(Thanh tra) - Là những nhân chứng lịch sử được nghe Bác Hồ đọc Bản Tuyên ngôn độc lập trong nắng Ba Đình ngày 2/9/1945, Tết Độc lập đầu tiên vẫn đầy ắp những ký ức hào hùng. Nay đã ở cái tuổi xưa nay hiếm, nhưng đó mãi là dấu mốc tự hào mà các nhân chứng muốn trao truyền cho thế hệ hôm nay.
Ngày Quốc khánh 2/9 luôn mang ý nghĩa quan trọng đối với mỗi người dân Việt Nam, nên còn được gọi là Tết Độc lập.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công là thắng lợi vĩ đại đầu tiên của Nhân dân ta từ khi có Đảng lãnh đạo. Và trong mùa Thu lịch sử ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), cả dân tộc Việt Nam đã lắng nghe Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đưa lịch sử dân tộc Việt Nam bước sang trang mới, bước vào kỷ nguyên độc lập, tự do…
Những ký ức đó như những thước phim quay chậm, để mỗi lần những người lính cụ Hồ ngồi nhớ lại mắt họ vẫn rưng rưng… khi nói về ngày Tết Độc lập đầu tiên.
Ông Bùi Đôn - cán bộ tiền khởi nghĩa, xã Thạch Sơn (Anh Sơn cũ) – nay là Xã Thành Bình Thọ, tỉnh Nghệ An nhớ lại ngày 2/9 lịch sử năm 1945. “Tôi sinh ra và lớn lên ở vùng Lãng Điền (tức xã Thành Bình Thọ) ngày nay. Năm nay tôi đã hơn 95 tuổi đời, 76 tuổi Đảng, tôi vẫn nhớ như in cảm xúc ngày 2/9/1945 lịch sử, ngày đất nước ta chính thức tuyên bố độc lập, Bác Hồ đọc “Tuyên ngôn độc lập” khai sinh nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa”.
Ông Đôn bồi hồi nhớ lại, trong ngày lịch sử đó, khắp các thôn xóm đều treo cờ đỏ sao vàng, đồng bào tạm gác lại công việc để cùng reo vui, ăn mừng ngày Độc lập… Lúc bấy giờ, ông là một thanh niên đã được giác ngộ lý tưởng cách mạng, được tổ chức Việt Minh phân công vào hàng ngũ Tự vệ đỏ.
Vào ngày 2/9/1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản “Tuyên ngôn độc lập” tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, ông cùng các thành viên Đội Tự vệ đỏ được giao nhiệm vụ tuần tra, bảo vệ và xử lý các tình huống bất trắc.
“Đến đâu cũng được chứng kiến không khí vui mừng, vui hơn cả ngày Tết cổ truyền vì từ đây sẽ xóa kiếp đời nô lệ, sống cuộc đời tự do và cuộc sống tốt đẹp đang đón chờ…”, ông Đôn kể lại.
Cũng nhớ về ngày 2/9 lịch sử trong nắng Ba Đình năm ấy, cựu chiến binh Lều Văn Lợi (xã Liên Phương, Hưng Yên) sinh năm 1930, năm nay đã 75 năm tuổi Đảng, nhưng thẳm sâu trong ký ức của ông Lều Văn Lợi vẫn luôn in đậm hình ảnh về ngày Tết Độc lập đầu tiên của dân tộc.
Bằng giọng hào sảng, ông từng kể cho chúng tôi nghe về không khí chào đón ngày Quốc khánh: Trước ngày 2/9/1945, không khí trong xã đã rộn ràng niềm vui, sự phấn khởi bởi được sống trong khí thế hào hùng của một dân tộc vừa giành độc lập.
Vào đúng ngày 2/9/1945, Hưng Yên rợp bóng cờ hoa, tiếng trống giữa trời thu dậy một vùng, cùng với cả nước hướng về Quảng trường Ba Đình nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập. Mặc dù phương tiện còn lạc hậu, tin tức chủ yếu truyền tai nhau từ thành thị về nông thôn, nhưng sức lan tỏa như vũ bão, nhanh chóng đến với mọi người dân trong tỉnh.
