(Thanh tra) - Khung pháp lý mới về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo ở mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đòi hỏi lực lượng Thanh tra Công an Nhân dân nâng cao vai trò tuyên truyền, phổ biến pháp luật trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Thanh tra Công an trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp
Sự vận hành của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp từ ngày 1/7/2025 đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc hoàn thiện đồng bộ các văn bản pháp luật, đặc biệt trong lĩnh vực tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong Công an Nhân dân (CAND).
Ngày 1/7/2025, Nghị định 141/2025/NĐ-CP chính thức có hiệu lực, đã phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Thanh tra Chính phủ. Văn bản này quán triệt nguyên tắc không tạo khoảng trống pháp lý khi tổ chức tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo ở cấp tỉnh và cấp xã, tạo cơ sở quan trọng để thống nhất thẩm quyền, quy trình và trách nhiệm phối hợp sau sắp xếp bộ máy.
Cùng thời điểm, Thông tư 02/2025/TT-TTCP của Thanh tra Chính phủ hướng dẫn chi tiết việc tổ chức tiếp công dân, quy trình xử lý đơn thư, và chế độ thông tin, báo cáo, đặc biệt nhấn mạnh sự phù hợp với điều kiện mới ở cơ sở.
Trong CAND, những đổi mới này được cụ thể hóa bằng Thông tư 78/2025/TT-BCA do Bộ trưởng Bộ Công an ký ban hành ngày 17/9/2025.
Thông tư đã sửa đổi, bổ sung hàng loạt quy định liên quan đến tiếp công dân, tiếp nhận, xử lý, giải quyết tố cáo; bảo vệ người tố cáo; phân loại, xử lý đơn; và giải quyết khiếu nại.
Điểm nhấn quan trọng là việc quy định rõ, Công an cấp xã và Đồn Công an phải bố trí địa điểm, cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ tiếp công dân. Thủ trưởng đơn vị có chức năng quản lý nhà nước thuộc Công an cấp tỉnh định kỳ mỗi tháng ít nhất 2 ngày tiếp công dân. Đặc biệt, Thông tư đã quy định rõ thẩm quyền của Trưởng Công an cấp xã, đồn trong giải quyết khiếu nại lần đầu.
Những sửa đổi này đã tạo điều kiện thuận lợi để gắn chặt hoạt động tuyên truyền, giải thích pháp luật với tiếp công dân bằng những vụ việc cụ thể ngay tại tuyến đầu cơ sở.
Thực tế cho thấy, tiếp công dân không chỉ là thủ tục hành chính mà còn là kênh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trực tiếp và hiệu quả.
Điển hình là việc thông báo kịp thời về lịch tiếp công dân của lãnh đạo Bộ Công an. Dù có sự thay đổi từ ngày 15/5/2025 sang ngày 17/7/2025, Thanh tra Bộ Công an vẫn thông báo công khai trước trên các phương tiện truyền thông đại chúng.
Sự công khai, minh bạch này không chỉ thực hiện đúng Luật Tiếp công dân mà còn là dịp tuyên truyền pháp luật ý nghĩa.
Đúng ngày 17/7/2025, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quốc Hùng chủ trì tiếp công dân định kỳ tại Điểm tiếp công dân, số 99 Nguyễn Tuân, Hà Nội. Buổi tiếp diễn ra theo đúng quy trình tiếp nhận, nghiên cứu, tham mưu, chỉ đạo giải quyết và trả lời công dân, qua đó giải thích, tuyên truyền quy định pháp luật ngay tại chỗ, góp phần nâng cao niềm tin và sự đồng thuận xã hội.
Gắn liền với công tác tiếp công dân, các hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật chuyên sâu cũng được đẩy mạnh.
Ngày 25/8/2025, Cục Pháp chế và cải cách hành chính, tư pháp, Bộ Công an đã phối hợp Công an tỉnh Cà Mau tổ chức Hội nghị tập huấn nghiệp vụ phổ biến, giáo dục pháp luật cho lực lượng Công an khu vực Tây Nam Bộ. Mục tiêu là bổ sung kiến thức chuyên sâu, rèn kỹ năng thực tiễn vận động quần chúng chấp hành pháp luật tại cơ sở, nhất là địa bàn vùng sâu, vùng xa, biên giới.
Cùng thời điểm, Công an thành phố Hà Nội đã đăng tải trên trang thông tin điện tử của mình đợt phổ biến các văn bản pháp luật mới do Bộ Công an ban hành, phục vụ cán bộ, chiến sĩ và người dân tra cứu, thực hiện, thể hiện sự đồng bộ trong tuyên truyền. Đây là tư liệu thiết thực để các đơn vị giải thích căn cứ pháp lý khi tiếp nhận, xử lý đơn thư, hạn chế phát sinh khiếu kiện kéo dài do thiếu thông tin.
Tại hội nghị sơ kết công tác 6 tháng đầu năm 2025, Thanh tra Bộ Công an đã nhấn mạnh yêu cầu chủ động tham mưu, hoàn thiện thể chế; chuẩn hóa quy trình tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, bảo vệ người tố cáo; tăng cường kỷ luật, kỷ cương. Đây được coi là “trục chỉ huy” để các đơn vị cơ sở thực thi thống nhất, đáp ứng yêu cầu phục vụ Nhân dân trong bối cảnh mô hình 2 cấp đi vào vận hành.
