Khi người bị tố cáo đã nghỉ hưu, thẩm quyền giải quyết thuộc về ai? Ảnh: Lan Anh

Thẩm quyền giải quyết - “nút thắt” pháp lý từ thực tiễn

Tại nhiều địa phương sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, cơ cấu tổ chức mới không còn cấp huyện và xã theo mô hình cũ. Khi người dân gửi đơn tố cáo hành vi vi phạm pháp luật trong thi hành công vụ của Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND cấp xã đã nghỉ hưu, cơ quan thụ lý thường lúng túng trong việc xác định thẩm quyền giải quyết ở cấp nào, xã mới, cấp tỉnh hay cơ quan quản lý trước đây?

Về vấn đề này, Ban Tiếp công dân Trung ương cho biết, theo điểm d, khoản 3, Điều 12 Luật Tố cáo hợp nhất số 112/VBHN-VPQH năm 2025, “trường hợp người bị tố cáo không còn là cán bộ, công chức, viên chức thì người đứng đầu cơ quan, tổ chức quản lý người bị tố cáo tại thời điểm có hành vi vi phạm pháp luật chủ trì giải quyết”. Quy định này là căn cứ trực tiếp để xác định thẩm quyền xử lý các vụ việc tố cáo đối với cán bộ đã nghỉ hưu.

Áp dụng quy định trên, đối với hành vi vi phạm xảy ra khi còn đương chức tại UBND cấp xã cũ, cơ quan có thẩm quyền giải quyết tố cáo là Chủ tịch UBND cấp tỉnh - vì tại thời điểm đó, cấp xã thuộc phạm vi quản lý hành chính của tỉnh. Thanh tra tỉnh được giao nhiệm vụ thẩm tra, xác minh và tham mưu kết luận cho Chủ tịch UBND tỉnh ban hành quyết định xử lý theo quy định.

Việc xác định thẩm quyền theo “thời điểm phát sinh hành vi” thay vì “nơi cư trú hoặc nơi công tác hiện nay” được xem là cách hiểu đúng tinh thần Luật Tố cáo, đảm bảo tính liên tục của trách nhiệm công vụ và tránh bỏ lọt hành vi vi phạm.

Cần hướng dẫn thống nhất để tránh lúng túng trong toàn quốc

Dù đã có căn cứ luật định, song thực tế triển khai ở các tỉnh lại chưa thống nhất. Có địa phương giao Thanh tra tỉnh xác minh, có nơi lại yêu cầu cơ quan nội vụ hoặc UBND cấp xã mới tiếp nhận. Nguyên nhân chính là do sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, mối quan hệ hành chính giữa các cấp chính quyền có sự thay đổi, khiến việc xác định “cơ quan quản lý tại thời điểm có hành vi vi phạm” không còn rõ ràng.

Một số vụ việc, người bị tố cáo từng giữ nhiều chức vụ qua các giai đoạn khác nhau, gây khó khăn trong việc xác định cơ quan chủ trì. Ngoài ra, một số địa phương còn e ngại việc xác minh lại hồ sơ cũ liên quan đến cán bộ đã nghỉ chế độ, nhất là khi nhân chứng, chứng cứ đã biến động, thời gian trôi dài.

Theo Nghị định 141/2025/NĐ-CP - văn bản hướng dẫn thi hành Luật Tố cáo, Chủ tịch UBND cấp tỉnh được giao trách nhiệm tổ chức, chỉ đạo giải quyết tố cáo đối với người từng giữ chức vụ quản lý thuộc cấp hành chính đã giải thể. Như vậy, việc xác định thẩm quyền thuộc Chủ tịch UBND tỉnh là hoàn toàn có cơ sở pháp lý, đồng thời thể hiện sự linh hoạt trong xử lý tình huống pháp lý mới phát sinh.

Khi pháp luật được vận dụng đúng và kịp thời, những vướng mắc phát sinh trong quá trình chuyển đổi hành chính đều có thể tháo gỡ. Tuy nhiên, để bảo đảm tính thống nhất và hiệu quả, việc sớm ban hành hướng dẫn cụ thể của Thanh tra Chính phủ là cần thiết, không chỉ để “gỡ nút” cho địa phương mà còn để bảo đảm nguyên tắc mọi hành vi vi phạm công vụ đều được xem xét, xử lý đúng thẩm quyền, dù người thực hiện đã nghỉ hưu.

Bài 2: Giải quyết khiếu nại, tố cáo quá thời hạn, quyết định có còn hiệu lực pháp lý?