Mô hình phối cảnh Khu công nghiệp Bình Dương.

 “Biến hóa” lỗ, lãi?

Năm 2013, TTCP thực hiện thanh tra việc thu ngân sách tại khu chế xuất và các DN chế xuất ở TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Đồng Nai. Theo Kết luận số 2053/KL-TTCP ngày 10/9/2013 có 125/399 DN báo lỗ trong nhiều năm với số tiền lên đến vài nghìn tỷ đồng, trong khi các DN này vẫn tăng trưởng doanh thu và mở rộng đầu tư.

Đáng chú ý là có 36 DN hạch toán lỗ liên tiếp trong 3 năm liền với số lỗ lũy kế 2.858,6 tỷ đồng, 17% DN khác lỗ 2 năm liên tiếp với 1829,8 tỷ đồng. Với kết quả hạch toán được báo cáo cơ quan chức năng, các DN không phải nộp thuế thu nhập DN đồng nghĩa với việc địa phương mất một khoản thu ngân sách không nhỏ.

Qua kết quả thanh kiểm tra nhận thấy, 4 địa phương TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Đồng Nai là nơi hội tụ các DN có vốn đầu tư nước ngoài rất lớn và xuất khẩu lớn. Thế nhưng, tiền thuế từ khối DN này lại không tương xứng với quy mô sản xuất của chính họ. Cụ thể, hơn một nửa số DN báo cáo không có lãi, hoặc lỗ nhiều năm, hoặc lỗ đã cao hơn vốn chủ sở hữu. Điển hình là các DN có vốn đầu tư từ Nhật Bản như: Công ty TNHH Sumitomo Bakelite Việt Nam lỗ 777,67 tỷ đồng; Công ty TNHH sản phẩm công nghiệp Toshiba Asia lỗ 430 tỷ; Công ty TNHH điện tử Meiko Việt Nam lỗ 300 tỷ đồng. Đó là các DN báo lỗ 3 năm liền. Trước hiện tượng bất thường nói trên, TTCP đã rà soát các chi phí đầu vào, đầu ra, xem xét lại doanh thu, lợi nhuận và buộc các DN này phải tính toán lại. Theo đó, tại TP. Hồ Chí Minh, số tiền thuế phải được truy thu hơn 38 tỷ đồng. Đồng Nai 14,28 tỷ đồng và 1,35 triệu USD, Hà Nội 5,2 tỷ đồng, Bình Dương 1,25 tỷ đồng.

Nguyên nhân chây ỳ?

Mặc dù, TTCP đã có kết luận, kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Tài chính, Tổng Cục thuế chỉ đạo thực hiện truy thu thuế. Đã 5 tháng trôi qua, TTCP vừa thông báo tình hình thực hiện Kết luận số 2053 với số lượng tiền 5,47 tỷ đồng các DN tự giác nộp chỉ chiếm 6,3% tổng số tiền thuế phải thu. Hiện, các cục thuế địa phương đang “ốp” để truy thu, xử phạt các DN chậm nộp. TTCP đánh giá: Có hiện tượng “lỗ giả, lãi thật” trong một số DN, có sự biến hóa trong việc chuyển giá thông qua các giao dịch liên kết với nước ngoài. Việc xác định giá thị trường trong giao dịch liên kết theo hướng dẫn của Bộ Tài chính và cơ quan thuế đã có nhiều động thái tích cực khi xác minh xử lý, song, trên thực tế kết quả thu được còn rất khiêm tốn. Cái khó là ở chỗ: Rất khó xác minh các dữ liệu, thông tin đối tác nước ngoài về dấu hiệu chuyển giá của nhóm đối tượng này. Đó là những khó khăn khách quan. Về chủ quan, sự phối hợp giữa cơ quan thuế và ngành Hải quan thời gian qua còn lỏng lẻo chưa thật cụ thể trong việc xác định căn cứ tính thuế hàng hóa xuất nhập khẩu. Từ thực tế nêu trên, TTCP kiến nghị Chính phủ giao Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan kịp thời nghiên cứu, sửa đổi chính sách để phát hiện và xử lý hành vi chuyển giá của nhóm DN chế xuất gia công hàng xuất khẩu nói riêng và khối DN FDI nói chung.

TTCP cũng đã chỉ ra những bất cập: Tổng cục Thuế đã có Công văn số 207/TCT-KTNB/2011 hướng dẫn xác định doanh thu, thu nhập chịu thuế, phương pháp chuyển lỗ và thời gian ưu đãi thuế TNDN đối với Công ty Loteco (Đồng Nai) là không đúng quy định. Tổng cục Thuế hướng dẫn chính sách thuế và ưu đãi thuế TNDN tại các Công văn số 2025/TCT-CS; số 4578/TCT-CS; số 2106/TCT-CS thiếu thống nhất, tạo sự bất bình đẳng giữa các DN khi áp dụng ưu đãi miễn giảm thuế. Về nội dung này, Cục Quản lý văn bản và quy phạm (Bộ Tư pháp) đồng tình với quan điểm của TTCP rằng, hướng dẫn trên là không đúng theo quy định tại Thông tư 128 (2003) của Bộ Tài chính và mâu thuẫn với Công văn 1720 (2010) của Tổng cục Thuế. 

Ở phương diện khác, vẫn còn một số quy định của Nhà nước đối với DN chế xuất chưa đồng nhất với các quy định pháp luật về thương mại quốc tế. Thể hiện trong các lĩnh vực quyền được xuất khẩu và nhập khẩu, xử lý phế liệu, phế phẩm, thanh lý tài sản thuộc diện cấm nhập khẩu, tái xuất tại chỗ đối với nguyên liệu nhập khẩu theo loại hình sản xuất xuất khẩu; thuế mua ô tô từ thị trường nội địa.

TTCP kiến nghị Bộ Tài chính kiểm điểm trách nhiệm và xử lý đối với Tổng cục Thuế về việc ban hành các văn bản hướng dẫn chính sách thuế chưa đúng; đồng thời, tiến hành kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với các cá nhân có sai phạm. Một số bất cập trong chính sách thuế đang là cái cớ để các DN FDI vịn vào để chây ỳ việc nộp thuế truy thu mà TTCP đã kết luận.

Lộc Nga