(Thanh tra) - Trong thực tiễn áp dụng Luật Khiếu nại, không ít cán bộ, cơ quan còn lúng túng khi đối chiếu hai quy định tưởng như mâu thuẫn: Thời hiệu khiếu nại là 90 ngày, nhưng quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu lại có hiệu lực sau 30 ngày nếu người dân không khiếu nại tiếp. Hai mốc thời gian này liệu có “chồng lấn” và gây rối trong thực thi pháp luật?
Về nội dung nêu trên, theo Ban Tiếp công dân Trung ương, Điều 9 Luật Khiếu nại hợp nhất số 120/VBHN-VPQH năm 2025, thời hiệu khiếu nại là 90 ngày kể từ ngày người khiếu nại nhận được hoặc biết được quyết định hành chính, hành vi hành chính mà họ cho là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.
Trong khi đó, Điều 44 của chính luật này lại quy định: Quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu có hiệu lực sau 30 ngày kể từ ngày ban hành, nếu trong thời hạn đó người khiếu nại không khiếu nại tiếp.
Chính sự khác biệt này đã khiến nhiều người cho rằng có sự “vênh luật”. Tuy nhiên, xét về bản chất, hai mốc thời gian này điều chỉnh hai giai đoạn pháp lý hoàn toàn khác nhau.
90 ngày là thời hiệu khởi khiếu, tức khoảng thời gian người dân được quyền gửi đơn khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính ban đầu.
30 ngày là thời hạn có hiệu lực của quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu - chỉ phát sinh sau khi người dân đã được giải quyết khiếu nại lần đầu.
Nói cách khác, “90 ngày” điều chỉnh quyền chủ động của công dân, còn “30 ngày” điều chỉnh trách nhiệm của cơ quan hành chính trong giai đoạn sau khi đã có quyết định giải quyết. Hai quy định này song song nhưng không giao nhau, nên không thể coi là mâu thuẫn.
Vấn đề chỉ phát sinh trong thực tế khi người dân nhận được quyết định giải quyết muộn hoặc chưa hiểu rõ quyền khiếu nại lần hai. Trong thời gian chờ đợi, quyết định giải quyết lần đầu đã được thi hành vì đã hết 30 ngày kể từ ngày ban hành, dẫn đến tâm lý “thiệt thòi” cho người dân. Tuy nhiên, theo nguyên tắc hành chính, việc thi hành quyết định không làm mất quyền khiếu nại lần hai hoặc quyền khởi kiện hành chính, miễn là người khiếu nại thực hiện trong thời hiệu luật định.
Về nguyên tắc, quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực sau 30 ngày là quy định hợp lý, bảo đảm tính ổn định của hoạt động quản lý Nhà nước. Tuy nhiên, việc triển khai trong thực tế lại phụ thuộc vào khâu thông báo, giao nhận quyết định và việc hướng dẫn người dân thực hiện quyền khiếu nại tiếp theo.
Không ít vụ việc cho thấy, công dân không được hướng dẫn đầy đủ về quyền khiếu nại lần hai hoặc khởi kiện vụ án hành chính, dẫn đến việc quá thời hạn mà không biết, khi phát hiện thì quyết định đã được thi hành. Đây không phải lỗi của người dân, mà là thiếu sót trong công tác công khai, tuyên truyền và giải thích quyền của cơ quan ban hành quyết định.
Giải pháp căn cơ là phải chuẩn hóa quy trình giao, nhận và theo dõi quyết định giải quyết khiếu nại, đảm bảo có chứng từ xác nhận ngày công dân thực sự nhận được văn bản. Cơ quan hành chính cần ghi rõ trong quyết định phần “hướng dẫn quyền khiếu nại, khởi kiện”, đồng thời theo dõi thời gian thi hành để tránh tình trạng “thi hành trước - khiếu nại sau”.
Bên cạnh đó, việc ứng dụng hệ thống quản lý điện tử trong xử lý đơn thư cũng là một bước tiến quan trọng. Khi hệ thống tự động cập nhật thời điểm ban hành, gửi, nhận và phản hồi, việc xác định mốc 30 hay 90 ngày trở nên rõ ràng, minh bạch. Điều này giúp hạn chế tối đa tranh chấp về thời hiệu, đồng thời bảo vệ cả hai bên - cơ quan hành chính và công dân.
Thực chất, không có sự mâu thuẫn giữa thời hiệu 90 ngày và hiệu lực 30 ngày; vấn đề nằm ở cách hiểu và cách thực thi. Khi cơ quan hành chính làm đúng quy trình, công khai thời điểm giao nhận, hướng dẫn rõ quyền của người dân, thì các mốc thời gian này không chỉ không chồng chéo, mà còn bổ trợ cho nhau, đảm bảo vừa giữ vững kỷ cương hành chính, vừa bảo vệ đầy đủ quyền lợi công dân. Đây cũng chính là tinh thần cải cách hành chính hướng đến xây dựng Nhà nước pháp quyền, thượng tôn pháp luật và lấy người dân làm trung tâm phục vụ.
Bài 5: Khiếu nại lần hai, xác định đúng đối tượng bị khiếu nại để không sai thẩm quyền
