(Thanh tra) - Quy định công khai trong tuyển quân không chỉ đảm bảo tính minh bạch, công bằng mà còn là biện pháp phòng ngừa tiêu cực hiệu quả, góp phần nâng cao trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương.
Việc tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ luôn là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng, góp phần củng cố quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang Nhân dân vững mạnh. Tuy nhiên, đây cũng là lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh tiêu cực, nhất là ở khâu xét duyệt tạm hoãn, miễn gọi nhập ngũ nếu thiếu cơ chế công khai, minh bạch, thiếu sự giám sát của Nhân dân và các cơ quan chức năng. Thực tiễn những năm gần đây đã ghi nhận nhiều phản ánh từ người dân về việc một số địa phương có hiện tượng "chạy nghĩa vụ", xin miễn, xin hoãn nhập ngũ không đúng quy định, gây bất bình trong dư luận, ảnh hưởng đến công bằng xã hội và làm suy giảm niềm tin vào pháp luật.
Trước yêu cầu cấp bách của thực tiễn, ngày 3/7/2025, Bộ Quốc phòng đã ban hành Thông tư số 68/2025/TT-BQP sửa đổi, bổ sung Thông tư số 148/2018/TT-BQP (Thông tư 68), quy định rõ trách nhiệm công khai, minh bạch danh sách công dân thuộc diện tạm hoãn, miễn gọi nhập ngũ. Đây được đánh giá là bước tiến lớn trong hoàn thiện thể chế tuyển quân, đồng thời là một trong những biện pháp có tính phòng ngừa chủ động, từ sớm, từ xa đối với các biểu hiện tiêu cực trong quá trình thực hiện nghĩa vụ quân sự.
Theo quy định mới tại khoản 4, Điều 5 Thông tư 68, danh sách công dân thuộc diện được tạm hoãn và miễn gọi nhập ngũ phải được công khai trên cổng thông tin điện tử cấp xã và niêm yết tại trụ sở Ủy ban Nhân dân cấp xã, cơ quan, tổ chức và nơi sinh hoạt cộng đồng của các thôn, tổ dân phố, khu dân cư... trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày Chủ tịch UBND cấp tỉnh ký quyết định.
Không chỉ vậy, Ủy ban Nhân dân cấp xã còn phải công khai các thông tin quan trọng khác như: Chỉ tiêu tuyển quân tỉnh giao cho xã; điều kiện, tiêu chuẩn tuyển quân; trường hợp tạm hoãn gọi nhập ngũ và miễn gọi nhập ngũ; danh sách công dân trong diện gọi nhập ngũ; danh sách công dân tạm hoãn gọi nhập ngũ, miễn gọi nhập ngũ; danh sách công dân đủ điều kiện nhập ngũ; kết quả sơ tuyển sức khỏe, phân loại sức khỏe theo kết luận của tổ sơ tuyển sức khỏe nghĩa vụ quân sự và Hội đồng khám sức khỏe thực hiện nghĩa vụ quân sự khu vực; danh sách công dân trúng tuyển nghĩa vụ quân sự sẵn sàng nhập ngũ. Các nội dung này phải được niêm yết công khai, dễ tiếp cận, bảo đảm người dân có thể tra cứu, giám sát, phản ánh nếu phát hiện bất thường.
Việc công khai danh sách miễn, hoãn nhập ngũ chính là điều kiện then chốt để tăng cường hiệu quả giám sát của Nhân dân, qua đó giúp phát hiện sớm những sai phạm tiềm ẩn trong quy trình tuyển quân. Việc công khai không đơn thuần chỉ là một hình thức hành chính, mà chính là công cụ pháp lý nhằm nâng cao tính minh bạch, thúc đẩy trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương, góp phần ngăn chặn hiện tượng lợi dụng chính sách vì lợi ích cá nhân. Trên thực tế, những vụ việc “chạy suất” nghĩa vụ quân sự thường xuất hiện ở những nơi thiếu công khai, nơi danh sách tạm hoãn và miễn gọi nhập ngũ chỉ nằm trong hồ sơ nội bộ hoặc được "công khai" một cách hình thức.
