(Thanh tra) - Không chỉ dừng lại ở việc hướng dẫn các quy trình lựa chọn nhà thầu, Thông tư số 141/2025/TT-BQP còn đặt trọng tâm đặc biệt vào công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại và các biện pháp quyết liệt để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Thông tư số 141/2025/TT-BQP quy định, hướng dẫn một số nội dung về hoạt động đấu thầu vừa được Bộ Quốc phòng ban hành, tạo nên dấu mốc quan trọng trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý đối với hoạt động đấu thầu trong quân đội.
Nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách Nhà nước, công tác thanh tra, kiểm tra được xác định là một trong những nội dung cốt lõi của hoạt động đấu thầu theo quy định tại Thông tư số 141/2025/TT-BQP. Theo quy định tại Điều 32, công tác thanh tra hoạt động đấu thầu được tiến hành đối với mọi tổ chức, cá nhân liên quan theo quy định của Luật Đấu thầu. Hoạt động kiểm tra không chỉ dừng lại ở việc xem xét các hồ sơ, chứng từ mà còn đi sâu vào đánh giá sự tuân thủ quy trình, bảo đảm tính công bằng và cạnh tranh lành mạnh trong từng gói thầu.
Cục Tài chính - Bộ Quốc phòng đóng vai trò chủ trì, lập kế hoạch kiểm tra định kỳ hằng năm để báo cáo Bộ trưởng Bộ Quốc phòng phê duyệt, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để triển khai việc giám sát một cách hệ thống.
Bên cạnh đó, thủ trưởng các đơn vị đầu mối trực thuộc cũng có trách nhiệm giao cơ quan chuyên môn lập kế hoạch và tổ chức kiểm tra đối với các gói thầu thuộc phạm vi quản lý của mình. Đáng chú ý, cơ chế kiểm tra đột xuất được thực hiện bất cứ khi nào có yêu cầu từ người có thẩm quyền hoặc theo đề xuất của cơ quan quản lý đấu thầu, nhằm kịp thời phát hiện và xử lý các sai phạm phát sinh trong thực tiễn.
Việc kiểm tra có thể được thực hiện trực tiếp hoặc thông qua báo cáo văn bản tùy theo quy mô và tính chất của gói thầu, nhưng đều phải tuân thủ nghiêm ngặt các trình tự quy định tại Nghị định của Chính phủ.
Đặc biệt, Thông tư số 141/2025/TT-BQP làm rõ và đề cao vai trò của Thanh tra Bộ Quốc phòng đối với hoạt động đấu thầu quân sự. Tại Điều 38, Thông tư khẳng định Thanh tra Bộ Quốc phòng thực hiện chức năng thanh tra hoạt động đấu thầu đối với mọi tổ chức, cá nhân tham gia vào quá trình này trong phạm vi quản lý của Bộ Quốc phòng. Hoạt động này được thực hiện tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của Luật Đấu thầu và các quy định pháp luật về thanh tra, tạo thành một hệ thống giám sát độc lập và khách quan.
Một trong những đểm đáng chú ý tại Thông tư số 141/2025/TT-BQP là việc chuẩn hóa quy trình giải quyết kiến nghị, tạo kênh phản hồi chính thức để các nhà thầu bảo vệ quyền lợi hợp pháp, đồng thời là công cụ để giám sát ngược lại hoạt động của chủ đầu tư.
Theo Điều 29, việc giải quyết các kiến nghị về vấn đề trước khi có kết quả lựa chọn nhà thầu hoặc về kết quả lựa chọn nhà thầu được thực hiện bởi chủ đầu tư, người có thẩm quyền hoặc hội đồng giải quyết kiến nghị. Bộ Quốc phòng thiết lập hội đồng giải quyết kiến nghị cấp bộ do thủ trưởng Cục Tài chính làm chủ tịch để xử lý các vấn đề đối với các gói thầu do Bộ Quốc phòng làm chủ đầu tư.
Tương tự, tại các đơn vị đầu mối, hội đồng giải quyết kiến nghị cấp đơn vị cũng được thành lập để giải quyết các khiếu nại thuộc thẩm quyền quyết định đầu tư hoặc làm chủ đầu tư của cấp mình. Quy trình này đảm bảo tính khách quan khi có sự tham gia của các chuyên gia và đại diện các cơ quan chức năng có liên quan đến nội dung kiến nghị.
Song song với việc giải quyết kiến nghị, công tác xử lý vi phạm được quy định cực kỳ nghiêm khắc tại Điều 33. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và thủ trưởng các cơ quan, đơn vị đầu mối có thẩm quyền quyết định cấm các tổ chức, cá nhân có hành vi bị cấm tham gia hoạt động đấu thầu trong phạm vi quản lý. Các quyết định này không chỉ được gửi đến đối tượng vi phạm mà còn phải đăng tải công khai trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, tạo sức răn đe mạnh mẽ đối với các hành vi gian lận hoặc thiếu trung thực.
Công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong đấu thầu quân sự được thực hiện xuyên suốt thông qua việc xác định rõ trách nhiệm của từng chủ thể tham gia. Tại Điều 34, nghiêm cấm người có thẩm quyền lợi dụng chức vụ, quyền hạn để can thiệp bất hợp pháp vào quá trình lựa chọn nhà thầu. Ngoài ra, công tác giám sát thường xuyên do Cục Tài chính và các phòng, ban tài chính cấp đơn vị thực hiện đối với các dự án, dự toán mua sắm nhằm đảm bảo tính độc lập giữa chủ đầu tư và tổ chuyên gia.
Đối với các gói thầu có tính chất đặc thù, Điều 40 quy định sự tham gia của cơ quan bảo vệ an ninh quân đội trong việc thẩm định về an ninh đối với các doanh nghiệp ngoài quân đội và xác định độ mật của gói thầu. Điều này không chỉ bảo vệ bí mật Nhà nước mà còn ngăn ngừa việc các đối tượng xấu lợi dụng sơ hở trong đấu thầu để xâm phạm an ninh quốc phòng. Thanh tra Bộ Quốc phòng và Cục Pháp chế cũng tham gia vào quá trình này để kiểm tra tính pháp lý của hợp đồng và thanh tra các tổ chức, cá nhân có dấu hiệu sai phạm. Sự phối hợp hiệp đồng giữa các cơ quan tài chính, thanh tra, pháp chế và an ninh góp phần giúp loại bỏ các yếu tố tiêu cực, đảm bảo hoạt động đấu thầu diễn ra đúng pháp luật.
Có thể khẳng định, việc ban hành Thông tư 141/2025/TT-BQP đã thiết lập một hệ thống quy định chặt chẽ từ khâu lập kế hoạch đến thanh lý hợp đồng, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để quản lý nguồn ngân sách quốc phòng một cách minh bạch và hiệu quả.
