(Thanh tra) - Dự thảo Nghị định của Chính phủ ban hành Quy chế làm việc mẫu của Ủy ban Nhân dân (UBND) cấp xã được Bộ Nội vụ trình Chính phủ đã dành riêng Chương VI quy định về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh. Điều này khẳng định vai trò đặc biệt quan trọng, gần dân, sát dân của UBND cấp xã, góp phần giải quyết dứt điểm khiếu nại, tố cáo từ cơ sở.
Chương VI của dự thảo Nghị định xác định rõ ràng trách nhiệm của chủ tịch, phó chủ tịch và các ủy viên UBND cấp xã trong công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh. Sự cần thiết của chương này càng được nhấn mạnh khi Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 đã thay đổi đáng kể chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cấp xã, đòi hỏi cách thức điều hành phải đổi mới.
Việc chuẩn hóa quy chế làm việc mẫu về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh tại cấp xã là cơ sở pháp lý vững chắc nhằm khắc phục những bất cập của quy chế cũ, đảm bảo phù hợp với quy định mới và để UBND cấp xã hoạt động chuyên nghiệp, minh bạch, hiện đại.
Chương VI dự thảo Nghị định đặt ra cơ chế phân công trách nhiệm cụ thể, tập trung vào vai trò của người đứng đầu và cơ chế phối hợp.
Theo đó, chủ tịch UBND cấp xã là người chỉ đạo thủ trưởng các cơ quan, đơn vị tổ chức tiếp dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh đúng luật. Về mặt trách nhiệm, chủ tịch chịu trách nhiệm cuối cùng về việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh thuộc thẩm quyền. Đây là sự cụ thể hóa nguyên tắc đề cao vai trò của người đứng đầu được nêu trong mục tiêu xây dựng Nghị định.
Đồng thời, chủ tịch có trách nhiệm trực tiếp tiếp công dân định kỳ hoặc ủy quyền cho phó chủ tịch tiếp khi cần. Việc tiếp công dân phải được phối hợp chặt chẽ với ban thường vụ đảng ủy, thường trực HĐND cấp xã, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội cùng cấp.
Ngoài ra, dự thảo quy định chủ tịch định kỳ họp cùng phó chủ tịch và các đơn vị liên quan để đôn đốc xử lý tồn đọng các vụ việc khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh.
Đáng chú ý, quy định trong Chương VI của dự thảo Nghị định đảm bảo tính liên thông và phối hợp trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh. Trong đó, phó chủ tịch (khi được ủy quyền) tổ chức triển khai các quy định pháp luật về tiếp công dân, triệu tập họp để bàn giải pháp xử lý khiếu nại, tố cáo theo lĩnh vực được phân công.
Còn các ủy viên và thủ trưởng cơ quan đơn vị thuộc UBND cấp xã có trách nhiệm giải quyết đơn thư thuộc thẩm quyền của mình. Đặc biệt, phải kịp thời báo cáo chủ tịch những vấn đề phức tạp vượt quá thẩm quyền.
Riêng với việc tiếp nhận đơn thư, dự thảo quy định chủ tịch UBND cấp xã tạo điều kiện, khuyến khích công dân sử dụng nền tảng số (Cổng dịch vụ công quốc gia, ứng dụng VNeID và các hệ thống khác theo quy định) để nộp đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh trực tuyến.
Theo Bộ Nội vụ, Chương VI của dự thảo Nghị định đã bác bỏ hoàn toàn nội dung tại Điều 12 về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân được quy định tại Quy chế làm việc mẫu của UBND xã, phường, thị trấn, ban hành kèm theo Quyết định số 77/2006/QĐ-TTg ngày 12/4/2006 của Thủ tướng Chính phủ.
Đồng thời, bổ sung, hoàn thiện các nội dung cho phù hợp với cơ cấu tổ chức và mô hình hoạt động của cấp xã theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Mặt khác, lồng ghép, đẩy mạnh chuyển đổi số trong quá trình làm việc của UBND cấp xã theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và Kế hoạch số 02-KH/BCĐTW của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số về thúc đẩy chuyển đổi số.
Tuy nhiên, dự thảo quy định về nộp đơn khiếu nại, tố cáo trực tuyến và tiếp nhận, xử lý đơn điện tử cần được nghiên cứu, xem xét kỹ lưỡng nhằm đảm bảo phù hợp với pháp luật chuyên ngành.
Theo bà Phạm Thị Phượng, Vụ Pháp chế (Thanh tra Chính phủ), hiện nay, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo do Thanh tra Chính phủ chủ trì soạn thảo đã được Bộ Tư pháp thẩm định, đang trình Quốc hội, dự kiến sẽ được thông qua tại kỳ họp tới. Dự thảo luật quy định chủ tịch UBND cấp xã trực tiếp tiếp công dân tại địa điểm tiếp công dân ít nhất 2 ngày trong 1 tháng và thực hiện việc tiếp công dân đột xuất trong các trường hợp quy định. Trong khi Luật Tiếp công dân hiện hành quy định chủ tịch UBND cấp xã trực tiếp tiếp công dân ít nhất 1 ngày trong 1 tuần.
Đặc biệt, tại khoản 2, Điều 35 Chương VI dự thảo Nghị định quy định về việc nộp đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh trực tuyến; tiếp nhận, xử lý đơn điện tử. Theo bà Phượng, hiện nay Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo quy định có 2 hình thức tiếp nhận đơn khiếu nại, tố cáo (đơn được gửi qua dịch vụ bưu chính; đơn được gửi đến trụ sở tiếp công dân, ban tiếp công dân, địa điểm tiếp công dân), không quy định về việc nộp đơn khiếu nại, tố cáo trực tuyến.
Mặt khác, trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo cũng chỉ quy định tiếp công dân trực tuyến; chưa quy định việc tiếp nhận đơn khiếu nại, tố cáo trực tuyến. Bà Phượng cho rằng, việc tiếp nhận trực tuyến có thể áp dụng đối với kiến nghị, phản ánh.
Như vậy, việc lồng ghép, đẩy mạnh chuyển đổi số trong quá trình làm việc của UBND cấp xã là phù hợp với tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW. Tuy nhiên, quy định về nộp đơn khiếu nại, tố cáo trực tuyến trong dự thảo Nghị định (khoản 2, Điều 35 Chương VI) cần được xem xét kỹ lưỡng nhằm đảm phù hợp với pháp luật chuyên ngành.
Hiện nay, cấp xã trở thành cấp chính quyền trực tiếp, gần dân nhất, chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện hầu hết các chính sách, pháp luật của Nhà nước trên địa bàn. Thực tiễn triển khai trong thời gian ngắn vừa qua cho thấy bộ máy UBND cấp xã đã chuyển từ tư duy “quản lý hành chính” sang “chính quyền phục vụ”, giải quyết công việc nhanh chóng hơn, giảm thời gian và chí phí cho người dân, doanh nghiệp.
Việc ban hành Nghị định quy định Quy chế làm việc mẫu của UBND cấp xã, trong đó có trách nhiệm của chủ tịch, phó chủ tịch, ủy viên UBND cấp xã trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh là yêu cầu khách quan. Qua đó, tạo hành lang pháp lý thống nhất, đảm bảo cho công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh ở cấp xã hoạt động đồng bộ, hiệu quả trên phạm vi cả nước.
