(Thanh tra) - Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) vừa công bố số liệu cho thấy, hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) tiếp tục tăng trưởng ấn tượng, khẳng định xu thế chuyển dịch mạnh mẽ của nền kinh tế số và sự thay đổi thói quen chi tiêu của người dân Việt Nam.
Thói quen chi tiêu thay đổi rõ rệt
Theo báo cáo của NHNN, trong 10 tháng đầu năm 2025, so với cùng kỳ năm 2024, giao dịch TTKDTM tăng 43,32% về số lượng và 24,23% về giá trị. Đáng chú ý, giao dịch qua mã QR – hình thức phổ biến nhất hiện nay – tăng 61,63% về số lượng và 150,67% về giá trị.
Các kênh thanh toán điện tử khác cũng ghi nhận mức tăng trưởng cao: qua Internet tăng 51,20% về số lượng và 37,17% về giá trị; qua điện thoại di động tăng 37,37% về số lượng và 21,79% về giá trị. Trong khi đó, giao dịch rút tiền mặt qua ATM giảm tới 16,77%, cho thấy người dân đã dần rời xa thói quen dùng tiền mặt trong đời sống hằng ngày.
Không chỉ ở đô thị, TTKDTM đang lan tỏa mạnh đến vùng nông thôn, miền núi, hải đảo nhờ sự phát triển của dịch vụ Mobile Money. Tính đến cuối tháng 10/2025, cả nước có hơn 10,89 triệu tài khoản Mobile Money, trong đó khoảng 70% thuộc về người dân ở khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa.
Tổng số giao dịch qua Mobile Money đạt hơn 290,43 triệu giao dịch, với tổng giá trị khoảng 8.511 tỷ đồng. Điều này cho thấy, việc thanh toán bằng tài khoản điện thoại di động đang dần trở thành công cụ tài chính tiện ích, giúp người dân không có tài khoản ngân hàng vẫn có thể tiếp cận các dịch vụ số.
Mobile Money không chỉ giúp người dân vùng khó khăn thanh toán hóa đơn điện, nước, học phí, mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh nhận và chi trả nhanh chóng, an toàn – góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện.
Đến nay, Việt Nam có 53 tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán (TGTT) được NHNN cấp phép, trong đó 49 đơn vị cung cấp dịch vụ ví điện tử. Các “ông lớn” công nghệ và ngân hàng đang chạy đua mở rộng hệ sinh thái số, cung ứng dịch vụ trọn gói “một chạm” – từ thanh toán hóa đơn, mua sắm trực tuyến, đặt vé tàu xe, du lịch cho đến nộp thuế, lệ phí hành chính.
Theo NHNN, 95% giao dịch ngân hàng cơ bản hiện nay đã được thực hiện trên kênh số. Các ngân hàng thương mại không chỉ đầu tư mạnh vào nền tảng Internet Banking, Mobile Banking mà còn ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (Machine Learning) và dữ liệu lớn (Big Data) để phân tích hành vi, nhu cầu khách hàng, từ đó cá nhân hóa dịch vụ và tự động hóa quy trình.
“Khách hàng có thể mở tài khoản, định danh điện tử, nộp hồ sơ vay vốn, thanh toán hóa đơn hay gửi tiết kiệm chỉ bằng vài thao tác trên điện thoại. Mọi giao dịch đều được kết nối với hệ sinh thái thanh toán quốc gia, bảo đảm an toàn và minh bạch”, đại diện NHNN nhấn mạnh.
Một trong những bước tiến quan trọng của quá trình chuyển đổi số trong thanh toán là sự kết nối giữa ngân hàng và dịch vụ công quốc gia. Hiện nay, hầu hết các dịch vụ dân sinh như điện, nước, y tế, giáo dục, viễn thông, thuế, phí và lệ phí hành chính đều đã được tích hợp trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia hoặc các ứng dụng ngân hàng số.
Nhờ đó, người dân có thể nộp học phí, đóng bảo hiểm, thanh toán viện phí, mua vé xe buýt, thậm chí trả tiền chợ dân sinh thông qua quét mã QR – nhanh chóng, chính xác và không cần mang tiền mặt.
Tại nhiều địa phương, các “chợ 4.0”, “tổ dân phố không tiền mặt” đã xuất hiện, giúp người dân tiếp cận công nghệ thanh toán hiện đại. Nhiều tiểu thương ban đầu e ngại, nay đã thành thạo sử dụng mã QR để nhận tiền, vừa an toàn, vừa thuận tiện.
Bà Nguyễn Thị Hồng, tiểu thương chợ Bến Thành (TP.HCM) chia sẻ: “Ban đầu tôi sợ phức tạp, nhưng giờ thấy quét mã tiện hơn nhiều. Không lo tiền lẻ, không sợ bị trả nhầm, khách nước ngoài cũng thanh toán dễ dàng. Hầu như ngày nào cũng có giao dịch qua QR”.
Chuyển đổi số trong ngành ngân hàng – bước đi chiến lược
Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà cho biết, đơn vị sẽ tiếp tục quán triệt và triển khai các chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, theo tinh thần Nghị quyết số 57/NQ-CP về đột phá phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia.”
Theo ông Hà, mục tiêu là xây dựng hệ sinh thái tài chính – ngân hàng hiện đại, toàn diện, an toàn và minh bạch, trong đó người dân, doanh nghiệp là trung tâm. Việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, đẩy mạnh số hóa quy trình, dữ liệu và dịch vụ sẽ là giải pháp then chốt để Việt Nam tiến tới xã hội không tiền mặt.
Có thể thấy, từ các siêu thị, cửa hàng tiện lợi đến trường học, bệnh viện, khu dân cư, thanh toán không dùng tiền mặt đã trở thành thói quen phổ biến. Người dân quen với việc “chạm để trả”, “quét để chuyển”, còn doanh nghiệp, cơ quan nhà nước cũng dần số hóa toàn bộ quy trình thu – chi.
Với đà tăng trưởng này, Việt Nam đang tiến nhanh tới mục tiêu 70% người dân trưởng thành có tài khoản thanh toán, và 95% giao dịch thanh toán điện tử được thực hiện qua kênh số vào năm 2030 – theo Chiến lược phát triển tài chính toàn diện quốc gia.
TTKDTM không chỉ là bước tiến công nghệ, mà còn là biểu hiện của nền kinh tế minh bạch, hiện đại, nơi mỗi giao dịch đều được ghi nhận, truy xuất và bảo đảm an toàn.
Khi “việc dân khó – có công nghệ giúp”, mỗi chiếc điện thoại thông minh giờ đây không chỉ là công cụ liên lạc, mà đã trở thành “chiếc ví điện tử”, “ngân hàng số mini”, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng xã hội số, công dân số và chính phủ số.
