Theo Thanh tra tỉnh Lâm Đồng, đối với công tác quản lý, sử dụng đất trên địa bàn TP Bảo Lộc còn nhiều tồn tại, hạn chế.
Thời gian qua, việc các hộ gia đình, cá nhân tự đầu tư hạ tầng (như mở đường, dựng trụ điện) nhằm mục đích phân lô, tách thửa trên địa bàn TP Bảo Lộc có diễn biến phức tạp. Đặc biệt là trên các trang mạng xã hội có nhiều thông tin, quảng cáo về các “dự án bất động sản”, nhưng thực chất là do một số đối tượng môi giới bất động sản tự đặt tên và đăng tin quảng cáo nhằm thu hút người mua. Tuy nhiên, trên thực tế các “dự án” này đều không được cơ quan thẩm quyền cấp phép.
Tuy nhiên, công tác chỉ đạo của Thành uỷ, công tác quản lý của UBND TP Bảo Lộc còn lúng túng, chưa chặt chẽ, chưa kiên quyết, dẫn đến việc nhiều trường hợp vi phạm nhưng chưa được xử lý kịp thời. Đơn cử, một số trường hợp, người sử dụng đất đã hiến đất, sau đó tiếp tục xây dựng công trình, cá biệt có một số điểm còn làm hàng rào, xây dựng nhà bảo vệ là hành vi lấn chiếm đất công (vì đã hiến quyền sử dụng đất cho Nhà nước). Từ đó cho thấy bản chất của việc hiến đất chủ yếu vẫn là nhằm mục đích phân lô, tách thửa, phục vụ lợi ích cá nhân chứ không phải là để phục vụ lợi ích công cộng, không thuộc đối tượng được Nhà nước khuyến khích.
Về hồ sơ, người sử dụng đất không lập “văn bản tặng cho quyền sử dụng đất theo quy định” mà chỉ lập "đơn xin hiến đất” và UBND xã ghi nội dung “kính chuyển” các cơ quan giải quyết, do vậy không xác định được bên nhận tặng cho là tổ chức, hộ gia đình, cá nhân hay cộng đồng dân cư nào, việc cơ quan đăng ký đất đai xác định UBND các xã, phường là tổ chức nhận tặng cho quyền sử dụng đất được hiện là chưa đủ cơ sở, vì các đơn vị này chỉ "kính chuyển” các cấp thẩm quyền để xem xét việc hiến đất làm đường. Tuy nhiên, các trường hợp “hiến đất” và tự mở đường, tách thửa trên địa bàn TP Bảo Lộc diễn ra trong thời gian qua chủ yếu nhằm mục đích cá nhân, nhằm đủ điều kiện tách thửa, không thuộc các đối tượng được áp dụng theo quy định.
Ngoài ra, việc tự ý xây dựng đường giao thông không tuân thủ các quy định về trình tự, thủ tục về xây dựng các “công trình công cộng” do người dân tự xây dựng không có hồ sơ thiết kế, nghiệm thu công trình hoàn thành... là không đủ cơ sở pháp lý. Việc người dân tự xây dựng công trình giao thông trên đất nông nghiệp là không đúng quy định, nhưng với việc chấp nhận hồ sơ, căn cứ vào đơn xin hiến đất để ghi nhận hiện trạng (đường giao thông) vào hồ sơ địa chính đã gián tiếp ghi nhận công trình vi phạm, tạo điều kiện cho người sử dụng đất được tách thửa vì lợi ích cá nhân và việc buông lỏng các thủ tục trong triển khai xây dựng các công trình tạo điều kiện cho tình trạng hiến đất, xây dựng đường giao thông không theo quy hoạch phát triển giao thông đã được TP Bảo Lộc phê duyệt.
Việc xây dựng các công trình giao thông với kết cấu bê tông nhựa bê tông xi măng, cá biệt có điểm xây dựng cả vỉa hè, dựng trụ điện trên đất nông nghiệp là hành vi sử dụng đất không đúng mục đích; có dấu hiệu của hành vi hủy hoại đất theo quy định tại khoản 25 Điều 3 Luật Đất đai năm 2013 và được quy định chi tiết tại khoản 3 Điều 3 Nghị định số 91/2014/NĐ-CP ngày 19/11/2015 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai.
