Báo cáo của Ban Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp tại Hội nghị Họp giao ban sơ kết về tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước 7 tháng đầu năm diễn ra ngày 6/8 cho thấy, đến hết tháng 7/2014, cả nước đã sắp xếp được 76 doanh nghiệp, trong đó cổ phần hoá được 55 doanh nghiệp, giải thể 2 doanh nghiệp, bán 1 doanh nghiệp, sáp nhập 15 doanh nghiệp và đề nghị phá sản 3 doanh nghiệp. Hoạt động thoái vốn đã đạt được 2.975 tỷ đồng, gấp 3 lần so với cả năm 2013.

Cũng đến tháng 7, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt toàn bộ 20 đề án tái cơ cấu của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ. “Mục tiêu cổ phần hóa 432 doanh nghiệp nhà nước còn lại từ nay đến hết năm 2015 có thể thực hiện được”, Báo cáo khẳng định.

Hơn 400 nhà đầu tư, doanh nghiệp đã tham dự Diễn đàn M&A Việt Nam 2014. Ảnh: Lê Toàn

Thực tế cho thấy, ở những bộ, ngành, địa phương mà lãnh đạo trực tiếp giám sát, chỉ đạo sắp xếp, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, thì kết quả rất tích cực, như Bộ Giao thông - Vận tải, Tập đoàn Dệt may Việt Nam, Tổng công ty Hàng hải Việt Nam.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng yêu cầu các bộ, ngành, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước cần phải đẩy mạnh hoạt động kinh doanh, đồng thời thực hiện tái cơ cấu, tập trung và kiện toàn đội ngũ cán bộ lãnh đạo doanh nghiệp. “Quan trọng nhất là sắp xếp lại đội ngũ cán bộ chủ chốt. Nếu không thực hiện được kế hoạch đặt ra thì tự nguyện từ chức”, Thủ tướng yêu cầu.

Cùng với những thông tin trên, các nhà đầu tư có mặt tại Diễn đàn M&A Việt Nam 2014 càng thêm hào hứng và tăng kỳ vọng về một làn sóng M&A thứ hai trong giai đoạn 5 năm tới, khi Tập đoàn bán lẻ Berli Jucker (BJC) của tỷ phú Thái Lan Dhanin Chearavanont, sau hơn 1 năm theo đuổi, đã đạt được bước tiến mới trong thỏa thuận mua chuỗi 19 đại siêu thị Cash & Carry Việt Nam (Metro Group - Đức), với giá 500 triệu USD.

Trên thực tế, hoạt động M&A tại Việt Nam tăng mạnh từ năm 2008, nhưng bắt đầu suy giảm vào năm 2013. Ông John Ditty, Tổng giám đốc KPMG Việt Nam và Campuchia cho rằng, tình hình chưa chắc được cải thiện trong năm nay, do chất lượng các thương vụ thấp, niềm tin của nhà đầu tư bị suy giảm, môi trường pháp luật thiếu nhất quán và điều kiện cơ sở hạ tầng kém. Song những trở ngại này không làm ông mất tự tin về sự bùng nổ trở lại các thương vụ M&A vào năm 2015, khi bên bán có những kỳ vọng thực tế hơn và tính minh bạch cao hơn.

Đối với ông Andy Ho, Giám đốc điều hành Quỹ VinaCapital (chuyên đi săn các khoản đầu tư vào các công ty đang chuẩn bị cổ phần hóa), mục tiêu cổ phần hóa 432 doanh nghiệp nhà nước rất tham vọng, nhưng hoàn toàn khả thi nếu Chỉnh phủ có quyết tâm cao, chiến lược hợp lý và các điều kiện thuận lợi khác.

Trong khi đó, ông Masataka “Sam” Yoshida, Giám đốc điều hành cấp cao Công ty Recof, chuyên về tư vấn M&A tại Nhật Bản lại đưa ra một viễn cảnh về vị thế tốt đẹp của Việt Nam đối với nhà đầu tư đến từ quốc gia này.

