Thực tiễn cho thấy, không ít vụ việc khiếu nại, tố cáo bị giải quyết chậm hơn thời hạn luật định. Ảnh: Lan Anh

Quá hạn không đồng nghĩa với vô hiệu

Ban Tiếp công dân Trung ương cho biết, theo quy định tại khoản 2, Điều 37 Luật Khiếu nại hợp nhất số 120/VBHN-VPQH năm 2025, việc ban hành quyết định giải quyết khiếu nại quá thời hạn là vi phạm về trình tự, thủ tục, nhưng không làm mất hiệu lực pháp luật của quyết định, nếu nội dung, căn cứ và kết luận là đúng quy định.

Cách hiểu này thể hiện sự phân định rõ giữa tính hợp pháp về nội dung và tính đúng đắn về thủ tục. Một quyết định hành chính chỉ bị coi là vô hiệu khi nội dung của nó trái luật, còn việc chậm ban hành thuộc lỗi hành chính về quy trình. Người ký văn bản có thể bị xem xét trách nhiệm hoặc kỷ luật, nhưng kết quả giải quyết không đương nhiên bị hủy bỏ.

Trong thực tế, nhiều vụ việc khiếu nại về đất đai, bồi thường, hỗ trợ tái định cư… có hồ sơ kéo dài qua nhiều năm, liên quan nhiều cơ quan chuyên môn, nên việc xác minh thường vượt thời hạn quy định. Nếu mọi quyết định ban hành quá hạn đều bị coi là vô hiệu thì toàn bộ quá trình giải quyết trước đó sẽ phải làm lại, gây lãng phí nhân lực và kéo dài quyền lợi của người dân.

Cách xử lý “nội dung đúng thì vẫn có hiệu lực” vừa đảm bảo tính ổn định của quản lý Nhà nước, vừa bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân. Tuy nhiên, để áp dụng thống nhất, cơ quan giải quyết phải lập biên bản nêu rõ lý do chậm trễ, lưu vào hồ sơ và chịu trách nhiệm trước pháp luật về sự chậm trễ này.

Cần cơ chế giám sát và trách nhiệm rõ ràng trong từng khâu trong giải quyết khiếu nại, tố cáo

Mặc dù pháp luật cho phép quyết định ban hành quá thời hạn vẫn có giá trị, song điều đó không thể trở thành tiền lệ cho sự chậm trễ kéo dài. Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo và các nghị định hướng dẫn đã xác định rõ thời hạn giải quyết:

45 ngày kể từ ngày thụ lý (đối với vụ việc đơn giản);

60 ngày đối với vụ việc phức tạp;

90 ngày đối với tố cáo có nhiều tình tiết cần xác minh, hoặc ở vùng sâu, vùng xa.

Việc chậm ban hành quyết định mà không có lý do chính đáng có thể bị coi là hành vi thiếu trách nhiệm trong thi hành công vụ. Theo Luật Cán bộ, công chức năm 2024 (sửa đổi), người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo mà để quá hạn, không ra quyết định đúng thời gian phải chịu hình thức kỷ luật hoặc xử phạt hành chính, tùy mức độ hậu quả.

Để khắc phục tình trạng này, nhiều cơ quan thanh tra đã kiến nghị tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong theo dõi tiến độ xử lý đơn thư, tích hợp hệ thống cảnh báo tự động khi sắp hết thời hạn giải quyết, đồng thời gắn trách nhiệm cụ thể cho từng cán bộ thụ lý. Khi mọi quy trình được ghi nhận minh bạch và có dấu thời gian điện tử, việc chậm trễ không còn là “vùng xám” khó xác định trách nhiệm.

Ngoài ra, cơ quan cấp trên cần tăng cường kiểm tra, đôn đốc, đặc biệt là với các vụ việc phức tạp, kéo dài. Việc lập danh mục “vụ việc đến hạn” để giám sát định kỳ đã được một số địa phương áp dụng hiệu quả. Đây là cách làm nên được nhân rộng để hạn chế tình trạng quá hạn có hệ thống.

Giải quyết khiếu nại, tố cáo đúng thời hạn là yêu cầu của kỷ luật công vụ và trách nhiệm với Nhân dân. Việc Luật Khiếu nại cho phép quyết định ban hành chậm vẫn có hiệu lực là cần thiết, song điều cốt lõi là phải xây dựng cơ chế kiểm soát tiến độ, ràng buộc trách nhiệm cá nhân. Chỉ khi đó, quy định của pháp luật mới thật sự phát huy giá trị trong thực tiễn, và niềm tin của người dân vào cơ quan hành chính mới được củng cố vững chắc.

Bài 3: Hồ sơ khiếu nại, tố cáo chuyển tiếp sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, có phải làm lại từ đầu?