(Thanh tra) - Kết luận thanh tra số 783 ngày 20/6/2025 của Thanh tra tỉnh Lai Châu về công tác quản lý hoạt động khoáng sản vật liệu xây dựng tại huyện Phong Thổ (cũ) đã chỉ rõ nhiều tồn tại, hạn chế trong chỉ đạo và tổ chức thực hiện các quy định pháp luật liên quan. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc chấn chỉnh và nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước trong lĩnh vực khoáng sản trên địa bàn.
Theo kết luận thanh tra, giai đoạn từ 1/1/2019 đến 30/6/2024, UBND huyện Phong Thổ (cũ) đã ban hành nhiều văn bản cụ thể hóa chủ trương của Trung ương, chỉ đạo của UBND tỉnh và các sở, ngành liên quan nhằm tăng cường công tác quản lý khoáng sản vật liệu xây dựng. Huyện đã xây dựng kế hoạch phát triển vật liệu xây dựng, tham gia ý kiến điều chỉnh quy hoạch, cấp phép thăm dò, khai thác; phối hợp công bố khu vực cấm hoặc tạm cấm hoạt động khoáng sản và đẩy mạnh tuyên truyền, xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này.
Toàn huyện hiện có 26 mỏ đã được rà soát, cập nhật vào quy hoạch tỉnh; 3 mỏ được cấp phép thăm dò, 6 mỏ được gia hạn khai thác. Tuy nhiên, bên cạnh những nỗ lực nêu trên, kết luận thanh tra đã chỉ ra hàng loạt tồn tại, hạn chế.
Trong 4 năm (2019, 2021, 2022, 2024), UBND huyện chưa ban hành kế hoạch bảo vệ khoáng sản chưa khai thác theo quy định tại Quyết định số 1351 ngày 2/11/2018 của UBND tỉnh. Năm 2019, chưa thực hiện chế độ báo cáo định kỳ về nội dung này; chưa hướng dẫn các xã thực hiện nhiệm vụ quản lý khoáng sản; việc ký cam kết không để xảy ra khai thác trái phép với các xã, thị trấn bị chậm, đến tháng 8/2022 mới triển khai.
Đáng chú ý, tại 2 mỏ đá lớn là Vàng Khon và Vàng Khon 1 (thị trấn Phong Thổ), xảy ra tình trạng mất mốc giới, sử dụng đất sai mục đích. Cụ thể, doanh nghiệp đã sử dụng đất nông nghiệp thuê của người dân để làm bãi tập kết vật liệu xây dựng, với diện tích vi phạm từ 0,2 đến 0,8 ha.
Mặc dù huyện đã ban hành 8 quyết định kiểm tra và xử phạt 4 đơn vị với tổng số tiền 77,5 triệu đồng, đồng thời xử lý 24 vụ khai thác trái phép với số tiền phạt hơn 386 triệu đồng, song năm 2019, huyện lại không xây dựng kế hoạch kiểm tra theo phương án của tỉnh. Công tác tiếp quản, giám sát các điểm mỏ sau khi hết hiệu lực giấy phép thăm dò chưa được chỉ đạo thực hiện đầy đủ. Đặc biệt, có 6 mỏ chưa thực hiện đúng thủ tục thuê đất, trong đó 2 mỏ chưa thuê đất khu vực khai thác và 4 mỏ chưa thuê đất công trình phụ trợ.
Ngoài ra, một số cuộc kiểm tra chưa lưu giữ đầy đủ hồ sơ; chưa kiểm tra, xử lý tình trạng mất mốc giới và vi phạm sử dụng đất tại các mỏ Vàng Khon, Vàng Khon 1. Các tồn tại nêu trên phần lớn xuất phát từ sự thiếu chỉ đạo sát sao của lãnh đạo UBND huyện phụ trách lĩnh vực tài nguyên - môi trường; sự thiếu chủ động trong tham mưu của Phòng Tài nguyên và Môi trường; UBND một số xã còn lơ là trong công tác kiểm tra, giám sát; một số doanh nghiệp khai thác chưa chấp hành nghiêm túc quy định pháp luật về đất đai và quản lý mốc giới.
Thanh tra tỉnh xác định rõ trách nhiệm thuộc về Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND huyện Phong Thổ phụ trách lĩnh vực tài nguyên - môi trường; lãnh đạo, công chức Phòng Nông nghiệp và Môi trường; lãnh đạo UBND thị trấn Phong Thổ, các xã Mường So, Hoang Thèn và cán bộ chuyên môn giai đoạn từ 1/1/2019 đến 30/6/2024.
Trước thực trạng trên, Thanh tra tỉnh đề nghị Chủ tịch UBND huyện Phong Thổ tổ chức kiểm điểm trách nhiệm đối với tập thể, cá nhân liên quan; đồng thời khẩn trương ban hành kế hoạch bảo vệ khoáng sản chưa khai thác còn thiếu. Cần tăng cường chỉ đạo UBND các xã, thị trấn tiếp quản, giám sát khu vực sau thăm dò; phổ biến pháp luật về khoáng sản đến người dân, vận động không khai thác trái phép. Các địa phương và cơ quan chuyên môn phải kiểm tra, xử lý dứt điểm việc sử dụng đất sai mục đích tại các mỏ: Nậm Na (Hoang Thèn, thị trấn Phong Thổ), Mường So, Mường So 2, Nậm So, đặc biệt là Vàng Khon và Vàng Khon 1; đồng thời quản lý mốc giới chặt chẽ theo đúng giấy phép khai thác.
Theo Nghị quyết số 1670 ngày 16/6/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, từ ngày 1/7/2025, chính quyền địa phương hai cấp sẽ chính thức được kiện toàn. Trong bối cảnh đó, UBND huyện Phong Thổ cần thực hiện nghiêm túc việc bàn giao nhiệm vụ quản lý khoáng sản cho các đơn vị hành chính mới được thành lập. Việc chuyển giao phải đầy đủ, rõ ràng nhằm bảo đảm tính kế thừa và hiệu quả trong quản lý, đồng thời ngăn chặn nguy cơ tái diễn sai phạm cũ.