Theo ông Masataka “Sam” Yoshida, khi nhu cầu đầu tư vào các nền kinh tế đang phát triển của các công ty Nhật Bản không thay đổi, các điều kiện kinh tế nội địa vẫn được duy trì vững chắc dưới Chính sách Abenomic và câu hỏi về điểm đến hấp dẫn vẫn còn bỏ ngỏ, thì các công ty Nhật Bản sẽ tập trung vào thị trường ASEAN, trong đó Việt Nam đang ở vị thế tốt hơn so với các nước còn lại.

Theo số liệu của Recof, số lượng các thương vụ M&A giữa các công ty Việt Nam và Nhật Bản từ giữa năm 2011 đến 2013 là 18 thương vụ/năm, nhưng trong 6 tháng đầu năm nay chỉ có 4 thương vụ, thấp hơn con số 9 thương vụ của cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, cùng với các thương vụ đang được thực hiện, đại diện Recof cho biết, sẽ không ngạc nhiên, nếu số lượng các thương vụ sẽ đạt mức 30 hoặc hơn vào năm 2016.

Dĩ nhiên, bên cạnh những ý kiến bày tỏ sự lạc quan, các nhà đầu tư cũng đưa ra những yếu tố cần thiết để đảm bảo rằng, làn sóng M&A thứ hai tại thị trường Việt Nam sẽ không chỉ là một gợn sóng. Ông John Ditty cho rằng, trong khi chờ Chính phủ thúc đẩy việc thực hiện các chính sách đã công bố như làn sóng cổ phần hóa, thông qua Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp…, thì những yếu kém trong quản trị doanh nghiệp cần phải được xử lý.

Cụ thể, tính minh bạch và trung thực cần được cải thiện; các kỳ vọng định giá/thẩm định giá cần phải hợp lý và có thể chứng minh được trên thực tế; bên bán cần có sự chuẩn bị tốt và hiểu rõ nhu cầu của bên mua tiềm năng nhằm đảm bảo một quy trình giao dịch hiệu quả; các bên cần thuê các nhà tư vấn giàu kinh nghiệm (về thương mại, pháp lý, tài chính, thuế...) hỗ trợ quy trình giao dịch; hệ thống ngân hàng và tài chính cần phải hỗ trợ một cách phù hợp và đáng tin cậy hoạt động M&A.

Tỏ rõ sự hào hứng về việc cổ phần hóa đã đạt được bước tiến tới, những cam kết mới từ phía Chính phủ, nhưng ông Andy Ho cho rằng, các nhà đầu tư nước ngoài vẫn gặp phải những thử thách lớn trong việc tìm kiếm các công ty chất lượng tốt, thiếu thông tin về định giá, thời hạn bán cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO), các cam kết và hỗ trợ/khuyến khích trong quản lý doanh nghiệp.

M&A là cách nhanh nhất để nhà đầu tư có được những tài sản cần thiết mang tính cạnh tranh cao, nhất là trong các lĩnh vực hàng tiêu dùng nhanh (FMCG), dược phẩm, nông nghiệp và bán lẻ (trong dài hạn nhờ yếu tố nhân khẩu học thuận lợi). Do đó, các nhà đầu tư ngày càng tìm cách nắm quyền kiểm soát các công ty mục tiêu, như trường hợp BJC đang theo đuổi mua chuỗi đại siêu thị Cash & Carry Việt Nam nêu trên.

Tuy nhiên, các nhà đầu tư có mặt tại Diễn đàn M&A Việt Nam 2014 cho rằng, sau những thương vụ thất bại trong quá khứ, các nhà đầu tư đều nhận ra rằng, vấn đề quan trọng trong M&A là tăng cường sự thịnh vượng lâu dài cho tất cả các bên liên quan và hoạt động M&A không nên chỉ nhằm mục đích thu lợi trước mắt.

Lê Toàn (Báo Đầu tư)