(Thanh tra) - Thực tiễn triển khai mô hình chính quyền 2 cấp tại Hà Nội đã phát sinh những vấn đề mới trong công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Thanh tra Thành phố Hà Nội đã chỉ ra khó khăn, vướng mắc và kiến nghị các giải pháp, góp phần hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước và củng cố niềm tin của Nhân dân.
Khó khăn trong giải quyết khiếu nại, tố cáo khi vận hành chính quyền 2 cấp
Quá trình sắp xếp lại hệ thống cơ quan thanh tra và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp là chủ trương lớn, song cũng tạo ra những biến động không nhỏ về nhân sự.
Theo Thanh tra thành phố Hà Nội, khó khăn lớn nhất hiện nay là vấn đề con người. Sau khi không còn thanh tra sở và thanh tra huyện, đội ngũ thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, tham mưu giải quyết khiếu nại, tố cáo tại các sở, ngành và 126 xã, phường phần lớn là cán bộ mới, chưa có kinh nghiệm thực tiễn.
Điều này dẫn đến tình trạng “lúng túng trong tổ chức thực hiện”, đặc biệt ở cấp cơ sở - nơi công chức được giao nhiệm vụ nhưng thiếu kỹ năng chuyên sâu, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tham mưu, xử lý vụ việc.
Áp lực càng gia tăng khi các xã, phường mới phải quản lý địa bàn rộng, dân số đông, trong khi lại thiếu cán bộ am hiểu các lĩnh vực “nóng” như đất đai, xây dựng - nguồn phát sinh đơn thư chủ yếu. Một số nơi còn xảy ra tình trạng đùn đẩy trách nhiệm giữa các bộ phận, làm chậm tiến độ giải quyết.
Bên cạnh vấn đề nhân sự, những vướng mắc pháp lý cũng đang là rào cản. Thanh tra thành phố Hà Nội chỉ rõ, các văn bản nền tảng như Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo hiện chưa được sửa đổi, bổ sung kịp thời để phù hợp với mô hình chính quyền 2 cấp.
Dù Chính phủ và Thanh tra Chính phủ đã ban hành Nghị định 141/2025/NĐ-CP và Thông tư 02/2025/TT-TTCP hướng dẫn, nhưng các văn bản này vẫn chưa bao quát hết các tình huống phát sinh trong thực tế, dẫn tới nhiều vụ việc bị “treo” vì vướng thẩm quyền hoặc cách hiểu khác nhau trong áp dụng quy định.
Một “khoảng trống” pháp lý cụ thể là việc phân định thẩm quyền giải quyết tố cáo đối với UBND xã (cũ), UBND huyện (cũ) hoặc cá nhân nguyên Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND xã đã chuyển công tác hay nghỉ hưu. Do chưa có quy định rõ, nên cách hiểu và xử lý còn khác nhau, ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết.
Cùng với đó, việc bàn giao hồ sơ giữa các đơn vị cũ và mới còn nhiều bất cập. Quá trình sắp xếp diễn ra nhanh khiến hồ sơ đơn thư chưa được bàn giao đầy đủ, thống nhất. Nhiều xã, phường mới chưa nhận đủ hồ sơ từ các đơn vị cũ, dẫn đến tình trạng chậm trễ trong thụ lý, đặc biệt ở các vụ việc do cấp thành phố xác minh.
Thêm vào đó, ứng dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực này vẫn còn hạn chế; chưa có hệ thống cơ sở dữ liệu liên thông, đồng bộ về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, gây khó khăn cho việc quản lý, tra cứu, theo dõi và báo cáo kết quả.
Đề xuất hoàn thiện thể chế, xây dựng nền tảng dữ liệu thống nhất
Từ thực tiễn trên, Thanh tra thành phố Hà Nội đã tổng hợp và đề xuất nhiều kiến nghị quan trọng gửi Thanh tra Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương.
Trước hết, Thanh tra Hà Nội kiến nghị sửa đổi, bổ sung Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo để phù hợp mô hình chính quyền 2 cấp; trong đó cần thống nhất mô hình tổ chức tiếp công dân tại cấp xã, phường và đa dạng hóa hình thức tiếp công dân, kể cả trực tuyến.
Đặc biệt, Hà Nội kiến nghị bổ sung vị trí việc làm công chức chuyên trách làm công tác tiếp công dân, tham mưu giải quyết khiếu nại, tố cáo tại cấp cơ sở. Đây được xem là giải pháp cốt lõi để khắc phục tình trạng thiếu kinh nghiệm, kiêm nhiệm như hiện nay.
Về công nghệ, Thanh tra thành phố đề nghị xây dựng cơ sở dữ liệu Quốc gia thống nhất về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo Nghị định 55/2022/NĐ-CP, giúp các cấp kết nối, cập nhật thông tin kịp thời và đồng bộ.
Cùng với đó là việc xây dựng phần mềm quản lý thống nhất cho toàn hệ thống thanh tra, từ khâu lập kế hoạch đến theo dõi, báo cáo kết quả.
Một đề xuất đáng chú ý khác là việc điều chỉnh cách thức đánh giá hiệu quả công việc. Thanh tra Hà Nội đề xuất Thanh tra Chính phủ phối hợp Bộ Nội vụ xem xét, điều chỉnh các chỉ tiêu SIPAS (mức độ hài lòng của người dân) và PAPI (chỉ số hiệu quả quản trị hành chính công cấp tỉnh), bởi đặc thù của công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo là nhiều vụ việc dù giải quyết đúng pháp luật nhưng không thể làm hài lòng người khiếu nại, dẫn đến đánh giá thấp về chỉ số, không phản ánh đúng nỗ lực của cơ quan thanh tra.
Song song đó, tăng cường tập huấn, hướng dẫn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ thanh tra tiếp tục được xác định là giải pháp then chốt, bảo đảm chất lượng và tính chuyên nghiệp trong thực thi nhiệm vụ sau sắp xếp.
Những khó khăn, vướng mắc mà Hà Nội chỉ ra không chỉ là câu chuyện của riêng Thủ đô, mà còn phản ánh những thách thức mang tính điển hình trong quá trình triển khai một cuộc cải cách hành chính quy mô lớn.
Quan trọng hơn, các kiến nghị của Thanh tra Hà Nội từ hoàn thiện khung pháp lý, bổ sung nhân sự chuyên trách, đến xây dựng cơ sở dữ liệu Quốc gia, là những phản hồi thực tiễn có giá trị, giúp các cơ quan Trung ương tiếp tục điều chỉnh chính sách sát với yêu cầu thực tế.
Việc tháo gỡ các “điểm nghẽn” này không chỉ cần sự chủ động của chính quyền địa phương, mà còn đòi hỏi cơ chế phối hợp và điều chỉnh đồng bộ. Khi những bất cập được khắc phục, mô hình chính quyền 2 cấp sẽ thực sự phát huy hiệu quả, góp phần xây dựng một nền hành chính phục vụ chuyên nghiệp, hiện đại, vì dân và gần dân hơn.