Qua công tác thanh tra, việc đầu tư xây dựng mới các tuyến đường của 9 cá nhân trên địa bàn phường Lộc Phát và xã Đạm B'ri, TP Bảo Lộc đều không có cấp giấy phép xây dựng, không được các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt hoặc chấp nhận về hướng tuyến công trình, các chủ đầu tư không thông báo thời điểm khởi công, không cung cấp hồ sơ thiết kế đến cơ quan quản lý xây dựng tại địa phương (hoặc không có hồ sơ thiết kế. Ngoài ra, chưa được các cơ quan có thẩm quyền cho phép đấu nối vào đường chính, việc xây dựng không phù hợp với các quy hoạch đã được phê duyệt.
Tại thời điểm thanh tra, toàn bộ diện tích đất được các cá nhân hiến đất làm đường (đã hình thành các con đường) chưa được chính quyền địa phương “nhận hiến”, đưa vào quỹ đất công để quản lý. Việc hình thành các con đường không theo quy hoạch, kế hoạch của địa phương nên gián tiếp ảnh hưởng đến các chỉ tiêu cơ cấu sử dụng đất theo quy hoạch sử dụng đất đã được duyệt và làm giảm hiệu quả sử dụng đất (đất nông nghiệp nhưng hiện trạng sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp).
Bên cạnh đó, tiềm ẩn nguy cơ hình thành các điểm dân cư mới không đúng quy hoạch do hiện nay diện tích này được rao bán dưới hình thức các “dự án bất động sản” để lửa đảo đối với người mua.
Thanh tra tỉnh Lâm Đồng chỉ rõ nguyên nhân các sai phạm trên là do UBND TP Bảo Lộc còn chưa thật sự chặt chẽ, có biểu hiện buông lỏng công tác quản lý sử dụng đất đai, quản lý hoạt động xây dựng hạ tầng nhằm tách thửa đất của một số cá nhân trên địa bàn.
Đồng thời, Phòng Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) TP Bảo Lộc, Phòng Quản lý đô thị (QLĐT), UBND phường Lộc Phát và UBND xã Đam B’ri chưa làm tốt chức năng, nhiệm vụ trong lĩnh vực, địa bàn phân công. Sở TN&MT tuy đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Văn bản số 7093/UBND-ĐC ngày 26/12/2014 để chỉ đạo về việc hiến đất nhưng không tổ chức thực hiện, cũng không kịp thời tham mưu cho UBND tỉnh ban hành văn bản sửa đổi, bổ sung các nội dung chưa phù hợp.
Ngoài ra, Văn phòng Đăng ký đất đai (VPĐKĐĐ) tỉnh có dấu hiệu buông lỏng công tác thẩm định hồ sơ, cố ý bỏ qua các sai phạm trong quá trình thẩm định và đề nghị Sở TN&MT ký cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sau khi tách thửa cho các trường hợp không đảm bảo các điều kiện. Chi nhánh VPĐKĐĐ TP Bảo Lộc còn phụ thuộc quá nhiều vào công tác thẩm định của VPĐKĐĐ tỉnh và sự chỉ đạo của Sở TN&MT nên việc lập hồ sơ với một số trường hợp hiến đất mở đường chưa đảm bảo các quy định như: đơn xin hiến đất không có ý kiến của chính quyền địa phương, không đủ chữ ký của người đồng sử dụng, không chủ động phát hiện việc sử dụng đất sai mục đích, xây dựng công trình vi phạm để đề xuất với vơ quan chuyên môn kiểm tra, xử lý kịp thời.
Trước các sai phạm trên, Thanh tra tỉnh Lâm Đồng chỉ rõ, trách nhiệm thuộc về Chủ tịch và nguyên Chủ tịch UBND TP Bảo Lộc (theo thời gian giữ chức vụ) chịu trách nhiệm trước Chủ tịch UBND tỉnh đối với các tồn tại, hạn chế trong việc chỉ đạo, tổ chức thực hiện công tác quản lý, sử dụng đất và quản lý đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn. Các Phó Chủ tịch UBND TP Bảo Lộc (theo thời gian giữ chức vụ, được phân công phụ trách lĩnh vực) chịu trách nhiệm đối với các tồn tại, sai phạm theo các lĩnh vực được phân công phụ trách. Trưởng Phòng TN&MT, Trưởng phòng QLĐT, Chủ tịch UBND phường Lộc Phát, Chủ tịch UBND xã Đam B’ri và các chủ đầu tư công trình, dự án chịu trách nhiệm trước Chủ tịch UBND TP Bảo Lộc đối với các tồn tại, hạn chế theo nhiệm vụ, lĩnh vực, địa bàn được phân công.
