Lisa Pan - một trong những nhà đầu tư startup ảnh hưởng nhất tại Trung Quốc. Ảnh: BBC

“Tôi từng sử dụng chiếc xe này để đua trước đây”, Lisa Pan nói khi chỉ vào chiếc siêu xe thể thao Ferrari 458 màu đỏ cherry đậu trước cửa khách sạn Four Seasons tại London. Mở chiếc điện thoại, lướt qua những dòng trạng thái trên Facebook, Lisa đưa ra những hình ảnh cô ngồi sau bánh lái của chiếc Spider trên đường phố Bắc Kinh với mái tóc nhiều màu, áo phông ngắn và quần jean.

“Nhưng đó đã là rất lâu rồi”, cô nói. Cũng tại London, nhưng giờ Lisa xuất hiện với chiếc áo choàng Burberry, đi giày cao gót và đeo chiếc nhẫn kim cương . Cô trở thành một trong những nhà đầu tư startup ảnh hưởng nhất tại Trung Quốc và trở thành người có vai trò kết nối hàng loạt thương vụ mua bán-sáp nhập (M&A) đình đám giữa các tập đoàn Trung Quốc với các công ty giải trí nước ngoài.

Chỉ có điều, những tập đoàn Trung Quốc tham gia thương vụ này nếu không làm trong lĩnh vực hóa chất, xây dựng thì cũng hoạt động trong lĩnh vực bất động sản, chế tạo, thậm chí có cả giết mổ - những hoạt động không có liên quan gì đến lĩnh vực giải trí.

Yêu nhau từ khi học tại trường cấp 3 của Slovenia, Samo và Iza Login quyết định đi theo ngành kỹ thuật máy tính và sau đó khởi nghiệp vào năm 2009. Với 250.000 USD vốn tích góp được khi làm cho một công ty công nghệ địa phương, họ bắt đầu với một doanh nghiệp có tên Outfit7, đặt văn phòng tại thủ đô Ljubljana. Tuy nhiên, sự khởi đầu của Outfit7 không mấy xuôn xẻ, khi một số ứng dụng được xây dựng không thu hút được người dùng.

Sau 6 tháng không mấy thành công, gia đình Login quyết định xây dựng một trò chơi dành cho trẻ em – My Talking Tom. Ứng dụng hoạt động theo cơ chế giọng nói của người dùng qua microphone của điện thoại sẽ được lặp lại bởi chất giọng cao như vừa hít khí Heli của chú mèo có tên Talking Tom. Samo cho biết anh khá lạc quan về sản phẩm này nhưng cũng chia sẻ, một số thành viên trong nhóm tỏ ra hoài nghi về triển vọng của My Talking Tom.

Vượt ngoài dự kiến của chính những người sản xuất, My Talking Tom trở thành cơn sốt trên toàn cầu và nhanh chóng lên vị trí số 1 tại bảng xếp hạng App Store của Apple trên hơn 100 quốc gia. Đến nay, trò chơi này đang thu hút 350 triệu người dùng thường xuyên mỗi tháng và kênh Youtube của My Talking Tom đạt trên 2 tỷ lượt xem. Không giống như nhiều nhà phát triển khác, gia đình Login tỏ ra nhanh nhạy trong việc tạo ra doanh thu. Nhờ quảng cáo và những lời chào mời mua game, Outfit7 có thể kiếm hơn 100 triệu USD mỗi năm từ ứng dụng này.

Đầu năm 2016, nhà Login quyết định thoái vốn và thuê Goldman Sachs giúp họ thực hiện thương vụ này. Vài tháng sau đó, Same bay tới Thượng Hải để gặp người mua. Nhưng đó không phải một studio lớn về game hay một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực truyền thông. Trong phòng họp sang trọng của khách sạn, cùng với cốc Cappuccino, Samo được giới thiệu với một trong những tập đoàn hóa chất lớn nhất của Trung Quốc – Zhejiang Jinke Peroxide. Samo chưa từng nghe qua cái tên này, nhưng đề nghị mà tập đoàn này đưa ra thực sự hấp dẫn. Thương vụ được đề nghị với mức giá 1 tỷ USD và đội ngũ của Outfit 7 vẫn sẽ hoạt động độc lập sau khi bị mua lại.

Samo và Iza đã ký quyết định thỏa thuận bán Outfit7 và thu về khoảng 600 triệu USD tương ứng với số cổ phần sở hữu trong công ty.

