(Thanh tra) - Sau khi Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, mô hình chính quyền 2 cấp được triển khai đồng bộ tại nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước. Việc tinh gọn bộ máy đã mang lại nhiều hiệu quả tích cực, song đồng thời cũng đặt ra thách thức không nhỏ cho cấp xã – nơi trực tiếp tiếp nhận và thực thi hàng trăm nhiệm vụ mới. Trong bối cảnh đó, mô hình biệt phái cán bộ cấp tỉnh về cơ sở được xem là giải pháp kịp thời, thực tiễn, góp phần ổn định và nâng cao hiệu quả vận hành của hệ thống chính quyền địa phương tiến vào kỷ nguyên mới.
Biệt phái cán bộ: Giải pháp thực tiễn, thiết thực cho giai đoạn chuyển tiếp
Theo Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long, cử cán bộ biệt phái về cơ sở không phải là một cơ chế hoàn toàn mới, nhưng lại trở nên đặc biệt quan trọng trong giai đoạn hiện nay – khi chính quyền cấp xã đang “gánh” thêm nhiều trách nhiệm từ mô hình 2 cấp. Theo thống kê của Bộ Nội vụ, nhiều tỉnh, thành phố đã chủ động triển khai chính sách biệt phái cán bộ từ các sở, ngành cấp tỉnh về làm việc tại các xã, phường, thị trấn. Mục tiêu không chỉ đơn thuần là “chia lửa” với địa phương, mà còn là nhằm đào tạo thực tiễn, “cầm tay chỉ việc”, và tạo điều kiện để cấp xã tiếp cận sâu hơn với các quy trình hành chính hiện đại và ứng dụng công nghệ thông tin.
Mô hình này giúp thu hẹp khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn, giữa năng lực cán bộ hiện tại và yêu cầu mới đặt ra. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để cán bộ cấp tỉnh, thành phố hiểu rõ hơn về tình hình thực tiễn ở cơ sở – từ đó điều chỉnh chiến lược, chính sách phù hợp, hiệu quả hơn.
Lâm Đồng – “điểm sáng” trong triển khai mô hình biệt phái
Tỉnh Lâm Đồng là một trong những địa phương đi đầu trong việc tổ chức biệt phái cán bộ cấp tỉnh về xã. Với quy mô lên đến 730 người – trong đó có 260 công chức, viên chức; 370 chiến sĩ công an và 100 chiến sĩ quân đội – lực lượng biệt phái đã về cơ sở làm việc trong thời hạn 3 tháng.
Bước đi chiến lược này không chỉ giúp giảm tải áp lực công việc cho chính quyền cấp xã mà còn là dịp để đội ngũ cán bộ cơ sở tiếp cận với kỹ năng quản lý hiện đại, quy trình hành chính chuyên nghiệp và ứng dụng công nghệ thông tin trong vận hành bộ máy. Qua đó, Lâm Đồng không chỉ ổn định hệ thống chính quyền 2 cấp một cách nhanh chóng mà còn tạo nền tảng để xây dựng nền hành chính phục vụ, hiện đại và gần dân hơn.
Mỗi địa phương một cách làm, cùng hướng đến hiệu quả chung
Không chỉ Lâm Đồng, nhiều tỉnh, thành khác cũng đã và đang triển khai các mô hình biệt phái phái linh hoạt, phù hợp với đặc thù từng địa phương: Tỉnh Quảng Ngãi yêu cầu các sở, ngành cử khoảng 5% cán bộ đến làm việc tại cấp xã trong thời gian từ 3 –12 tháng, tập trung vào các địa bàn khó khăn. Trọng tâm biệt phái là các lĩnh vực chuyên môn thiết yếu như tài chính – kế hoạch, nông nghiệp, môi trường.
Tỉnh Lào Cai triển khai biệt phái dài hạn với 50 cán bộ cấp tỉnh được cử xuống các xã, phường tối thiểu trong 3 năm. Trong số đó, một số cán bộ giữ vai trò lãnh đạo nhằm hỗ trợ mạnh mẽ chính quyền cơ sở trong giai đoạn đầu chuyển sang vận hành mô hình 2 cấp.
Tỉnh Thanh Hóa cũng bổ sung 15 cán bộ cấp tỉnh về làm việc tại hai xã biên giới xa xôi, không chỉ để hỗ trợ quản lý đa lĩnh vực mà còn giúp cán bộ nâng cao năng lực, tích lũy kinh nghiệm thực tiễn quản lý địa phương.
