Shell đã hoạt động tại Nigeria suốt 60 năm qua. Ảnh: GETTY IMAGES

Đây cũng là lý do để tin rằng, tiền đã được sử dụng để trả hối lộ cho các chính trị gia.

Thỏa thuận mua bán mỏ dầu mang mã số OPL 245 ở Nigeria được ký kết trong khi Shell đang hoạt động dưới lệnh quản chế trong một vụ tham nhũng khác tại nước này. Tuy nhiên, Shell cho rằng, các cán bộ nhân viên của mình không hành động bất hợp pháp.

OPL 245 là một mỏ dầu ngoài khơi của Nigeria với trữ lượng ước tính khoảng 9 tỷ thùng dầu có giá trị gần nửa nghìn tỷ USD (theo mức giá hiện tại). Shell đã hoạt động ở Nigeria trong gần 60 năm và rất mong muốn giành được mỏ dầu này. Bằng chứng mới cũng cho thấy việc Shell đã chuẩn bị kỹ lưỡng như thế nào để đạt được nó.

Đứng giữa Shell và mong muốn của họ là Dan Etete - cựu Bộ trưởng Dầu mỏ Nigeria. Công ty của ông Dan Etete đã yêu cầu mua lại quyền đối với OPL 245 với một khoản tiền khiêm tốn trong khi ông là Bộ trưởng Dầu mỏ của Nigeria. Sau đó, ông bị buộc tội rửa tiền trong một vụ việc khác.

Shell và Tập đoàn Năng lượng Italia ENI cuối cùng đã giành được OPL 245 vào năm 2011 bằng cách chi 1,3 tỷ USD cho Chính phủ Nigeria. Khoản tiền này nhiều hơn toàn bộ ngân sách y tế của Nigeria, nhưng nó không hề được chi cho các dịch vụ công. Chính phủ đã nhanh chóng chuyển hơn 1 tỷ USD cho Công ty Malabu do Dan Etete điều hành.

Các thư điện tử mà Tổ chức Chống tham nhũng Nhân chứng toàn cầu (Global Witness) và Khám phá Tài chính (Finance Uncovered) thu thập được (BBC đã được xem), cho thấy những người đại diện cho Shell đang đàm phán với Etete vào thời gian 1 năm trước khi hợp đồng được hoàn thành.

Tháng 3/2010, nội dung một email từ cựu nhân viên MI6 làm việc cho Shell cho thấy, phía công ty tin rằng ông Etete đã được hưởng lợi từ hợp đồng.

Email này sau đó được chuyển tiếp tới Giám đốc Điều hành Shell Peter Voser - một trong những người đàn ông quyền lực nhất trong ngành kinh doanh dầu mỏ. Tuy nhiên, đại diện của Peter Voser đã từ chối bình luận về nội dung này.

Các bằng chứng cũng cho thấy, khả năng hàng trăm triệu rơi vào túi của các chính trị gia Nigeria, trong đó có cựu Tổng thống Goodluck Jonathan.

Trong một email từ tháng 7, cũng nhân viên nói trên của Shell nói rằng, chiến lược đàm phán của ông Etete "rõ ràng là một nỗ lực để mang lại doanh thu đáng kể cho GLJ (Goodluck Jonathan) như một phần của bất kỳ giao dịch nào".

Các công tố viên Italia cáo buộc rằng 466 triệu USD đã được rửa thông qua một mạng lưới các văn phòng khác nhau của Nigeria để tạo điều kiện cho các khoản thanh toán cho Tổng thống Jonathan và các chính trị gia khác.

Tuy nhiên, phát ngôn viên của ông Goodluck Jonathan nói với BBC rằng, không có cáo buộc hay sự truy tố nào được đưa ra hay chống lại cựu Tổng thống có liên quan đến giao dịch này và mô tả các cáo buộc như là một câu chuyện sai lầm.

BBC vẫn đang đợi các phát ngôn của ông Dan Etete, nhưng trước đó, ông từng phủ nhận tất cả sai trái.

Phát ngôn viên của ông Goodluck Jonathan cho biết, không có cáo buộc hay sự truy tố nào được đưa ra hay chống lại cựu Tổng thống có liên quan đến giao dịch OPL 245. Ảnh: GETTY IMAGES

Cuộc tranh luận xung quanh thỏa thuận này đã thu hút sự quan tâm của các cơ quan thực thi pháp luật ở Italia và Hà Lan.

Tháng 2/2016, các văn phòng của Shell tại Hague (Hà Lan) đã bị đột kích và các tài liệu giấy tờ đã bị xóa bỏ.

Trong ngày bị đột kích, Giám đốc Điều hành hiện tại là Ben van Beurden đã gọi cho cựu Giám đốc Tài chính của Văn phòng Simon Henry để thảo luận. Cuộc điện thoại này đã được các nhà thực thi pháp luật Hà Lan ghi lại.

Trong cuộc điện thoại, Ben van Beurden cho biết, cuộc điều tra riêng biệt của Shell đã xuất hiện rất phù hợp với việc cựu nhân viên MI6 mô tả "chỉ là nói chuyện phiếm trong các email vốn ngu xuẩn nhưng vẫn còn ở đó" và thừa nhận họ thực sự không giúp đỡ gì được.

Các email được cho là bằng chứng mới của vụ việc có vẻ như chỉ là những cuộc chuyện phiếm, nhưng chúng cho thấy một số giám đốc điều hành của Shell biết rằng một công ty được điều hành bởi ông Etete cuối cùng sẽ nhận được hơn 1 tỷ USD và số tiền này được trả giống như khoản lại quả.

Trong một tuyên bố, Shell cho rằng không có việc các lãnh đạo hiện tại và trước kia có hành vi bất hợp pháp. ENI không trả lời các câu hỏi của BBC, nhưng trước đó cũng tuyên bố không có việc công ty hay người của ENI có liên quan đến bất kỳ hành vi sai trái nào.

Hợp đồng OPL 245 đã được ký kết chỉ vài tháng sau khi Shell trả 30 triệu USD để giải quyết các cáo buộc hối lộ ở Nigeria và các nơi khác. Shell đã đồng ý với lệnh quản chế trong cam kết với Bộ Tư pháp Mỹ thắt chặt kiểm soát nội bộ để phù hợp với pháp luật chống tham nhũng nước này.

Câu hỏi được đặt ra đối với Shell là: Họ đã đàm phán gì với một người bị kết án rửa tiền - cựu Bộ trưởng Dan Etete?

Matthew Page đã làm việc tại Bộ Ngoại giao Mỹ ở Nigeria trong 15 năm. Ông nói với BBC: "Vào thời điểm Shell cần thận trọng khi giải quyết một vụ việc trước đây, thay vì bỏ qua một thỏa thuận với rủi ro tham nhũng, họ đã tăng nguy cơ này lên gấp đôi".

Tòa án tại Italia sẽ quyết định việc có hay không tiến hành thủ tục tố tụng hình sự với Shell và đối tác ENI vào ngày 20/4 tới.

Theo BBC, tham nhũng là một thực tế đáng báo động tại Nigeria. Và, rất khó để khai thác dầu ở đây mà không mua quyền khai thác thông qua các khoản thanh toán bất hợp pháp cho các chính trị gia. Các công ty phương Tây và các nhà đầu tư của họ phải quyết định đó có phải là mức giá hợp lý trong cuộc làm ăn hay không.

Hoài Phương