Các nước đang phát triển cần xem xét lại việc ưu đãi thuế cho các nhà đầu tư. Ảnh: Trần Quý

Action Aid ước tính, mỗi năm, các quốc gia đang phát triển đã mất một nguồn thu khoảng 138 tỷ USD từ chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp (DN). Như vậy, nếu loại bỏ những ưu đãi thuế này cũng có nghĩa là nguồn thu của các nước đang phát triển sẽ tăng thêm 138 tỷ USD mỗi năm.

Với 138 tỷ USD, sẽ tạo cơ hội cho 57 triệu trẻ em được đến trường; nông nghiệp có thêm 42,7 tỷ USD để loại bỏ hoàn toàn nạn đói trên thế giới và có khoảng 58,9 tỷ USD (gấp gần 2 lần so với hiện nay) để thực hiện những mục tiêu quốc tế về y tế và sẽ giảm được một nửa gánh nặng bệnh tật so với hiện nay.

Action Aid chỉ ra rằng, Việt Nam là một quốc gia đang phát triển, tỉ lệ người nghèo còn cao. Ngân sách Nhà nước (NSNN) thường xuyên bội chi, nợ công liên tục tăng cũng vẫn chưa đáp ứng đủ các nhu cầu chi cho các dịch vụ công ích, an sinh xã hội và xóa đói giảm nghèo cũng như đầu tư phát triển hạ tầng cơ sở và phát triển kinh tế bền vững. Tuy nhiên, hàng năm cũng đã tự làm mất đi khoản thu ngân sách lớn khi đã áp dụng khá rộng chính sách ưu đãi thuế cho đầu tư nước ngoài.

Chính sách ưu đãi đầu tư bằng thuế là không hợp lý và khiến các nước đang phát triển mất đi một lượng lớn nguồn thu ngân sách và khoản này còn lớn hơn cả số tiền nhận được từ các nguồn viện trợ. “Thay vì đi xin viện trợ, vay nợ, các nước đang phát triển và Việt Nam hãy tự cứu mình ngay tại đất nước mình bằng việc quản lý thuế cho tốt, sử dụng chính sách ưu đãi thuế cho hợp lý và không để thất thu thuế” , ông Ramesh Khadka, cố vấn cấp cao của Action Aid khuyến nghị.

“Có một số nhà đầu tư, đặc biệt là các tập đoàn, công ty đa quốc gia lớn thường yêu cầu Chính phủ dành những ưu đãi thuế như là một điều kiện tiên quyết để họ quyết định đầu tư vào Việt Nam. Có điều, các cơ chế ưu đãi về thuế không phải là yếu tố nhà đầu tư quan tâm mà lại đang làm khó cho NSNN”, ông Ramesh Khadka nói.

Cùng chung quan điểm, UNIDO cho rằng, chính sách ưu đãi thuế để thu hút đầu tư không hiệu quả, bởi đây là 17/21 yếu tố nhà đầu tư quan tâm khi quyết định đầu tư. Kết quả điều tra về ưu đãi đầu tư và hoạt động của DN tại Việt Nam được UNIDO công bố hồi tháng 6, chính sách ưu đãi đầu tư bằng thuế đã tạo ra sự khác biệt giữa nhà đầu tư nước ngoài với nhà đầu tư trong nước đã gây ra những bất lợi nhiều hơn cho Việt Nam.

Theo điều tra này, chính các công ty đa quốc gia, xét trên kết quả tài chính hầu như không được lợi gì, bởi họ phải tính thuế theo doanh thu toàn cầu. Các khoản thuế được miễn nộp, giảm nộp ở các nước đang phát triển vẫn phải tính để nộp tại công ty mẹ.

“Điều này cũng có thể hiểu rằng ưu đãi thuế của quốc gia này mang lại số thu thuế nhiều hơn cho quốc gia kia. Thế nên, các nước phát triển hầu như không áp dụng các cơ chế ưu đãi thuế và cho rằng, chính sách ưu đãi này làm méo mó chính sách thuế” - ông Patrick J. Gilabert, đại diện UNIDO phân tích.

Rõ ràng, nước nghèo, nước đang phát triển thiếu tiền thì mất khoản thu lớn nhưng các tập đoàn lớn cũng chẳng được lợi cho riêng họ. Ngược lại, các chính sách này đang làm cạn kiệt ngân sách công của các quốc gia đang áp dụng cơ chế ưu đãi đầu tư bằng thuế, trong đó có Việt Nam.

Không chỉ là tiền ưu đãi thuế bị lãng phí, theo UNIDO thì quốc gia ưu đãi còn có 3 mất mát không nhỏ đó là: Mất thu ngân sách vì ưu đãi thuế; mất đi khoản thu này cũng có nghĩa là chi phí cơ hội của nguồn ngân sách bị mất, lẽ ra nếu thu được, sẽ được sử dụng cho các chính sách công khác và cái mất thứ 3 là làm tăng chi phí gián tiếp chẳng hạn như những sự bóp méo, lệch lạc kinh tế, hành chính và chi phí rò rỉ.

Trần Quý