác thải đô thị bí đầu ra. Chấp hành ý kiến chỉ đạo của Thường trực UBND tỉnh Vĩnh Long, chúng tôi sẽ làm việc với đại diện Cty Phương Thảo để cùng tháo gỡ những khó khăn về vốn điều lệ để tạo điều kiện cho doanh nghiệp thực hiện dự án đúng theo quy định của pháp luật.

Mong muốn hợp tác chặt chẽ cùng Công ty Phương Thảo để xử lý tốt hiện tượng ô nhiễm tại bãi rác Hòa Phú.

Ông Nguyễn Việt Thắng, Chủ tịch kiêm Giám đốc Công ty TNHH MTV Công trình công cộng Vĩnh Long: Nếu dự án chôn lấp hợp vệ sinh, bể sục khí có vốn đầu tư hơn 10 tỷ triển khai xây dựng cùng dự án nhà máy xử lý rác trong năm 2011 thì sẽ có nhiều thuận lợi. Vì khi hoàn thành đúng thời điểm, bãi rác Hòa Phú có thể trở thành Khu liên hợp xử lý chất thải rắn có công nghệ hiện đại. Khi đó, chúng tôi không phải mất ăn mất ngủ vì rác chất ngày càng cao trong khi nguy cơ nước rác gây vỡ bờ bao lúc nào cũng thường trực.

Ngọc Tấn – Gia Bảo