Khủng hoảng nhựa phạm vi toàn cầu

Trong những năm gần đây, nhu cầu về các mặt hàng sử dụng một lần như đóng gói thực phẩm và nước đóng chai đã dẫn tới việc chúng ta sản xuất chất nhựa dẻo (plastic) trong thập niên vừa qua nhiều hơn so với toàn bộ thế kỷ trước.

Những tiện ích như ly cà phê dùng một lần có thể được sử dụng trong vài phút, nhưng phải mất đến 450 năm để phân hủy bị loại bỏ. Kết quả là đại dương trên thế giới đang bị nghẹt thở với hàng tỷ tấn rác nhựa. Hiện nay, nhận thức của dân chúng về tác động của chất thải nhựa với môi trường đã được tăng lên, trong các chương trình như Blue Planet của BBC đã có nhiều hình ảnh minh hoạ về ảnh hưởng của nó đối với môi trường biển. Tuy nhiên, cơn bão Eleanor đã giúp phơi bày ra sự khủng hoảng kinh hoàng về chất thải nhựa tại bờ biển của Anh đang ở mức báo động trầm trọng.

Cơn bão Eleanor đã mang rác nhựa từ đâu đến?

Rác nhựa trên bờ biển Cornwall trong cơn bão Eleanor đến từ nhiều nguồn, cả trong và ngoài nước Anh, cả của hiện tại và trong quá khứ.

Tiến sĩ Geoff Brighty, Cố vấn về Khoa học và Chính sách của Quỹ Plastic Oceans Foundation, cho biết, cơn bão đã làm cho rác nhựa trôi nổi trên biển và đánh dạt chúng lên bờ.

Một số rác nhựa này đã có trong các đại dương nhiều thập kỷ. Một số vật liệu còn lại trên bờ đã thể hiện rõ ràng có xuất xứ từ Anh và được trôi ra biển từ hệ thống cống của quốc gia.

Ông nói: “Một số chất liệu lẫn với rác nhựa trên bãi biển bao gồm những thứ như vải cotton, và chúng qua những dòng nước ở đập tràn, từ các quy trình xử lý nước thải xung quanh bờ biển và có khả năng một số từ thượng nguồn của các con sông ở xa đó”.

Khủng hoảng nhựa phạm vi toàn cầu

Jo Ruxton, cựu giám đốc bảo tồn của WWF nói rằng sự bùng nổ về sản xuất nhựa trên toàn cầu trong những thập kỷ qua là nguyên nhân của cuộc khủng hoảng rác nhựa này.

Năm 1950, thế giới đã sản xuất được 1,5 triệu tấn nhựa. Sản lượng đã tăng lên 50 triệu tấn vào năm 1976 và đến năm 2002 đã tăng gấp bốn lần, lên 200 triệu tấn.

Tuy nhiên trong thập kỷ qua, sản xuất nhựa tăng trưởng theo cấp số nhân vì nhu cầu các mặt hàng dùng một lần như cốc cà phê đã tăng vọt lên.

Vào năm 2015, sản xuất nhựa toàn cầu đã đạt 322 triệu tấn, sự gia tăng đó trong những năm gần đây khiến cuộc rác nhựa ở đại dương thực sự trở thành khủng hoảng.

Bà Ruxton, người đã từng làm việc cho Blue Planet, cho biết: “Chúng tôi đã có nhiều nhựa hơn trong thập niên vừa qua so với toàn bộ thế kỷ trước”.

“Chúng tôi đang sản xuất quá nhiều nhựa và nghĩ rằng có thể dùng chúng một lần. Nhưng không phải như vậy, nhựa không thể phân huỷ được”.

Hình ảnh đáng sợ ở Cornwall

Khi Martin Dorey đi bộ dọc theo bãi biển Crooklets ở Bude sau khi Cơn bão Eleanor đổ bộ qua Anh, anh ấy đã bị sốc một cách không tưởng tượng được. Bờ biển Cornish bị nghẹt thở bởi rác nhựa dẻo đến nỗi mắt thường cũng có thể nhìn thấy.

Ông Dorey, người sáng lập chiến dịch #2minutebeachclean khuyến khích người đi bộ cần bỏ ra vài phút để dọn sạch bãi cát, và cho biết chỉ trong 100 m mà các tình nguyện viên đã thu thập được hai thùng đầy rác từ bãi biển. Điều đó có nghĩa là sau khi cơn bão đi qua mỗi dặm của bờ biển Anh có thể chứa rác nhựa dẻo đủ để đổ đầy 35 thùng rác lớn.