Tại một nơi có nhiều thương vụ M&A kỳ lạ như Trung Quốc, thỏa thuận mua lại nhà sản xuất game của một doanh nghiệp về hóa chất vẫn là một câu chuyện khó lý giải. Càng bí ẩn hơn khi Zhejiang Jinke Peroxide chỉ có doanh thu 133 triệu USD trong năm 2016 với lợi nhuận gộp 55 triệu USD, theo dữ liệu từ Bloomberg. Sau đó ít lâu, doanh nghiệp này cũng được đổi tên thành Zhejiang Jinke Entertainment Culture – không còn liên quan gì đến hóa chất.

Tuy nhiên, câu chuyện của My Talking Tom cũng không phải duy nhất. Sự kết hợp kỳ lạ giữa các tập đoàn công nghiệp của Trung Quốc và các doanh nghiệp giải trí phương Tây đang thực sự bùng nổ trong thời gian gần đây. Một tập đoàn lớn về bất động sản tại Bắc Kinh đã mua lại hãng phim Legendary Entertainment – studio đã sản xuất 3 phần của bộ phim Dark Knight, với giá 3,5 tỷ USD. Một nhà sản xuất vật liệu xây dựng đã mua lại Framestore – công ty đứng sau các hiệu ứng đặc biệt trong seri phim Harry Potter. Hay một doanh nghiệp sản xuất ống nước là Zhejiang Dragon Pipe Manufactoring mua lại công ty phát triển ứng dụng Game Labs. Đặc biệt hơn cả là thương vụ studio sản xuất game – Splash Damage đã được một doanh nghiệp giết mổ gia cầm của Trung Quốc mua lại.

Theo thống kê của CODE Advisors – ngân hàng đầu tư chuyên tư vấn cho các thương vụ M&A trong lĩnh vực truyền thông và công nghệ, 70% các thương vụ mua lại công ty sản xuất game năm 2015 có người mua đến từ Trung Quốc.

Samo không có thời gian để đặt câu hỏi về người mua kỳ lạ trong thương vụ bán My Talking Tom. “Thật không dễ dàng để tìm được người mua ra giá 1 tỷ USD”, Samo cho biết. Với một người ăn chay, số tiền thu được từ thương vụ là nền tảng để Samo xây dựng một doanh nghiệp về thực phẩm.

Khi được hỏi liệu có nghi ngờ về việc bán Outfit7 cho một công ty công nghiệp Trung Quốc, mà không có lịch sử hoạt động về truyền thông hay sản xuất game, Samo phản ứng bằng một icon mặt cười trong email và viết "họ đã đưa ra mức giá hợp lý cho chúng tôi".

Đầu tư vào doanh nghiệp sản xuất game là cách các tập đoàn Trung Quốc nâng cao biên lợi nhuận và tăng giá cổ phiếu. Ảnh:Bloomberg

Có mặt tại London trong một ngày tháng 3 giá lạnh, Lisa Pan là người đại diện cho Zhongji Enterprise Group để dàn xếp một thương vụ thâu tóm. Zhongji một tập đoàn lớn đặt trụ sở tại Thượng Hải với lịch sử lâu đời trong lĩnh vực xây dựng, bất động sản và khai khoáng. Hai năm trước, Chủ tịch của Zhongji, cũng đồng thời là bạn của gia đình Lisa đã thuê cô giúp tái cơ cấu hoạt động của tập đoàn này. Đà giảm tốc của nền kinh tế Trung Quốc khiến Zhongji không thể dựa vào “bong bóng” bất động sản để duy trì đà tăng trưởng như trước. Do vậy, Lisa đưa ra lời khuyên rằng tập đoàn nên đầu tư vào các công ty sản xuất game.

Năm ngoái, cô là đạo diễn cho thương vụ 315 triệu bảng Anh (400 triệu USD) giúp Zhongji mua lại công ty game Jagex của Anh, công ty đã tạo ra trò chơi RuneScape nổi tiếng. Năm 2016, Jagex thu về 74,4 triệu bảng doanh thu và 28,8 triệu bảng lợi nhuận trước thuế. “Đó là con gà đẻ trứng vàng”, Lisa nhận định. Một số thương vụ khác đang được xúc tiến. Cô cũng có mặt lại London vào tháng 3 vừa qua để đàm phán với một nhà sản xuất game khác, hiện thương vụ này vẫn chưa được tiết lộ.