Thời khắc ấy, ai cũng vui mừng đến rơi nước mắt, mọi người đều đổ ra đường cùng hô vang khẩu hiệu “Hồ Chủ tịch muôn năm”, rồi lên thị xã Hưng Yên khi đó để nghe bản tin về buổi lễ Quốc khánh qua loa truyền thanh. Trên khuôn mặt ai cũng rạng ngời niềm tự hào, hãnh diện vì mình được làm dân của nước độc lập, được làm chủ cuộc đời.
Tương tự, ông Mai Hồng Chinh (thôn Đằng Xá, Thanh Hóa), nay ông cũng đã trên 96 tuổi nhưng kỷ niệm về Cách mạng Tháng Tám, về không khí lịch sử hào hùng của ngày 2/9/1945 trên mảnh đất quê hương mình, ông vẫn luôn nhớ từng chi tiết. Ông từng chia sẻ, thời điểm ấy, ông là Tiểu đội trưởng chủ công, phục kích cùng đội bắt sống tri phủ Phạm Trung Bảo cùng quân lính.
Năm 1945, ông Mai Hồng Chinh khi đó mới 18 tuổi, nhưng đã vô cùng thấm thía niềm hạnh phúc, tự hào của người dân được làm chủ đất nước, làm chủ tương lai, vận mệnh của chính mình. “Ngày mùng 2/9/1945, người dân dậy rất sớm, cờ đỏ sao vàng rợp trời, mọi người hát vang bài ca Diệt phát xít và hô vang khẩu hiệu “Hồ Chủ tịch muôn năm, độc lập, tự do muôn năm, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa muôn năm!”.
“Khó có thể diễn tả hết được niềm vui sướng của tôi cũng như tất cả người dân khi nước ta giành được độc lập. Từ một người dân bị đô hộ, đàn áp trở thành công dân của một đất nước độc lập, thật khó có thể diễn tả được cảm xúc lúc bấy giờ. Mặc dù sau khi độc lập, cuộc sống của người dân vẫn hết sức khó khăn, nhưng ai ai cũng thấy hạnh phúc...”, ông nhớ lại, và vẫn còn vang vọng trong ông không khí như trẩy hội của quê hương ông khi đó, có nhiều người khóc vì hạnh phúc.
80 năm trôi qua, nhớ về Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 lịch sử năm 1945, những ký ức vẫn mãi chói lọi trong tâm trí những người chiến sỹ thành Hoàng Diệu năm nào. Ông Phạm Gia Đốc - Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu kể lại: "Nhân dân đến sớm lắm, trước 2 giờ hàng ngũ xếp hàng đều đặn đứng im nguyên rồi…".
Phó trưởng ban thường trực đội Thanh niên Cứu quốc thành Hoàng Diệu trong ngày lễ Quốc khánh, ông Nguyễn Tiến Hà dù nay đã ngoài 95 tuổi, nhưng trong tâm trí vẫn vẹn nguyên cảm xúc kể với chúng tôi: "Bác Hồ lại dừng lại nói: "Tôi nói đồng bào có nghe rõ không?". Mọi người đều hô lên tự động là: "Nghe rõ, nghe rõ! Có ạ, có ạ!". Đây là một người lãnh tụ rất gần gũi và thực sự của Nhân dân", ông Hà chia sẻ.
Cùng chung hồi ức về ngày Quốc khánh 2/9/1945, Đại tá - nhạc sĩ Doãn Nho dù đã ở tuổi 93, nhưng ông vẫn giữ vẹn nguyên niềm hạnh phúc khi nhắc đến những ngày tháng 8 lịch sử ấy, như mới chỉ diễn ra ngày hôm qua.
Khi đó, nhà của ông (làng Cót, nay là phố Hạ Yên Quyết, Cầu Giấy, Hà Nội, xưa kia là ngoại thành Hà Nội) là cơ sở hoạt động cách mạng, nơi sinh hoạt bí mật của Đảng bộ ngoại thành, mà chủ trì là đồng chí Vũ Oanh và là nơi qua lại họp bàn của nhiều cán bộ Việt Minh, trong đó có chính anh trai ông. Do đó, ông “nghiễm nhiên” trở thành một thành viên của Đoàn thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu.
