(Thanh tra) - Nghị định số 141/2025/ NĐ-CP phân định rõ thêm thẩm quyền giải quyết của cấp tỉnh, cấp xã đối với phần công việc của cấp huyện đã, đang và chưa giải quyết. Thực tế, khi thực hiện chính quyền 2 cấp đã gặp phải một số khó khăn, vướng mắc cần tháo gỡ.
Nghị định số 141/2025/NĐ-CP và Thông tư số 02/2025-TT-TTCP đã quy định trách nhiệm và thẩm quyền của Chủ tịch UBND cấp xã; cơ quan tham mưu Chủ tịch UBND xã trong việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Về cơ bản, việc phân định thẩm quyền trong việc tiếp công dân, thụ lý giải quyết khiếu nại, tố cáo vẫn dựa theo nguyên tắc xác định thẩm quyền mà Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo đã quy định. Nghị định số 141/2025/ NĐ-CP phân định rõ thêm thẩm quyền giải quyết của cấp tỉnh, cấp xã đối với phần công việc của cấp huyện đã, đang và chưa giải quyết. Thực tế, khi thực hiện chính quyền 2 cấp đã gặp phải một số khó khăn, vướng mắc cần tháo gỡ.
Tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo là một nhiệm vụ của chính quyền các cấp xã, do Văn phòng HĐND-UBND tham mưu, giúp việc. Tuy nhiên, nhiệm vụ này không được quy định trong Khoản 1 Điều 15 Nghị định số 150/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và UBND xã, phường, đặc khu thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương khi quy định về chức năng, nhiệm vụ của Văn phòng HĐND-UBND.
Điều đó cho thấy, việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo ở cấp xã chưa thực sự được coi trọng đúng mức trong số các hoạt động khác thuộc lĩnh vực của văn phòng tại UBND cấp xã. Điều này cũng tạo ra khó khăn trong việc bố trí con người, đầu tư cở sở vật chất, khiến cho hoạt động này vốn khó khăn lại càng khó khăn hơn.
Ngoài ra, việc quy định Chủ tịch UBND cấp xã trực tiếp tiếp công dân tại trụ sở UBND dân cấp xã ít nhất 1 ngày trong 1 tuần (việc tiếp công dân của xã trước sắp xếp cơ bản giống với việc tiếp công dân của cấp xã sau sắp xếp) cũng là một khó khăn. Sau sắp xếp, khối lượng công việc của cấp xã là tương đối nhiều, quy định Chủ tịch UBND cấp xã phải tiếp công dân ít nhất 1 lần/1 tuần là nhiều so với số lượng công việc phát sinh đòi hỏi Chủ tịch UBND cấp xã cần phải trực tiếp tham gia giải quyết.
Thực tế phát sinh một số trường hợp khó xác định được thẩm quyền giải quyết khi đối tượng bị tố cáo là Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND cấp xã đã nghỉ hưu, hoặc chuyển sang nhận nhiệm vụ và giữ chức vụ lãnh đạo tại các cơ quan Đảng, cơ quan dân cử (HĐND), cơ quan đoàn thể (Mặt trận Tổ quốc...) cùng cấp kiện toàn sau ngày 1/7/2025.
Thí dụ 1, công dân tố cáo ông Nguyễn Văn A, nguyên Chủ tịch UBND xã nay đã nghỉ hưu. Trong trường hợp này, nếu áp dụng Điểm d Khoản 3 Điều 12 Luật Tố cáo thì thẩm quyền giải quyết là “người đứng đầu cơ quan, tổ chức quản lý người bị tố cáo tại thời điểm có hành vi vi phạm pháp luật chủ trì giải quyết; người đứng đầu cơ quan, tổ chức có liên quan phối hợp giải quyết”, tức là Chủ tịch UBND cấp huyện, nhưng nay do cấp huyện không còn, thì thẩm quyền giải quyết là Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Việc xác định thẩm quyền như vậy là hợp lý, tuy nhiên đây cũng chỉ là suy luận, chưa có quy định cụ thể.
Thí dụ 2, công dân tố cáo ông Nguyễn Văn A, nguyên Chủ tịch UBND xã, sau sắp xếp là Chủ tịch Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã; hoặc Phó Chủ tịch HDND cấp xã hoặc Trưởng ban Xây dựng Đảng ủy cấp xã. Trong trường hợp này, xác định thẩm quyền giải quyết thuộc về cơ quan, cá nhân nào, chưa có sự thống nhất. Có quan điểm cho rằng căn cứ Điểm a Khoản 3 Điều 12 Luật Tố cáo để xác định thẩm quyền giải quyết. Nhưng cũng có quan điểm cho rằng không thể áp dụng điều khoản này để xác định thẩm quyền, vì hiểu như thế nào là ‘chức vụ tương tương” giữa các cơ quan không cùng hệ thống (cơ quan đảng, cơ quan đoàn thể, cơ quan dân cử, cơ quan hành chính). Hơn thế nữa, người đứng đầu cơ quan đảng, cơ quan đoàn thể, cơ quan dân cử giải quyết tố cáo đối với hành vi phạm pháp luật vi phạm nguyên tắc quản lý nhà nước của cơ quan hành chính thực sự không hợp lý.
Việc quy định Chủ tịch UBND cấp xã giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Chủ tịch UBND cấp huyện về vụ việc liên quan đến nội dung đã được phân cấp cho UBND cấp xã sau khi kết thúc chính quyền cấp huyện trong một số vụ việc cũng là một khó khăn đối với chính quyền cấp xã, đặc biệt là khiếu nại các quyết định thu hồi đât, quyết định thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyết định cưỡng chế giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất... Khó khăn ở đây không chỉ là xác định thẩm quyền xã, phường nào có thẩm quyền giải quyết (xã, phường nơi có đất bị thu hồi, cưỡng chế hay nơi có người khiếu nại), mà về tính chất, mức độ công việc mà cấp xã phải đảm nhiệm.
Bài 2: Chưa hình thành tổ chức bộ máy tiếp dân cấp xã
