TP Móng Cái chỉ căn cứ vào yếu tố kỹ thuật, xây dựng bản đồ trên lý thuyết để chia tách các loại rừng. Ảnh: Trọng Tài

Tuy nhiên, phòng, ban chuyên môn không báo cáo cơ quan chức năng và không làm rõ trách nhiệm người đứng đầu cũng như các cá nhân có liên quan.

“Mơ hồ” trong quản lý

Theo số liệu, diện tích tự nhiên của TP Móng Cái là 51.958,66ha. Trong đó, diện tích đất rừng là 27.199,3ha (đất rừng sản xuất 12.899,75ha; đất rừng phòng hộ 14.309,55ha) tập trung tại 14/17 xã, phường của TP.

Thanh tra tỉnh Quảng Ninh đã tiến hành thanh tra nội dung liên quan đến công tác lập quy hoạch, giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích, chuyển nhượng, cấp GCNQSDĐ rừng; công tác quản lý, sử dụng đất (SDĐ) rừng và việc xử lý đối với hộ gia đình, cá nhân khi vi phạm. Thời kỳ thanh tra từ năm 2015 đến 2019.

Đến thời điểm thanh tra, trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nói chung và TP Móng Cái nói riêng được UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch 3 loại rừng, tại 3 thời điểm (năm 2007, 2014 và 2018).

Đoàn thanh tra chỉ rõ, trong công tác lập quy hoạch 3 loại rừng, TP Móng Cái chưa cập nhật hết ranh giới SDĐ thổ cư của các hộ dân; chưa xét tới nội dung giao đất, giao rừng trước đây cho các hộ dân và tổ chức; chưa cập nhật đầy đủ quy hoạch chung xây dựng, quy hoạch SDĐ, phân tích và dự báo phát triển kinh tế xã hội làm căn cứ lập quy hoạch mà chỉ căn cứ vào yếu tố kỹ thuật, xây dựng bản đồ trên lý thuyết để chia tách các loại rừng.

Chính vì vậy, các lô rừng đã giao để sản xuất, hoặc các dự án đã, đang và cần triển khai được khoanh gộp vào đất rừng phòng hộ. Từ đó, nảy sinh vướng mắc trong quản lý đất đai và lợi ích giữa các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình đã bỏ vốn trồng rừng nhưng gặp khó khăn trong việc khai thác, vận chuyển và tiêu thụ lâm sản và cấp GCNQSDĐ cũng như việc SDĐ ở của các hộ dân trong ranh giới chồng lấn với quy hoạch đất rừng.

TP Móng Cái thực hiện đưa ra khỏi quy hoạch 3 loại rừng đối với một số vị trí có chức năng phòng hộ rừng đầu nguồn là chưa phù hợp. Cùng với đó, việc quy hoạch đất thổ cư, đất trồng cây lâu năm của các hộ dân đang quản lý, sử dụng vào quy hoạch 3 loại rừng đã dẫn đến khó khăn trong việc SDĐ của các hộ dân cũng như việc thực hiện quy hoạch.

Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và UBND TP Móng Cái đã thiếu sự phối hợp, dẫn đến việc thống kê số liệu về rừng còn có sự khác nhau; công tác lập quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng, xây dựng phương án giao, cho thuê rừng và đất lâm nghiệp của TP thực hiện chưa tốt, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng trong việc tham mưu cho UBND TP.

Đối với quyết định phê duyệt quy hoạch 3 loại rừng, UBND TP Móng Cái đã tổ chức công khai và bàn giao cho từng địa bàn để phục vụ công tác quản lý. Tuy nhiên, các đơn vị không "ngó ngàng" đến nội dung này; việc khai thác, sử dụng bản đồ quy hoạch 3 loại rừng phục vụ cho công tác quản lý đất lâm nghiệp ở các xã chưa thực sự hiệu quả; UBND cấp xã không nắm được số liệu diện tích, các chủ sử dụng là tổ chức, hộ gia đình, cá nhân liên quan đến quy hoạch 3 loại rừng trên địa bàn.

Tại thời điểm thanh tra, kế hoạch SDĐ hàng năm của UBND TP Móng Cái không có kế hoạch chuyển đổi thực hiện quy hoạch 3 loại rừng. Các đơn vị trên địa bàn chưa có phương án chuyển đổi rừng; chưa có phương án bồi thường, hỗ trợ cho người dân trồng rừng sản xuất sau khi được quy hoạch là rừng phòng hộ và các hộ dân đang sử dụng đất thổ cư, đất trồng cây lâu năm được quy hoạch vào đất rừng; chưa xác định ranh giới, mốc giới trên thực địa đối với 3 loại rừng.

