Kinh tế tư nhân đang đóng góp hơn 50% GDP và tạo việc làm cho phần lớn lao động trong nền kinh tế. Ảnh: Đ.H

Với hơn 940.000 doanh nghiệp và 5 triệu hộ kinh doanh, khu vực kinh tế tư nhân đang được kỳ vọng sẽ là “mỏ vàng” cho phát triển. Thế nhưng, hàng loạt rào cản – từ khó tiếp cận đất đai, tín dụng đến gánh nặng thủ tục – vẫn đang níu chân tư nhân trên hành trình lớn mạnh. Thậm chí, tâm lý “không muốn lớn, không dám lớn” vẫn phổ biến, đặc biệt trong khối kinh doanh cá thể.

Khơi thông những điểm nghẽn này là điều kiện bắt buộc, nếu Việt Nam muốn giới doanh nhân thật sự “bung sức” cho chặng đường phía trước.

Dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng được thông qua tại Hội nghị Trung ương 11 đã bổ sung nhiều nội dung rất quan trọng, thể hiện tư duy, tầm nhìn mới trong phát triển đất nước, quyết tâm thực hiện 2 mục tiêu 100 năm (đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước xã hội chủ nghĩa phát triển, có thu nhập cao).

Đặc biệt, Trung ương đã thống nhất những vấn đề cốt lõi như "đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia"; phát triển kinh tế tư nhân là "một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia"…

Động lực chính cho tăng trưởng

PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhấn mạnh, kinh tế tư nhân không chỉ là một bộ phận cấu thành, mà là lực lượng nền tảng, quyết định trong nền kinh tế thị trường hiện đại. Đây cũng là khu vực chủ yếu sáng tạo ra của cải vật chất, năng lực phát triển cho con người - từ khoa học, công nghệ đến việc hình thành lực lượng sản xuất tiên tiến.

Không chỉ dừng ở phạm vi quốc gia, kinh tế tư nhân còn góp phần định hình hệ thống kinh tế toàn cầu. “Kinh tế thị trường với lực lượng quyết định là kinh tế tư nhân có sứ mệnh giải quyết vấn đề phát triển của nhân loại”, ông Thiên nhận định, đồng thời khẳng định vai trò thiết yếu của Nhà nước trong việc hỗ trợ, tạo điều kiện và dẫn dắt khu vực tư nhân phát triển mạnh mẽ, đủ sức vươn ra toàn cầu.

“Kinh tế tư nhân cần được nâng đỡ để trở thành những xương sống, những "gương mặt" cạnh tranh mạnh trên thế giới”, ông Thiên nói. Theo ông, Nhà nước phải thực sự đóng vai trò kiến tạo – không chỉ về thể chế, mà cả về định hướng và đồng hành trong quá trình phát triển.

PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam. Ảnh: Đ.H

Theo TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế, khu vực kinh tế tư nhân hiện đóng vai trò trụ cột trong việc tạo việc làm và duy trì sức sống cho nền kinh tế Việt Nam. Tỷ lệ lao động thuộc khu vực này hiện chiếm tới 85% tổng số lao động xã hội – một con số phản ánh rất rõ tầm quan trọng và sức lan tỏa của giới doanh nhân, đối với ổn định kinh tế - xã hội.

Cụ thể, khu vực doanh nghiệp tư nhân đang sử dụng khoảng 9,1 triệu lao động; khu vực hộ kinh doanh cá thể cũng thu hút một lượng lao động tương đương, khoảng 9,1 triệu người; trong khi khu vực hợp tác xã tạo việc làm cho khoảng 163.000 người.

“Những con số này cho thấy rõ vai trò đặc biệt quan trọng của khu vực tư nhân trong việc giải quyết bài toán việc làm, ổn định xã hội và duy trì sức sống cho nền kinh tế”, ông Lực nói.

Dù giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế, khu vực kinh tế tư nhân vẫn đang đối mặt với hàng loạt rào cản. Theo TS Cấn Văn Lực, quy mô doanh nghiệp tư nhân hiện còn nhỏ, năng lực cạnh tranh hạn chế, chất lượng nguồn nhân lực, trình độ công nghệ và mức độ tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu còn thấp.

Doanh nghiệp tư nhân cũng gặp khó khăn trong tiếp cận đất đai, vốn tín dụng, công nghệ, cũng như chưa được tạo điều kiện tham gia các chương trình, dự án trọng điểm quốc gia. Khả năng quản trị doanh nghiệp còn yếu, chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, thiếu nền tảng chuyên môn, trong khi quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh diễn ra chậm chạp.

PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) còn lưu ý, doanh nghiệp tư nhân đang thiếu sự liên kết với khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và khu vực doanh nghiệp Nhà nước - những mắt xích quan trọng trong nền kinh tế.

“Thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển không chỉ là điều kiện để đạt mục tiêu tăng trưởng nhanh, mà còn là chìa khóa xây dựng một nền kinh tế tự cường, có sức chống chịu và bền vững. Nếu các nút thắt được tháo gỡ bằng những chính sách phù hợp, khu vực này hoàn toàn có thể trở thành động lực trung tâm, đưa Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình, vươn lên hàng ngũ các nền kinh tế có sức cạnh tranh cao,” ông Long nhấn mạnh.

Gỡ nhiều "nút thắt" mở lối cho tư nhân bứt phá

Để khu vực kinh tế tư nhân thực sự bứt phá, TS Cấn Văn Lực cho rằng, cần một hệ thống giải pháp đồng bộ, mang tính dài hạn và toàn diện. Trước hết, Nhà nước cần thống nhất tư duy phát triển, xác định rõ ràng và nhất quán vai trò của kinh tế tư nhân như một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trên cơ sở đó, cần thúc đẩy cải cách thể chế, đảm bảo môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, bình đẳng, ổn định và có khả năng dự báo cao; đồng thời tăng cường hiệu quả thực thi chính sách ở cả Trung ương lẫn địa phương.

TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế. Ảnh: Đ.H

Một trong những điểm nghẽn cần tháo gỡ là quá trình chuyển đổi hộ kinh doanh cá thể sang doanh nghiệp. Đây là lực lượng đang sử dụng gần một nửa tổng số lao động khu vực tư nhân, nhưng vẫn bị "mắc kẹt" trong khung pháp lý thiếu động lực và minh bạch.

Theo TS Lực, cùng với việc gỡ bỏ rào cản trong tiếp cận đất đai, tín dụng, công nghệ và thị trường, Việt Nam cần khơi thông các nguồn lực đang bị lãng phí hoặc phân bổ kém hiệu quả, từ đó tái phân bổ vào những lĩnh vực có khả năng tạo giá trị gia tăng cao hơn.

“Song hành với nỗ lực từ phía Nhà nước, chính các doanh nghiệp tư nhân cũng phải chủ động thay đổi tư duy quản trị, chuyển sang mô hình chuyên nghiệp, minh bạch, có chiến lược dài hạn và gắn với trách nhiệm xã hội, đạo đức kinh doanh, thượng tôn pháp luật”, TS Cấn Văn Lực nhấn mạnh.

Dưới góc nhìn tương tự, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho rằng, cần có thêm nhiều chủ trương, chính sách hỗ trợ đồng bộ, thiết thực để môi trường kinh doanh thuận lợi, giúp doanh nghiệp tiếp cận hiệu quả hơn với các nguồn lực từ tài chính, đất đai đến công nghệ và nhân lực.

Chính sách hỗ trợ này, theo ông Thịnh, không nên dồn vào một số tập đoàn lớn, mà cần có các biện pháp phù hợp để thúc đẩy cả doanh nghiệp vừa và nhỏ - lực lượng đang đóng góp quan trọng vào GDP, tạo việc làm và đảm bảo an sinh xã hội. Đặc biệt, ông Thịnh nhấn mạnh, phải hiện thực hóa các cơ chế, chính sách thành hành động cụ thể.

“Chúng ta nhiều lần khẳng định có cơ chế hỗ trợ, nhưng nếu các cơ chế đó chỉ nằm trên giấy, sẽ làm suy giảm niềm tin của doanh nghiệp đối với bộ máy quản lý Nhà nước”, ông Thịnh cảnh báo. Ngoài ra, theo ông, cần giảm thiểu tối đa chi phí chính thức và phi chính thức, đơn giản hóa thủ tục tiếp cận thị trường và đảm bảo cạnh tranh công bằng, minh bạch giữa các khu vực kinh tế.

“Đẩy mạnh phát triển kinh tế tư nhân chính là một trong những động lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng và hướng tới phát triển bền vững. Trong bối cảnh nền kinh tế đang bước vào giai đoạn tăng tốc, đây là yếu tố sống còn để Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình và trở thành nền kinh tế phát triển, có sức cạnh tranh cao”, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh nhận định.