Thông tư 68 không chỉ siết chặt khâu xét duyệt tạm hoãn, miễn gọi nhập ngũ mà còn quy định rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương. Cụ thể, quy định tăng cường công khai, minh bạch này xuất phát từ yêu cầu đảm bảo dân chủ, công bằng, công khai, minh bạch trong công tác tuyển quân. Ủy ban Nhân dân các cấp, đặc biệt là cấp tỉnh và cấp xã, được giao trách nhiệm chỉ đạo thực hiện sơ tuyển, khám tuyển, xét duyệt chặt chẽ và phải chịu trách nhiệm về chất lượng giao quân.
Mục tiêu của việc công khai rộng rãi các danh sách và thông tin liên quan là để phòng, chống các biểu hiện tiêu cực, tạo sự đồng thuận trong Nhân dân. Đồng thời, đây cũng là cơ sở để kịp thời giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý nghiêm những sai phạm trong quá trình tuyển quân theo đúng quy định của pháp luật. Điều này tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho các cơ quan thanh tra vào cuộc nếu phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật hoặc cố tình không thực hiện công khai đúng quy định.
Quy định tại Thông tư 68 hoàn toàn phù hợp với quan điểm xuyên suốt của Đảng và Nhà nước về công khai, minh bạch trong quản lý Nhà nước, là biện pháp quan trọng để ngăn ngừa tiêu cực, lợi dụng chức vụ, quyền hạn. Điều này cũng đáp ứng yêu cầu được nêu tại Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 và các văn bản hướng dẫn thi hành, trong đó nhấn mạnh việc công khai trong hoạt động của cơ quan Nhà nước là một trong các nhóm giải pháp phòng ngừa chủ đạo.
Với quy định mới này, nếu chính quyền cơ sở thực hiện nghiêm túc, người dân sẽ có cơ sở để giám sát, báo chí và các tổ chức đoàn thể có thể phản ánh, các cơ quan thanh tra, kiểm tra có điều kiện xác minh và xử lý nếu phát hiện dấu hiệu bất thường.
Không chỉ dừng ở công khai danh sách, Thông tư 68 còn đưa ra nhiều quy định chặt chẽ về quy trình tuyển chọn, phân loại sức khỏe, chỉ tiêu gọi nhập ngũ, tỷ lệ dự phòng, quy trình phối hợp giữa các cơ quan, ban ngành liên quan… Điều này cho thấy nỗ lực rõ ràng của Bộ Quốc phòng trong việc minh bạch hóa toàn diện quy trình tuyển quân, đưa công tác tuyển chọn công dân nhập ngũ về đúng nguyên tắc “dân chủ, công bằng, công khai, minh bạch”.
Việc ban hành Thông tư số 68 không chỉ là yêu cầu từ thực tiễn quản lý Nhà nước mà còn thể hiện quyết tâm của Bộ Quốc phòng trong phòng ngừa sai phạm, nâng cao hiệu lực pháp luật. Đây là một bước tiến quan trọng nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao chất lượng công tác tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ, đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ của công dân trong quá trình thực hiện nghĩa vụ thiêng liêng với Tổ quốc.
Thông tư số 68/2025/TT-BQP do Bộ Quốc phòng ban hành ngày 3/7/2025, sửa đổi, bổ sung Thông tư 148/2018/TT-BQP về tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ. Điểm mới nổi bật là quy định công khai danh sách công dân tạm hoãn, miễn gọi nhập ngũ trên cổng thông tin điện tử và niêm yết tại UBND cấp xã, thôn, tổ dân phố trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày có quyết định. Đây là bước tiến nhằm nâng cao minh bạch, ngăn ngừa tiêu cực, tạo điều kiện cho người dân, báo chí và cơ quan chức năng giám sát việc thực hiện nghĩa vụ quân sự.