Những thỏa thuận này được định giá như một hệ quả từ thị trường chứng khoán Trung Quốc. Affan Butt – chuyên viên của một ngân hàng đầu tư, người đã tham gia vào thương vụ thâu tóm Jagex của Zhongji cho rằng, tại Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp được giao dịch trên thị trường chứng khoán với tỷ lệ P/E (Price to Earning Ratio) hơn 100 lần, gấp 4 lần so với General Electric. Do vậy, một mục tiêu như Jagex sẽ có giá trị hơn nếu nó trở thành một phần của một công ty được niêm yết tại Trung Quốc.

Các doanh nghiệp Trung Quốc đặt cược vào các thương vụ thâu tóm doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất game là bởi mức tỷ suất sinh lời cao hơn hoạt động truyền thống, do vậy giúp cải thiện hiệu quả kinh doanh, đẩy giá cổ phiếu. Các nhà quản lý và nhà đầu tư tại Trung Quốc phần lớn chỉ tập trung vào lợi nhuận. Để được niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Thượng Hải, một doanh nghiệp cần chứng minh lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh trong 3 năm gần nhất. Và khi một cổ phiếu được giao dịch, điều quan trọng là phải tạo ra lợi nhuận mới.

Thủ thuật tài chính này đã chứng minh được tính hiệu quả. Kể từ khi thương vụ mua Jagex hoàn tất vào cuối tháng 6, cổ phiếu của Zhongji đã tăng khoảng 30%. Cổ phiếu của Leyou Technologies Holdings – công ty giết mổ gia cầm, đã tăng gấp đôi kể từ năm 2016 sau thương vụ với Splash Damage, trong khi Chongqing New Century Cruise đã tăng 600% kể từ năm 2015 sau khi mua lại Giant Interactive.

“Có rất ít logic trong việc sáp nhập giữa một công ty sản xuất game của phương Tây và một tập đoàn công nghiệp của Trung Quốc. Tuy nhiên, mọi người có thể thấy điều này đã mang lại nhiều tiền như thế nào, và vì vậy nó không phải chuyện lạ”, Thijs Hagoort, đồng sáng lập của Newzoo, một doanh nghiệp nghiên cứu về thị trường game.

Tuy vậy, tại Trung Quốc, không dễ để một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khai khoáng chuyển Nhân dân tệ sang đồng euro hay USD và viết séc thanh toán thương vụ với một công ty game. Các dòng tiền đi ra khỏi nước này thường xuyên bị chính phủ kiểm soát nghiêm ngặt.

Do đó, để thực hiện một thương vụ thâu tóm ở nước ngoài, các tập đoàn này thường tạo ra công ty vỏ bọc, và nhờ tới nhóm nhà đầu tư có khả năng tiếp cận nguồn vốn nước ngoài thanh toán chi phí. Theo Lisa, các tập đoàn Trung Quốc có thể trả mức lãi suất khoảng 20% cho nhóm nhà đầu tư, hoặc chia lại cho họ cổ phiếu với giá rẻ hơn thị trường. Do đó, trong, thật khó mà biết các thương vụ M&A kể trên có nguồn tiền chính xác đến từ đâu.

Những đó cũng chỉ là những thương vụ may mắn thành công. Nicholas Chartier, nhà sản xuất đứng đằng sau các bộ phim thành công như The Hurt Locker hay Dallas Buyers Club đã nếm “trái đắng” với thương vụ chuyển nhượng công ty của mình cho một doanh nghiệp Trung Quốc.

Năm ngoái, Chartier đồng ý bán lại Voltage Pictures của ông với giá 350 triệu USD cho Anhui Xinke New Materials – một doanh nghiệp sản xuất đồng và dây cáp điện đến từ Trung Quốc. Tuy nhiên, chỉ 1 tháng sau khi thương vụ được công bố, Xinke đã rút lui với lý do là phía Voltage chưa cung cấp đủ các thông tin như chính phủ Trung Quốc yêu cầu.

Chartier từ chối bình luận về thương vụ, nhưng theo hồ sơ khởi kiện tại Los Angeles vào tháng 1, Voltage đã buộc tội Anhui hủy bỏ thương vụ để mua một doanh nghiệp sản xuất phim tại Hong Kong. Mặc dù vậy, hồ sơ của thỏa thuận mua bán này cũng tiết lộ nhiều thông tin bất ngờ về quy trình mua bán phức tạp.

“Chính phủ Trung Quốc đã nhận thấy có điều gì đó đang xảy ra và họ không chắc điều đó có thực sự tốt khi một doanh nghiệp khai thác mỏ đột nhiên chuyển thành công ty sản xuất game”, Paul Heydon, một đối tác của liên doanh London Venture Partures nhận xét.

Minh Sơn (theo Bloomberg)