Ảnh minh họa

Căn cứ để tăng thuế suất

Trong một nghiên cứu khác của Norman và cộng sự thì hậu quả của hút thuốc lá gây ra từ 66.000 đến 76.000 ca tử vong năm 2005, chiếm từ 9,7% tới 11% tổng số người chết và từ 6,8% đến 7,7% số năm sống hiệu chỉnh theo bệnh tật tại Việt Nam trong năm 2006.

Theo điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành (GATS) năm 2010 tại Việt Nam: (I) Tỷ lệ người hút thuốc so với các nước trong khu vực và trên thế giới là cao, cụ thể: Tỷ lệ người hút thuốc lá ở độ tuổi từ 15 tuổi trở lên là 47,4% đối với nam giới và 1,4% đối với nữ. Tỷ lệ những người hút thuốc hiện tại là 23,8% tương đương với 15 triệu người; (II) 45% người không hút thuốc bị hút khói thuốc bị động ở những nơi làm việc trong nhà. Việt Nam đã ký kết và tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC) từ ngày 01/01/2005. Tại Điều 6, Công ước Khung về các biện pháp về giá và thuế nhằm giảm cầu về thuốc lá có quy định “1. Các biện pháp về giá và thuế là những biện pháp quan trọng và hữu hiệu để giảm tiêu thụ thuốc lá trong các tầng lớp dân cư, đặc biệt là thanh thiếu niên”. Tại khoản 2, Điều 4, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá có quy định: “Áp dụng chính sách thuế phù hợp để giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá”.

Tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của Việt Nam hiện là 45% là mức thấp và đứng thứ 6 so với các nước trong khu vực (Thái Lan là 70%; Singapore là 69%; Indonesia: 52%; Myanmar: 50%; Malaysia: 45%) và thấp so với các nước phát triển (Australia: 62%, Đức: 75%, Pháp: 80%...). Qua báo cáo của các tổ chức y tế liên quan (Chương trình Phòng, chống tác hại thuốc lá quốc gia - Bộ Y tế, WHO...), do thu nhập của người dân tăng lên từ 1998 đến nay, nên sức mua thuốc lá (hay khoản chi tiêu dành cho việc sử dụng thuốc lá) tăng gấp 2,5 lần, dẫn đến thuốc lá tiêu thụ ngày càng nhiều hơn.

Phương án đề xuất

Xuất phát từ các lý do nêu trên, Bộ Tài chính thấy rằng, việc tăng thuế TTĐB đối với mặt hàng thuốc lá là cần thiết để định hướng tiêu dùng. Do đó, đề xuất 2 phương án tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá và dự kiến ảnh hưởng đến số thu ngân sách Nhà nước và thuế TTĐB từ năm 2015 đến năm 2018 như sau:

Phương án 1: Áp dụng mức thuế suất theo tỷ lệ % trên giá bán của cơ sở sản xuất và nâng mức thuế suất thuế TTĐB từ 65% lên 75% và có lộ trình tăng thêm 10% áp dụng từ năm 2018.

Dự kiến tăng số thu ngân sách năm 2016: 2.930 tỷ đồng; năm 2017: 3.300 tỷ đồng; năm 2018: 7.700 tỷ đồng.

Phương án 2: Áp dụng mức thuế tuyệt đối kết hợp với tăng mức thuế tương đối. Theo đó: Mức thuế tuyệt đối áp dụng đối với bao thuốc lá xuất xưởng (bao 20 điếu) là 500 đồng/bao và nâng mức thuế suất tương đối từ 65% lên 70% và có lộ trình tăng 10% vào năm 2018. Dự kiến, năm 2016 số thu ngân sách tăng 3.300 tỷ đồng và năm 2017 là 3.563 tỷ đồng, năm 2018 là 7.749 tỷ đồng.

Phương án này có ưu điểm: Giảm tỷ lệ hút thuốc lá thấp cấp và phù hợp với khuyến nghị của WHO và Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Tuy nhiên, Phương án này có nhược điểm: Phức tạp và khó bảo đảm cạnh tranh công bằng do tỷ lệ điều tiết và mức độ ảnh hưởng của thuế tới giá bán thuốc lá khác nhau. Tỷ lệ điều tiết của thuế đối với thuốc lá thấp cao hơn thuốc lá cao cấp. Mức tuyệt đối về giá thuốc lá và mức thuế lạc hậu nhanh do lạm phát; do đó, phải điều chỉnh theo mức lạm phát.

Xuất phát từ ưu, nhược điểm 2 phương án nêu trên, Bộ Tài chính đề nghị thực hiện theo phương án 1.

Tuy nhiên, đề xuất này còn tiếp tục được điều nghiên bởi các doanh nghiệp ngành này đang kiến nghị, phân tích lợi - hại, được - mất từ việc thực thi tăng thuế suất.