(Thanh tra) - Tiếp công dân ở cấp xã được coi là “tuyến đầu” trong việc nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của người dân. Nghị định 141/2025/NĐ-CP, Thông tư số 02/2025/TT-TTCP đã bổ sung nhiều quy định mới nhằm tăng cường trách nhiệm, tránh bỏ sót nhiệm vụ. Tuy nhiên, thực tế triển khai tại cơ sở vẫn còn không ít vướng mắc, từ hạn chế về năng lực cán bộ đến hạ tầng công nghệ và mô hình tổ chức.
Đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã có phẩm chất đạo đức tốt, am hiểu tình hình địa phương, có kinh nghiệm thực tiễn trong giải quyết các vụ việc phát sinh. Tuy nhiên, trong thực hiện tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, số lượng cán bộ giảm, trong khi nhiều nhiệm vụ quyền hạn từ cấp huyện được chuyển giao về cấp xã làm khối lượng công việc tăng. Nhiều cán bộ cấp xã phải kiêm nhiệm nhiều địa bàn, dẫn đến áp lực, chất lượng tham mưu có lúc chưa cao. Ở nhiều nơi, đội ngũ công chức cấp xã còn thiếu và yếu về nghiệp vụ tiếp công dân, dẫn đến các quy định trên có thể trở thành “áp lực hành chính” đối với đội ngũ này khi tiếp nhận nhiệm vụ mới.
Lãnh đạo xã Quốc Oai (Hà Nội) cho biết, từ khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, khối lượng công việc phát sinh lớn, trong khi số lượng cán bộ còn hạn chế, đặc biệt là việc thiếu cán bộ chuyên môn dẫn đến những khó khăn nhất định cho công tác tiếp công dân.
Lãnh đạo UBND phường Lâm Viên (Lâm Đồng) cũng nhận định, việc một số công chức mới chưa có kinh nghiệm xử lý tình huống phức tạp cũng là khó khăn cần phải sớm được khắc phục.
Theo chia sẻ của một công chức tiếp công dân ở địa phương: Việc quy định giao thêm nhiệm vụ tham mưu, phân loại, xử lý đơn cho công chức xã trong bối cảnh ở nhiều địa phương, đội ngũ vẫn còn hạn chế về chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng tiếp công dân, nếu không đào tạo kịp thời thì rất dễ dẫn đến hình thức, không đạt hiệu quả mong muốn.
Từ ngày 1/7/2025, khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp chính thức được triển khai, công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo đặt ra yêu cầu phải được tổng hợp, báo cáo thống nhất, đầy đủ và chính xác từ cấp xã lên cấp tỉnh, sau đó tiếp tục gửi về Trung ương. Đây là cơ sở quan trọng để Chính phủ, Thanh tra Chính phủ và các cơ quan liên quan theo dõi sát tình hình, kịp thời chỉ đạo và xử lý vấn đề phát sinh.
Tuy nhiên, theo chia sẻ của nhiều địa phương, điều kiện cơ sở vật chất tại không ít xã, nhất là vùng sâu, vùng xa, chưa đáp ứng yêu cầu tiếp công dân thường xuyên và chuyên nghiệp. Đa số cán bộ làm công tác tại Văn phòng HĐND và UBND xã chưa được cấp tài khoản và tập huấn sử dụng phần mềm báo cáo tổng hợp kết quả công tác tiếp công dân, giải quyết đơn thư. Chưa kể khó khăn về hạ tầng công nghệ và nhân lực, dẫn đến tình trạng truyền tải dữ liệu chậm, thiếu đồng bộ, thậm chí có nguy cơ bỏ sót hoặc sai lệch thông tin.
Bên cạnh đó, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, quy mô xã sau sáp nhập lớn hơn cả về dân số lẫn địa bàn, khối lượng đơn thư và số vụ việc phát sinh chắc chắn tăng. Nếu không có giải pháp đồng bộ, nguy cơ chậm trễ trong tiếp nhận, xử lý hoặc để tồn đọng đơn thư là hoàn toàn có thể xảy ra, từ đó dễ kéo theo khiếu kiện vượt cấp, kéo dài.
Theo ông Nguyễn Hồng Điệp, Trưởng ban Tiếp công dân Trung ương, nếu việc triển khai chưa đồng bộ, đặc biệt là chậm cấp tài khoản và thiếu tập huấn, sẽ kéo theo nhiều hệ lụy. Trước hết, báo cáo có nguy cơ bị ngắt quãng, phản ánh chậm tình hình thực tế, khiến những vụ việc phức tạp không được chuyển tải kịp thời lên cấp trên để có hướng xử lý. Bên cạnh đó, việc báo cáo qua nhiều khâu dễ dẫn tới sai số, thiếu thống nhất giữa bản giấy và bản điện tử. Điều này làm giảm hiệu quả chỉ đạo, khi lãnh đạo các cấp không có dữ liệu tức thời để ra quyết định.
“Việc đầu tư cho chuyển đổi số sẽ là lãng phí nếu phần mềm không được áp dụng ngay tại cấp xã, nơi trực tiếp tiếp xúc với công dân”, ông Điệp lưu ý.
Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai các quy định của Nghị định 141/2025/NĐ-CP và Thông tư 02/2025/TT-TTCP ở địa phương, đã có nhiều ý kiến cho rằng quy định trên không nêu rõ cấp xã có bắt buộc thành lập ban tiếp công dân, hoặc bộ phận tiếp công dân hay không. Do đó, khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp chính thức vận hành từ ngày 1/7/2025, nhiều địa phương băn khoăn liệu cấp xã có cần thành lập ban tiếp công dân để đảm bảo tổ chức bộ máy và hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo tại cơ sở hay không.
Có thể thấy, dù hành lang pháp lý đã rõ ràng hơn, nhưng việc tổ chức thực hiện ở cấp xã vẫn còn nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ, nhất là trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương 2 cấp chính thức vận hành từ ngày 1/7/2025.
Vậy đâu là giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác tiếp công dân ở cơ sở, bảo đảm thống nhất, thông suốt từ xã lên Trung ương? Câu trả lời sẽ được làm rõ trong Bài 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả tiếp công dân cấp xã: Chuyên gia nói gì?.