Tỉnh Tây Ninh dự kiến điều động 140 công chức cấp tỉnh hỗ trợ xã, phường. Đây là động thái cần thiết trong bối cảnh bộ máy cấp xã tại địa phương đang gặp nhiều khó khăn về nhân lực, hạ tầng kỹ thuật và hạn chế trong định mức chi ngân sách.
Lợi ích thiết thực từ mô hình biệt phái
Mô hình biệt phái cán bộ về cơ sở mang lại nhiều lợi ích rõ rệt, cả trước mắt và lâu dài.
Giải tỏa áp lực cho cấp xã: Ngay sau khi chính quyền 2 cấp được vận hành, cấp xã phải tiếp nhận một khối lượng lớn công việc, nhiều trong số đó vượt quá năng lực quản lý hiện tại. Sự xuất hiện của đội ngũ cán bộ cấp tỉnh giúp chia sẻ áp lực, đồng thời đảm bảo tiến độ giải quyết công việc hành chính không bị gián đoạn.
Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ cơ sở: Cán bộ cấp tỉnh thường có kinh nghiệm dày dạn và trình độ chuyên môn cao. Việc “cầm tay chỉ việc” tại cơ sở không chỉ giúp công việc trôi chảy hơn mà còn giúp cán bộ xã học hỏi, nâng cao kỹ năng quản lý, tiếp cận quy trình làm việc chuẩn hóa và chuyển đổi số trong hành chính công.
Thúc đẩy chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin: Các chuyên gia đến từ sở, ngành cấp tỉnh thường có hiểu biết sâu rộng về công nghệ, hệ thống dữ liệu và quy trình số hóa. Việc triển khai số hóa tại cấp xã – đặc biệt ở những vùng sâu, vùng xa – nhờ đó được thúc đẩy mạnh mẽ, góp phần hiện đại hóa nền hành chính cơ sở.
Xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa các cấp chính quyền: Thông qua mô hình biệt phái, sự phối hợp giữa chính quyền cấp tỉnh và cấp xã trở nên hiệu quả, chặt chẽ hơn. Cán bộ cấp tỉnh hiểu rõ hơn về những khó khăn tại cơ sở, từ đó các chính sách được ban hành cũng sát thực tế và khả thi hơn.
Hướng đi bền vững cần tiếp tục nhân rộng
Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 02 cấp đã được Bộ Chính trị, Tổng Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt và các bộ, ngành, địa phương nghiêm túc thực hiện, đạt nhiều kết quả quan trọng, tạo bước chuyển rõ nét trong tổ chức và vận hành bộ máy hành chính nhà nước. Việc sắp xếp và vận hành chính quyền địa phương 02 cấp đã nhận được sự đồng thuận chung của cả nước, sự ủng hộ của Nhân dân, sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, đạt được kết quả tích cực, cơ bản đang đi vào ổn định, đúng hướng, trúng, đúng với nguyện vọng của Nhân dân, giải quyết khó khăn, vướng mắc đã tồn tại nhiều năm qua.
Tuy nhiên, để mô hình này thực sự phát huy hiệu quả tối đa, cần có sự đánh giá định kỳ, rà soát hiệu quả làm việc, cũng như chính sách động viên, ghi nhận kịp thời đối với cán bộ biệt phái. Đồng thời, sau khi kết thúc thời gian biệt phái, việc chuyển giao lại nhiệm vụ cho cán bộ cơ sở cũng cần được tổ chức bài bản, tránh tình trạng phụ thuộc hoặc rối loạn quy trình.
Tại Nghị quyết 268/NQ-CP ngày 5/9/2025 về tình hình triển khai thực hiện và vận hành mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, Chính phủ giao Bộ Nội vụ chủ trì, hướng dẫn việc cử cán bộ xuống địa phương căn cứ vào nhu cầu, đề xuất cụ thể của địa phương (vấn đề mong muốn hỗ trợ tháo gỡ, số lượng cán bộ, thời hạn...), từ đó bố trí cán bộ bảo đảm hợp lý trên cơ sở sự điều phối của địa phương, tránh lãng phí, tránh bỏ sót và chồng chéo; các địa phương cần chủ động trong việc bố trí, sắp xếp, luân chuyển cán bộ để phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương, không để xảy ra tình trạng nơi thừa, nơi thiếu, không đáp ứng được yêu cầu công việc.