Tăng cường tuyên truyền, vận động Nhân dân chấp hành pháp luật
Năm 2025, theo báo cáo của Thanh tra Bộ Công an gửi Thanh tra Chính phủ, mặc dù có nhiều thuận lợi nhưng tình hình an ninh xã hội vẫn tiềm ẩn diễn biến phức tạp.
Các vụ khiếu kiện tập trung ở những địa phương có tốc độ phát triển kinh tế nhanh, liên quan đến đền bù, giải phóng mặt bằng, thậm chí có sự móc nối, lôi kéo của các đối tượng phản động, chống đối.
Tình hình khiếu nại, tố cáo liên quan đến lực lượng CAND, mặc dù không có vụ việc phức tạp, kéo dài nhưng số lượng đơn mới phát sinh lại tăng so với cùng kỳ năm trước.
Trước tình hình này, Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp bảo đảm an ninh, trật tự.
Lực lượng CAND đã phát huy vai trò, trách nhiệm trong tham mưu, phối hợp chính quyền các cấp, các bộ, ngành giải quyết các vụ khiếu kiện kéo dài, phức tạp, góp phần ổn định an ninh xã hội.
Một trong những trọng tâm là đẩy mạnh công tác xây dựng lực lượng CAND theo hướng “trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”. Song song đó là thường xuyên chỉ đạo giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo liên quan đến lực lượng CAND, bảo đảm khách quan, toàn diện, đúng quy định của pháp luật.
Công an các cấp cũng tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho công dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo và phát huy vai trò giám sát đối với việc thực hiện nhiệm vụ của lực lượng Công an.
Đặc biệt, sau khi Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 107-KL/TW về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo, Đảng ủy Công an Trung ương và lãnh đạo Bộ Công an đã chỉ đạo ban hành 40 văn bản.
Trong đó, có chỉ đạo thực hiện nghiêm túc Kết luận và hướng dẫn Công an các đơn vị, địa phương thực hiện công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo mô hình không tổ chức Công an cấp huyện.
Văn bản chỉ đạo mới đã yêu cầu Công an các địa phương tham mưu, đề xuất cấp ủy, chính quyền địa phương thực hiện nghiêm túc Kết luận số 107-KL/TW.
Trọng tâm là chú trọng việc tăng cường đối thoại, tuyên truyền, vận động Nhân dân chấp hành pháp luật, chấp hành kết quả giải quyết của cơ quan có thẩm quyền.
Việc tổ chức thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các quyết định, kết luận giải quyết khiếu nại, tố cáo ngay tại cơ sở là biện pháp nhằm hạn chế tối đa tình trạng công dân bức xúc, phát sinh những vụ việc phức tạp mới, dẫn đến khiếu kiện đông người, kéo lên Trung ương gây phức tạp về an ninh, trật tự.
Số liệu thống kê của Thanh tra Bộ Công an cho thấy, giai đoạn từ 1/8/2024 đến 31/7/2025, Công an các cấp đã tiếp 17.886 lượt/20.508 công dân (tăng 266 lượt/1.920 công dân so với cùng kỳ năm trước).
Riêng Địa điểm tiếp công dân của Bộ Công an đã tiếp 525 lượt/1.009 công dân (tăng 128 lượt), trong đó có 39 đoàn đông người.
Lãnh đạo Bộ Công an đã tiếp 4 lượt/4 vụ việc/4 công dân; ủy quyền lãnh đạo Thanh tra Bộ tiếp 31 lượt/31 vụ việc/420 công dân theo lịch tiếp công dân định kỳ hằng tháng.
Thủ trưởng công an các đơn vị, địa phương đã tiếp 2.644 lượt/2.849 công dân theo lịch định kỳ, đột xuất.
Nội dung chủ yếu của các đơn thư là khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh liên quan lĩnh vực đất đai, việc cưỡng chế, áp giá đền bù của UBND các cấp; hoạt động điều tra, xử lý tội phạm của các cơ quan tiến hành tố tụng...
Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo đã được thủ trưởng công an các đơn vị, địa phương chỉ đạo, giải quyết đúng trình tự, thủ tục và thời hạn theo quy định của pháp luật.
Nhờ chú trọng việc thực hiện đối thoại, tuyên truyền khi giải quyết khiếu nại, các quyết định giải quyết khiếu nại, kết luận nội dung tố cáo đều bảo đảm chính xác, khách quan.
Kết quả là đã xác minh, giải quyết 6.454/7.018 đơn khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền của lực lượng Công an, đạt 91,96%.
Việc gắn chặt tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo với đối thoại, tuyên truyền, phổ biến pháp luật không chỉ là yêu cầu mà còn được xem là giải pháp căn cơ để xây dựng lực lượng CAND hoàn thành nhiệm vụ, đảm bảo trong sạch, vững mạnh và củng cố lòng tin của Nhân dân.
