Hệ thống cột điện của Eskom ở Orlando, thị trấn Soweto, Nam Phi, ngày 20/7/2020. Ảnh: REUTERS/Siphiwe Sibeko

Quyền Tổng Giám đốc Truyền thông của Chính phủ Michael Currin xác nhận, Tổng thống Ramaphosa đã triệu tập một cuộc họp Nội các khẩn cấp. Những người tham gia cho biết, cuộc họp nhằm hoàn thiện các quy định về tình trạng khủng hoảng năng lượng.

Theo Mail & Guardian, đảng cầm quyền Đại hội Dân tộc Phi (ANC) đầu tuần này cũng tổ chức một cuộc họp của Ủy ban Công tác Quốc gia (NWC), trong đó nội dung cuộc phỏng vấn của cựu Giám đốc Điều hành Eskom Andre de Ruyter trên kênh truyền hình được đưa ra thảo luận.

Tổng thống Ramaphosa thường triệu tập một cuộc họp Nội các khẩn cấp khi có các vấn đề liên quan đến chính trị. Các cuộc họp Nội các thường được tổ chức vào thứ Tư.

Những động thái nêu trên xảy ra sau những tiết lộ gây chấn động của De Ruyter về các chính trị gia cấp cao của ANC có liên quan đến tham nhũng tại Công ty Điện lực Nhà nước.

Tuần trước, Eskom đã thông báo rằng Andre de Ruyter sẽ rời công ty sớm hơn 1 tháng, trước ngày dự kiến vào 31/3.

Thông báo được đưa ra sau cuộc phỏng vấn trên truyền hình của Giám đốc Điều hành De Ruyter vào tối 21/2, trong đó cho biết, tình hình tham nhũng là nghiêm trọng, Eskom đang bị thiệt hại 1 tỷ rand (55 triệu USD) mỗi tháng vì hành vi hối lộ và trộm cắp do những người thường có liên hệ với Đảng ANC thực hiện.

Ông cũng nói rằng, có bằng chứng cho thấy Eskom là một “nguồn cung” nuôi dưỡng ANC.

Những phát biểu gây chấn động của De Ruyter được đưa ra vào thời điểm người dân Nam Phi đang bị cắt điện tới 12 giờ một ngày. Ông De Ruyter tiếp tục cảnh báo năm 2023 sẽ là một năm khó khăn, tình trạng mất điện có thể sẽ tồi tệ hơn, và Eskom có khả năng cắt 6.000 megawatt điện từ lưới điện liên tục trong những tháng mùa Đông của Nam Phi.

De Ruyter thừa nhận đã thất bại trong việc ngăn chặn tình trạng cắt điện, nhưng nhấn mạnh nạn tham nhũng cố hữu trong Chính phủ và cơ quan quản lý liên quan đến Eskom. Khi đài truyền hình đặt câu hỏi về tham nhũng, De Ruyter cho biết, đã bày tỏ mối quan ngại của mình với một bộ trưởng cấp cao của Chính phủ...

Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa. Ảnh: Mail & Guardian

Ngày 24, 25/2, Tổng thống Ramaphosa đã có cuộc gặp các nhà lãnh đạo liên minh ANC từ Đảng Cộng sản Nam Phi (SACP) và Tổng Liên đoàn Lao động Nam Phi (COSATU).

Tại cuộc họp, Chủ tịch COSATU Zingiswa Losi cho biết, bà và Tổng thống Ramaphosa đã thảo luận về việc lựa chọn một bộ trưởng điện lực.

“Tổng thống đã đề cập đến vấn đề cụ thể đó... Tổng thống nói rằng, bộ trưởng này không phải là cố định lâu dài và đó chỉ là [biện pháp] tạm thời để quản lý cuộc khủng hoảng điện”.

Trước đó, Tổng thống Ramaphosa cũng đã đảm bảo với NWC về việc sắp xếp lại Nội các, sau khi Bộ trưởng Tài chính Enoch Godongwana có bài phát biểu về ngân sách hôm 22/2.

Liên quan đến những thông tin gây "bão" những ngày qua của De Ruyter, Bộ trưởng Bộ Doanh nghiệp Công Nam Phi Pravin Gordhan xác nhận, cựu Giám đốc Điều hành Eskom đã nói chuyện với ông về tham nhũng tại Công ty Điện lực Nhà nước. Tuy nhiên, ông Gordhan khẳng định, De Ruyter không bao giờ đưa ra bất kỳ bằng chứng nào.

Trong một cuộc phỏng vấn với Newzroom Afrika, Bộ trưởng Gordhan nói: "Đúng, ông ấy đã ám chỉ về một số cá nhân nhất định, nhưng chính xác là... ám chỉ. Và, theo luật pháp có liên quan cũng như sự hiểu biết của tôi về pháp luật, thì tôi không thể tùy tiện nêu tên ai đó và nói rằng người đó có liên quan... hoặc là tham nhũng hoặc dính líu đến tham nhũng".

Bộ trưởng Bộ Doanh nghiệp Công Nam Phi Pravin Gordhan xác nhận, cựu Giám đốc Điều hành Eskom De Ruyter đã nói chuyện với ông về tham nhũng tại Công ty Điện lực, nhưng không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào. Ảnh: Esa Alexander/Sunday Times

Ông Gordhan nhấn mạnh, không thể hành động dựa trên suy đoán hay tin đồn.

"Nếu ông De Ruyter có bằng chứng, mà tôi không biết, thì ông ấy phải chủ động ngay bây giờ và làm điều mà luật pháp yêu cầu... đó là đến cơ quan thực thi pháp luật, cung cấp bằng chứng cho họ", Bộ trưởng Gordhan cho biết và nói thêm rằng, không phải ông, mà De Ruyter mới là người cần nói ra những người bị cáo buộc tham nhũng đó là ai.

"Tôi không muốn bị buộc tội phỉ báng hay bất cứ điều gì tương tự. Tôi không có bằng chứng", ông nói với phát thanh viên.

De Ruyter đã từ chức Giám đốc Điều hành Eskom vào tháng 12 năm ngoái, sau đó được thuyết phục ở lại làm việc cho đến ngày 31/3/2023. Tuy nhiên, ông đã phải rời vị trí ngay lập tức sau cuộc trả lời phỏng vấn hôm 21/2.

Bộ trưởng Gordhan cho biết, ông hiểu sự thất vọng của người dân Nam Phi và những người có trách nhiệm phải chú ý đến những vấn đề này, đặc biệt là xem xét tác động tiêu cực đến nền kinh tế.

Ông cũng biết về tham nhũng ở Eskom - đồng thời đề cập đến vấn nạn tham nhũng ở các thực thể thuộc sở hữu nhà nước khác, chẳng hạn như Công ty Hậu cần Nhà nước Transnet và Dịch vụ Thuế Nam Phi (SARS).