Giám đốc Sở TN&MT chịu trách nhiệm trước UBND tỉnh trong công tác tham mưu, chỉ đạo hoạt động của ngành. Đặc biệt, là việc chỉ đạo áp dụng quy định về “tặng cho” quyền sử dụng đất tại các cơ quan thuộc Sở TN&MT chưa đúng quy định của pháp luật nhưng không có biện pháp phát hiện, xử lý kịp thời. Lãnh đạo VPĐKĐĐ tỉnh, Chi nhánh VPĐKĐĐ TP Bảo Lộc chịu trách nhiệm đối với các tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện các trình tự, thủ tục liên quan đến việc lập hồ sơ, thẩm định theo chức năng, nhiệm vụ được giao.
Do đó, Thanh tra tỉnh Lâm Đồng đã có kiến nghị UBND tỉnh báo cáo Thường trực Tỉnh uỷ chỉ đạo kiểm tra công tác lãnh đạo đối với Thành uỷ Bảo Lộc để xử lý trách nhiệm (nếu có) theo quy định của Đảng về các nội dung có liên quan trong quản lý, chấn chỉnh tình trạng người dân hiến đất, tự đầu tư xây dựng đường giao thông không đúng quy định, dẫn đến tình trạng vi phạm kéo dài, gây dư luận xã hội không tốt đến công tác lãnh đạo của chính quyền, của cấp uỷ địa phương.
Ngoài ra, chuyển cơ quan công an để tiếp tục điều tra, làm rõ và xử lý các sai phạm đối với các cơ quan, cá nhân có trách nhiệm trong việc chỉ đạo, thực hiện các trình tự, thủ tục liên quan dẫn đến các sai phạm trong việc hiến đất, ghi nhận hiện trạng đường giao thông để giải quyết hồ sơ tách thửa trên địa bàn TP Bảo Lộc theo quy định của pháp luật.
Chỉ đạo Giám đốc Sở TN&MT, Giám đốc Sở Xây dựng chấn chỉnh, rút kinh nghiệm trong việc chưa kịp thời nắm bắt tình hình, báo cáo, tham mưu UBND tỉnh các biện pháp nhằm quản lý, chấn chỉnh kịp thời các sai phạm trong công tác quản lý đất đai, quản lý hoạt động xây dựng như trên địa bàn TP Bảo Lộc thời gian qua. Đồng thời, tiếp tục nghiên cứu, tham mưu UBND tỉnh ban hành văn bản quy định cụ thể để quản lý việc hiến đất trên địa bàn. Căn cứ các quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong việc kiểm soát xung đột lợi ích, để tránh việc can thiệp hoặc tác động không đúng đến hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân, yêu cầu Giám đốc Sở TN&MT xem xét, tạm thời chuyển vị trí công tác đối với lãnh đạo VPĐKĐĐ tỉnh, Chi nhánh VPĐKĐĐ TP Bảo Lộc theo quy định.
Ngoài ra, chỉ đạo kiểm điểm trách nhiệm đối với lãnh đạo Sở Xây dựng do chưa kịp thời phát hiện, báo cáo UBND tỉnh biện pháp xử lý đối với các vi phạm về quản lý hoạt động tự xây dựng đường giao thông trên địa bàn TP Bảo Lộc.
Đồng thời, chỉ đạo kiểm điểm trách nhiệm Chủ tịch UBND TP Bảo Lộc, các Phó Chủ tịch UBND TP Bảo Lộc (theo lĩnh vực được giao phụ trách) qua các thời kỳ trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác quản lý Nhà nước về đất đai, đầu tư xây dựng cơ bản trên địa vàn đối với các tồn tại, hạn chế qua thanh tra.