Ông Dorey cho biết: “Hàng ngày, rác nhựa tràn vào bờ theo mỗi lần thủy triều ngày càng nhiều, Có thể thấy rất nhiều đồ dùng có xuất xứ ở địa phương, nhưng cũng  có những rác thải là hộp mực từ Canada và đĩa nhựa từ các địa điểm xử lý nước thải của New England (thuộc Mỹ - người dịch)”.

Đi dọc bờ  biển, có thể thấy hình ảnh đá bị bao bọc kín bởi chất thải và bãi biển bị che phủ bởi hàng ngàn hộp đựng, ống hút...

Rhian Sula, quản lý của National Trust, người đã phát hiện ra rác nhựa trên một lối đi ở bãi biển cho biết: “Nó trông giống như một dòng sông. Tôi chưa bao giờ nhìn thấy vũng nhựa như thế này, có đến hàng ngàn, nếu như không muốn nói là hàng triệu mảnh nhựa trong đó. Tôi đã nhặt được rất nhiều nhưng tôi chắc chắn vẫn còn hàng ngàn mảnh rác nhựa ở đó”.

Có thể nói, đó là một hiện tượng đương nhiên, vì chúng ta đã thải rác ra đại dương, và đại dương đã mang nó trở lại với chúng ta. Nếu chúng ta không nhặt những thứ rác đó, nó sẽ trở lại đại dương vào những đợt thủy triều tiếp theo. Chúng làm hại động vật hoang dã, cá sẽ ăn những thứ đó, chúng ta lại ăn cá sau đó. Vì vậy, cuối cùng nó sẽ trở lại để gây hại cho chúng ta.

Con đường mà rác nhựa xâm nhập vào đại dương của chúng ta

Theo Greenpeace, ước tính mỗi năm có khoảng 12 triệu tấn rác nhựa dẻo đang xâm nhập vào các đại dương của chúng ta, tương đương mỗi phút có một chiếc xe tải đổ rác nhựa vào biển và nó đi qua nhiều con đường khác nhau.

Ước tính khoảng 80% chất thải nhựa làm ô nhiễm đại dương xuất phát từ rác thải của con người thải ra đã trôi ra biển trước khi xử lý và phân loại trên đất liền

Loại rác nhựa này bao gồm các vật dụng hàng ngày như chai nước giải khát và bao bì thực phẩm thoát ra ngoài môi trường khi nó được vận chuyển tới bãi chôn lấp. Cả khi rác đã được chôn xuống, nó vẫn có thể bị thổi bay trong gió và tìm đường ra đại dương.

Rác được vứt trên đường phố và các bãi biển cũng có thể xâm nhập vào đại dương, và ở nhiều nơi trên thế giới việc xử lý chất thải không hợp lý cũng là một nguyên nhân để rác xâm nhập vào đại dương.

Khoảng 20% rác ở biển được sinh ra từ việc đổ trộm rác xuống biển, ngư cụ hủy bỏ và các vật liệu khác bị rơi xuống do tai nạn và rò rỉ nhiên liệu.

Những hạt nhựa nhỏ xíu được sử dụng làm các sản phẩm nhựa có thể gây hại cho động vật hoang dã và là nguồn ô nhiễm biển rất phổ biến và hiện đang được tìm thấy trên gần ba phần tư bãi biển của Anh. Chúng có xu hướng xâm nhập vào đại dương từ tai nạn hàng hải hoặc rò rỉ nhiên liệu.

Elena Polisano, thuộc tổ chức Greenpeace UK (Anh) cho biết: "Chất thải nhựa đã được phát hiện ở khắp mọi nơi. Chúng ở mọi ngóc ngách của đáy đại dương, từ Bắc Cực đến dưới đáy rãnh Marianas (thuộc phần đáy của khu vực tây bắc Thái Bình Dương).

“Sản xuất ra hàng nghìn sản phẩm dùng một lần từ nguyên liệu không thể phân huỷ được là nguyên nhân của vấn đề rác thải ở đại dương. Việc cần làm hợp lý với chất thải nhựa là tái chế tất cả thì chúng ta mới có thể hy vọng là sẽ giảm được rác thải từ nhựa”

Sự tràn ngập các chất nhựa dẻo của cơn bão Eleanor đã làm cuộc khủng hoảng rác nhựa toàn cầu ngày càng gia tăng trên các bờ biển của Anh.

