Ông Phạm Hồng Hà, Chủ tịch Hội đồng Thành viên Tổng Cty Lương thực miền Nam cho biết, năm nay nhiều nước nhập khẩu gạo đang có nhu cầu nhiều hơn những năm trước. Chẳng hạn Philippines sẽ mua 1,5 triệu tấn gạo của Việt Nam, Bangladesh năm ngoái lần đầu tiên mua 400.000 tấn gạo và năm nay lên kế hoạch mua 300.000 tấn trong quí I này, Indonesia trước mắt sẽ nhập 200.000 tấn gạo, trong khi một số nước như Iran, Iraq… đang mở thầu nhập khẩu gạo. Trong bối cảnh nhu cầu nhập khẩu gạo trên thế giới khá lớn, Thái Lan ngay lập tức có những động thái giảm giá bán để thu hút khách hàng, tăng XK loại gạo cao cấp, đồng thời chuẩn bị rất kỹ cho việc đấu thầu gạo XK.

Trong khi đó, giá thu mua lúa trong nước đang ở mức bình quân trên 6.000 đồng/kg, trong đó lúa hạt dài đến 6.350 đồng/kg, nhưng nhiều thông tin cho thấy, giá thu mua đang tụt xuống. Theo kế hoạch, năm nay Việt Nam dự kiến XK khoảng 6 triệu tấn gạo, giảm so với năm 2010. Vì thế, để XK với giá tốt nhất, chất lượng gạo phải được coi trọng hàng đầu mới giữ được kim ngạch XK. Tuy nhiên, tình hình sản xuất lúa gạo trong nước đang có nhiều thách thức cần nỗ lực vượt qua.

Tình hình thời tiết đang diễn biến phức tạp, nhiều vùng trồng lúa đang bị nước mặn xâm nhập. Do bão, lũ trong năm ngoái nhiều vùng trồng lúa phải xuống giống chậm so với thời vụ nên có thể bị sâu bệnh phá hoại nghiêm trọng, chi phí vật tư phân bón và thuốc trừ sâu sẽ cao hơn, năng suất lúa sẽ giảm. Một số vùng trồng lúa phía Bắc hiện nay mới gieo mạ lại bị những đợt rét hại, khô hạn làm chết mạ hoặc ảnh hưởng đến quá trình tăng trưởng của cây lúa. Trong khi đó giá vật tư phân bón, thuốc trừ sâu tăng cao…

Vấn đề cấp bách hiện nay là hỗ trợ trợ nông dân phát triển vùng lúa XK và công tác XK gạo ổn định. Bởi lợi ích của người nông dân nếu không được bảo đảm sẽ khó cho việc việc XK gạo phát triển và ổn định trong tương lai. Mới đây, Chính phủ đã có Nghị định 109/2010/NĐ-CP (có hiệu lực từ 1/1/2011) để điều hành công tác XK gạo. Trong đó, Chính phủ quy định rõ công việc của từng ngành liên quan để bảo đảm toàn bộ quy trình từ sản xuất, dự trữ, chế biến và XK gạo mang lại hiệu quả cao nhất. Những quy định trong giấy chứng nhận đủ điều kiện XK gạo cho các doanh nghiệp tham gia XK giúp thị trường hoạt động tốt hơn, tránh tình trạng cạnh tranh mua bán không lành mạnh, lũng đoạn giá, ép giá thu mua lúa của nông dân. Theo đó, cần hỗ trợ nông dân tiếp cận giống mới, kỹ thuật cạnh tác, vay vốn sản xuất. Bên cạnh đó, nhanh chóng triển khai quy hoạch vùng trồng lúa XK để bảo đảm người nông dân có thu nhập tốt và có tích lũy.

Trước mắt, theo chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, các địa phương cần bám sát khuyến cáo của giới khoa học để triển khai cho người dân thực hiện tốt vụ sản xuất lúa Đông - Xuân. 2 Tổng Cty Lương thực và Hiệp hội Lương thực Việt Nam nhanh chóng phối hợp và hỗ trợ các ngành chức năng xây dựng quy hoạch và ban hành quy chuẩn kho chứa, cơ sở xay xát để kịp triển khai vào đầu tháng 5/2011 nhằm giúp cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện XK cho các doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục tạo sự liên kết giữa các doanh nghiệp - thương lái - nông dân, gắn kết thị trường XK với trong nước, chủ động tham gia thị trường trong nước để bình ổn giá. Mặt khác, để nâng cao giá trị hạt gạo XK phải chú trọng đầu tư công nghệ, giống mới, quy trình kỹ thuật canh tác, công nghệ sau thu hoạch, xây dựng các kho dự trữ lúa gạo chuyên dùng, tập trung xây dựng thương hiệu lúa gạo Việt Nam. Ngoài ra, phải triển khai đồng bộ các biện pháp về kỹ thuật cũng như quản lý. Các viện nghiên cứu cần nhanh chóng đưa ra các giống lúa mới kháng bệnh tốt để giảm chi phí sản xuất( thuốc trừ sâu, phân bón), có chất lượng gạo ngon để giá bán cao hơn, có năng suất cao hơn. Cùng với đó, người nông dân phải được nâng cao trình độ, kiến thức trong canh tác, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, thu hoạch và bảo quản sau thu hoạch mới có thể đưa lại hiệu quả thiết thực. Để mở rộng thị trường XK gạo sang các thị trường mới (Indonesia, Bangladesh…), cần đa dạng hóa sản phẩm gạo XK, trong đó tăng tỷ lệ gạo chất lượng cao và các sản phẩm đã qua chế biến tinh… Đó chính là những biện pháp cần thiết cả trước mắt và lâu dài cho hạt gạo Việt Nam.

Hà Yên