Vi phạm trong giao đất rừng, cho thuê rừng

Thanh tra tỉnh Quảng Ninh cho biết, từ năm 2015 đến 2019, trên địa bàn TP Móng Cái có 15 dự án phải chuyển đổi mục đích đất rừng để thực hiện phát triển kinh tế xã hội của tỉnh và TP, với tổng diện tích 650,22ha. Qua kiểm tra cho thấy, việc triển khai trồng rừng thay thế đối với diện tích đất rừng thực hiện dự án còn hạn chế. 15 dự án chưa chủ động trong xây dựng phương án trồng rừng cũng như thực hiện việc nộp quỹ để trồng rừng thay thế. Ngoài ra, còn khó khăn về vị trí trồng rừng thay thế cũng như cơ chế quản lý rừng đã trồng.

Cũng trong thời gian trên, UBND TP Móng Cái đã thực hiện giao đất rừng, cho thuê rừng với diện tích 203,93ha cho 17 hộ dân. Đoàn thanh tra chỉ rõ, đa số các hồ sơ giao đất đều không có văn bản xác nhận đối tượng giao đất là đối tượng trực tiếp sản xuất nông nghiệp; không có phương án trồng rừng. Do vậy, hồ sơ giao đất chưa đảm bảo theo quy định.

Mặt khác, các hồ sơ giao đất cho hộ gia đình, cá nhân không có hộ khẩu thường trú tại xã, phường được giao đất đều không có văn bản thông báo cho UBND xã, phường nơi người giao đất đăng ký hộ khẩu thường trú để tính hạn mức giao đất nông nghiệp. Một số hộ dân có diện tích giao đất, giao rừng vượt hạn mức theo quy định nhưng UBND TP Móng Cái không làm thủ tục để chuyển sang hình thức thuê.

Đề án giao rừng, cho thuê rừng gắn liền với giao đất, cho thuê đất trên địa bàn TP Móng Cái đã được phê duyệt và triển khai nhưng chưa rà soát chi tiết diện tích chồng lấn của các hộ dân đang quản lý, sử dụng từ trước khi UBND TP triển khai các dự án trồng rừng 327, 661; bản đồ địa chính đất lâm nghiệp không được các chủ SDĐ ký xác nhận, dẫn đến chậm và khó khăn khi thu hồi để thực hiện dự án.

Việc mở sổ theo dõi đất đai của các phòng, ban chức năng trực thuộc TP Móng Cái còn hạn chế. Tất cả các xã, phường chưa mở sổ theo dõi đất rừng và những biến động hàng năm theo quy định, dẫn đến hồ sơ quản lý đất đai trên địa bàn không đầy đủ, thống nhất, khó khăn trong việc tra cứu thông tin, quản lý Nhà nước về đất đai.

Kết luận thanh tra cũng cho biết, theo danh sách hồ sơ cấp GCNQSDĐ, chuyển nhượng quyền SDĐ và chuyển mục đích SDĐ liên quan đến đất lâm nghiệp trên địa bàn TP Móng Cái có 1.652 hồ sơ. Tuy nhiên, đến hết thời gian thanh tra trực tiếp tại đơn vị, các phòng, ban, đơn vị thuộc UBND TP Móng Cái chỉ cung cấp cho đoàn thanh tra được 594 hồ sơ, còn 1.058 hồ sơ chưa cung cấp được.

“Việc chưa nhận được 1.058 hồ sơ này đã gây khó khăn cho việc đánh giá khách quan, toàn diện công tác cấp GCNQSDĐ rừng, chuyển nhượng và chuyển mục đích đất rừng cũng như công tác quản lý đất đai của TP Móng Cái. Phòng Tài nguyên và Môi trường, Văn phòng Đăng ký quyền SDĐ TP là đơn vị có chức năng quản lý hồ sơ đất đai không tìm thấy 1.058 hồ sơ giao đất và cấp GCNQSDĐ lâm nghiệp nhưng không báo cáo các cơ quan chức năng và làm rõ trách nhiệm người đứng đầu, các cá nhân có liên quan cũng như cán bộ quản lý hồ sơ là chưa đúng theo quy định pháp luật về quản lý hồ sơ” - Thanh tra tỉnh Quảng Ninh khẳng định.

Bài 2: Điểm tên trách nhiệm của hàng loạt cá nhân