Hiện nay, Hiệp hội Bảo tồn Biển (Marine Conservation Society - MCS) cho biết hiện ô nhiễm trên bãi biển của Anh đã tăng 10% so với năm trước và ô nhiễm rác nhựa dẻo là mối quan ngại cho toàn quốc.

Lizzie Prior, một nhân viên làm sạch sông và biển của MCS trao đổi với phóng viên: “Rác thải được cuốn trôi ra biển của chúng ta theo các đợt thủy triều, cơn bão Eleanor đã làm lộ diện các mảnh vỡ đang xâm nhập vào đại dương của chúng ta và chúng ta cần hành động ngay bây giờ. Chúng tôi đã tìm thấy rác nhựa với số lượng rất lớn trên bãi biển và trong vùng biển của chúng tôi, đó là lý do tại sao chúng tôi kêu gọi các chính phủ ngăn chặn vấn đề nhựa xâm nhập vào biển từ thủy triều. Chúng tôi rất cần một khoản chi phí để xử lý rác nhựa từ những đồ dùng sử dụng một lần”

Hoạt động tình nguyện và hành động của chính phủ

MCS gần đây đã tổ chức một chiến dịch dọn sạch bãi biển trên toàn quốc, liên quan đến 339 bãi biển nhằm dọn sạch số lượng lớn rác ở bờ biển của Anh.

Hơn 7.000 tình nguyện viên tham gia chương trình Làm sạch Vương quốc Anh năm ngoái, đã giúp loại bỏ 255.209 mảnh rác ra khỏi bờ biển Anh. Tính trung bình, đã có 718 mảnh rác trong 100 mét được dọn sạch.

Chiến dịch #2minutebeachclean cũng giúp giải quyết tình trạng ô nhiễm rác nhựa trên các bãi biển, bằng cách khuyến khích các tình nguyện viên mỗi phút chia sẻ hai lần những nỗ lực của họ trên các phương tiện truyền thông xã hội.

Sự kêu gọi này ngày càng tăng về tác động của rác thải nhựa tới đại dương đã thúc đẩy chính phủ thực hiện hành động để giảm lượng chất thải nhựa sinh hoạt ở Anh. Trong số các biện pháp gần đây, vào thứ Ba đã ban hành một lệnh cấm sử dụng các hạt nhựa nhỏ trong mỹ phẩm làm mịn da vì được coi là nguồn ô nhiễm biển phổ biến.

Các nhà nghiên cứu về rác thải của thế giới Julian Kirby nói thêm: “Những hình ảnh đáng sợ về ô nhiễm bởi rác nhựa dẻo trên các bãi biển ở Cornish là hết sức tồi tệ với thực tế rằng đây như là một phần của biển cả - ngay cả khi bãi biển được dọn dẹp bởi các tình nguyện viên thì vẫn còn hàng triệu tấn ở đại dương”.

Nhựa là chất độc hại cho cuộc sống, do đó, ô nhiễm nhựa phải được giải quyết từ gốc, với những người sản xuất và tiêu thụ nó phải có trách nhiệm giảm nhanh lượng sản phẩm và lượng tiêu thụ.

Thay đổi thói quen

Cùng với hành động của chính phủ và tình nguyện viên, một phần quan trọng trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng rác nhựa thì các cá nhân cũng cần thay đổi thói quen để giảm chất thải nhựa.

Jo Ruxton cho biết một tỷ lệ lớn rác nhựa dẻo đang xâm nhập vào đại dương của chúng ta đến từ các mặt hàng sử dụng một lần, chẳng hạn như gói thực phẩm và ly dùng một lần. Bà cho rằng: “Ở quốc gia chúng tôi may mắn có được nước uống tốt tại vòi, vì vậy ý ​​tưởng mua chai nước là vô lý, chúng tôi không cần nó”.

Những thay đổi nhỏ khác mà bà cho là sẽ làm giảm chất thải là việc nên mua các bánh xà phòng hơn là chai chứa chất lỏng, mua bơ gói bằng giấy và tiêu thụ các ly cà phê dùng một lần.

Bà Ruxton nói thêm: “Ngay cả khi tái chế, cuối cùng nó cũng phải trôi nôi ở đâu đó ngoài môi trường. Chúng ta chỉ có thể tái chế từ 15 đến 20 lần và sau đó chúng ta vẫn phải dừng lại với một khối lượng vật liệu mà không ai muốn”. 

Ngọc Thông