Bánh tét mặt trăng làng Đại An Khê. Ảnh: Đào Bá Vây

Trong không khí se lạnh của những ngày cuối năm, giữa làn sương mỏng sớm mai, mùi thơm của nếp mới, của lá dong và bánh tét lan tỏa khắp Đại An Khê, báo hiệu một mùa Tết đoàn viên đang đến gần. Ngay từ tháng Chạp, các gian bếp trong làng đỏ lửa không ngừng, kịp làm ra những mẻ bánh tét để gửi đi khắp mọi miền.

Trải qua hơn 500 năm lịch sử, làng quê Đại An Khê yên bình bao quanh bởi những ruộng lúa, rặng tre xanh mướt và bao đời nay, nghề gói bánh tét đã trở thành nghề truyền thống của người dân nơi đây. Bánh tét của làng Đại An Khê không chỉ nức tiếng về độ ngon mà loại bánh tét mặt trăng không nơi nào có được.

Theo lời kể của các bậc cao niên, bánh tét mặt trăng đã gắn bó với đời sống người dân Đại An Khê qua biết bao thế hệ. Mỗi dịp lễ Tết hay giỗ chạp, đĩa bánh tét được dâng lên bàn thờ như lời tri ân gửi đến tổ tiên, mong cầu một năm mới an lành, sung túc. Chính ý nghĩa này đã làm nên linh hồn của chiếc bánh – không chỉ là món ăn, mà còn là biểu tượng cho sự gắn kết gia đình, cộng đồng.

Nếp được ngâm với lá ngót để tạo thành màu xanh đặc trưng của bánh tét mặt trăng. Ảnh: Khánh Anh

Những chiếc bánh tét mặt trăng ở Đại An Khê được làm từ những nguyên liệu thuần quê như nếp dẻo, đậu xanh, thịt lợn và đặc biệt là nước lá rau ngót tạo màu xanh trong vắt. Nếp được chọn kĩ lưỡng từ những hạt nếp thơm, ngon của vùng đất này. Bánh được gói theo cách truyền thống, với nhiều lớp lá bên ngoài bảo vệ phần nếp dẻo bên trong và phần nhân đậu xanh, thịt heo như bao loại bánh tét khác.

Thế nhưng, khi cắt ra một màu xanh của bánh lẫn màu vàng của đậu xanh tạo nên hình ảnh bắt mắt. Điều độc đáo, chính là mỗi miếng bánh hiện lên với hình trăng khuyết độc đáo; hai nửa ghép lại thành hình trăng tròn, biểu trưng cho sự viên mãn, sum vầy – nét đẹp trong văn hóa và tâm thức người Việt.

Bên trong cơ sở làm bánh của hộ gia đình ông Đào Bá Vây, hộ gia đình có tiếng trong nghề làm bánh của làng Đại An Khê luôn tất bật đỏ lửa liên tục. Những thợ làm bánh vừa gói bánh vừa trò chuyện rôm rả ấm cúng. Mỗi ngày, cơ sở cho ra lò cả tấn bánh với đủ loại, từ bánh chưng, bánh tày và đặc biệt là bánh tét mặt trăng chỉ vùng đất Đại An Khê mới có.

Cùng với bánh tét mặt trăng, làng Đại An Khê hình thành làng nấu các loại bánh nức tiếng gần xa. Ảnh: Khánh Anh

Ông Vây được xem là một trong những người tiên phong vực dạy nghề truyền thống làm bánh tét mặt trăng nơi đây cho biết: Bánh tét được gói theo kiểu truyền thống với nhiều lá bên ngoài, có hình trụ, khi cắt bánh có hình tròn tượng trưng cho mẹ bọc lấy con, mang mong muốn sum vầy của người Việt vào ngày Tết. Với bánh tét mặt trăng được gói từ 2 cái rồi buộc chặt với nhau tạo hình tròn. Sau khi nấu chín, những cặp bánh được tách ra từng chiếc một, để riêng.

Kể về chiếc bánh tét mang hình dáng kỳ thú của làng Đại An Khê, ông Vây cho biết thêm, màu xanh của nếp có được từ việc ngâm lá ngót. Lá ngót được xay nhuyễn trộn với nếp trắng, ngoài màu xanh ngọc bích thì nước lá ngót chứa nhiều chất dinh dưỡng, khi trộn vào vừa làm bánh vừa cho vị ngon khác lạ vừa có ích cho sức khỏe.

“Màu xanh của lá, của bánh, nhân đậu màu vàng gợi về màu xanh của đồng quê, của mảnh trăng thanh bình treo trên lũy tre đầu làng. Và còn là triết lí nhân sinh về cuộc sống của ông cha gửi gắm từ ngày xưa đến nay, con người thì “nhân vô thập toàn” nhưng khi ghép vào nhau, như âm dương kết hợp trở thành hình tròn viên mãn, một mái ấm gia đình bền chặt”, ông Vây chia sẻ.

Những chiếc bánh tét mặt trăng được cung cấp đến nhiều nơi trên cả nước. Ảnh: Khánh Anh

Với những nét riêng của màu sắc, hương vị đã đưa bánh tét mặt trăng Đại An Khê thành thương hiệu, đặc sản của Quảng Trị và ra thị trường tiêu thụ hàng ngày khắp cả nước. Đặc biệt, từ khi ông Đào Bá Vây đã mở lại cơ sở, sản xuất bánh và kinh doanh trên nền tảng mạng xã hội, nhờ vậy những chiếc bánh tét mặt trăng vươn xa ra nhiều tỉnh, thành và kể cả xuất ngoại.

Đến nay, bánh tét mặt trăng không chỉ là món quà quê giản dị mà còn là đặc sản được ưa chuộng tại các siêu thị lớn trên cả nước. Sự phát triển này đã giúp tạo việc làm cho hàng chục người dân trong làng, đồng thời góp phần xây dựng thương hiệu đặc trưng của Đại An Khê.

Nhờ chất lượng vượt trội và sự độc đáo, bánh tét mặt trăng Đại An Khê đã được chứng nhận 3 sao trong chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) của tỉnh Quảng Trị. Đây không chỉ là niềm tự hào của làng quê mà còn là minh chứng cho sự sáng tạo và bền bỉ của người dân Đại An Khê.

Ngày nay, bánh tét mặt trăng không chỉ xuất hiện trong dịp Tết mà còn trở thành món quà mang hương vị quê hương, góp phần giới thiệu văn hóa Quảng Trị đến khắp mọi miền đất nước. Trong không khí ấm áp của ngày Xuân, thưởng thức miếng bánh dẻo thơm, xanh ngọc, chúng ta như cảm nhận rõ hơn triết lý nhân sinh sâu sắc: Sự tròn đầy của hạnh phúc đến từ sự gắn kết và hòa hợp.