Là thành viên nhỏ tuổi nhất của đoàn nhưng cậu bé Doãn Nho khi ấy được sự tín nhiệm cao của đoàn. Ông được phân công làm người liên lạc, bảo vệ cho cơ sở cách mạng. Thậm chí nhờ biết một chút về âm nhạc nên ông được đặc cách giao nhiệm vụ hướng dẫn các đội viên học hát, tuyên truyền, phổ biến những bài hát về cách mạng.
Ngày 2/9/1945 lịch sử, nhạc sĩ Doãn Nho dậy sớm cùng người làng và các bạn đi bộ vào nội thành. Trên đường, nhóm thiếu nhi cứu quốc của làng Cót còn đánh trống ếch và hát vang các bài hát “Tiến quân ca”, “Du kích ca”...
Nhạc sĩ Doãn Nho cho biết, giữa biển người tham dự cuộc mít-tinh, hai chiếc máy bay của Mỹ bay là là xung quanh Quảng trường Ba Đình. Người nhạc sĩ già nhớ lại, lúc ấy đồng bào ta mỗi người đều có một lá cờ trên tay, ngẩng cao đầu vẫy chào máy bay Mỹ với tâm thế là người dân của một đất nước độc lập.
Khi đó, cậu bé Doãn Nho và nhiều đồng bào khác mới biết Chủ tịch Hồ Chí Minh chính là đồng chí Nguyễn Ái Quốc. Cả biển người lặng phắc ngay tại giây phút giọng Người cất lên, sau đó là sự vỡ òa khi Bác hỏi: “Tôi nói đồng bào nghe rõ không?”.
"Hai chữ “đồng bào” khi ấy nghe thật gần gũi và thiêng liêng", nhạc sĩ Doãn Nho nói thêm. Trên đường về, cậu bé Nho mải mê xem những đoàn quân nhạc thổi kèn, đánh trống các bài hát mừng độc lập, mà va đầu vào cột điện “đau nhớ đời”.
“Tôi luôn biết ơn vì lịch sử đã cho tôi trải qua cả những giây phút gian khổ lẫn vinh quang của đất nước. Từ nạn đói năm 1945 đến khi giành lại chính quyền, hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng tung bay vào ngày 19/8 và đặc biệt là ngày 2/9/1945. Trong nắng Ba Đình, hình ảnh Bác Hồ gần gũi, giản dị… Những hình ảnh ấy luôn sáng mãi trong tôi và là những chất liệu quý cho những sáng tác của tôi sau này”, nhạc sĩ Doãn Nho nói.
Về sau, ca khúc Ba Đình lịch sử được nhạc sĩ Doãn Nho hoàn thành vào đúng dịp kỷ niệm 10 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Nhạc sĩ Doãn Nho xúc động: "Lá cờ đỏ sao vàng năm ấy và giọng của Bác Hồ theo tôi suốt cuộc đời".
Một niềm vui nữa với nhạc sĩ Doãn Nho, đó là mỗi khi bình minh tỏa rạng, ngay tại chính Quảng trường Ba Đình lịch sử, ca khúc “Tiến bước dưới quân kỳ” do ông sáng tác được cất lên cùng đội quân đi đều ra quảng trường làm lễ thượng cờ trang nghiêm, chào đón một ngày mới.
Dù 80 năm đã trôi qua, nhưng những thanh âm lịch sử của Bản Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh cất lời tuyên bố với quốc dân và Nhân dân thế giới vẫn luôn khắc sâu trong ký ức của mỗi người dân Việt Nam.
Lá cờ đỏ sao vàng năm cánh tung bay trên Quảng trường Ba Đình lịch sử đã trở thành biểu tượng thiêng liêng, đại diện cho sức mạnh tinh thần của dân tộc, thành niềm tự hào của Nhân dân Việt Nam.
