Phó Tổng Thanh tra Chính phủ phát biểu tại buổi công bố kết luận Thanh tra tại Hà Tĩnh

Theo đó, Kết luận 1538 có một số nội dung chính sau:

Trong thời gian qua, đầu tư trên địa bàn tỉnh tăng nhanh, góp phần chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp - xây dựng, tăng thu ngân sách nhà nước. Nhiều công trình xây dựng hạ tầng kinh tế, hạ tầng xã hội được đưa vào sử dụng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng. Việc đầu tư, xây dựng Khu Kinh tế (KKT) Vũng Áng nói chung và triển khai thực hiện dự án Formosa đã trực tiếp thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Tuy nhiên, trong quản lý đầu tư xây dựng và quản lý sử dụng đất đai còn một số sai phạm, khuyết điểm chính. Cụ thể:

Việc bố trí vốn theo kế hoạch đạt thấp so với tổng mức đầu tư được phê duyệt (44,28%); một số dự án đã triển khai đầu tư nhưng thiếu vốn. Ngoài  nguyên nhân tỉnh đã cắt giảm đầu tư công theo chỉ đạo của Chính phủ và Quốc hội thì khi quyết định đầu tư ở một số dự án, UBND tỉnh không xem xét kỹ khả năng thu xếp nguồn vốn và khả năng cấp vốn theo tiến độ dẫn đến tình trạng đầu tư dàn trải, kéo dài; hiệu quả đầu tư đạt thấp; nợ đọng xây dựng cơ bản còn nhiều.

Hà Tĩnh cũng vi phạm nghiêm trọng Luật Đấu thầu, Luật Xây dựng  trong  việc giao nhận thầu thi công xây lắp bằng hình thức đấu thầu hạn chế hoặc chỉ định thầu chiếm tỷ lệ cao (390/1.120 gói thầu xây lắp). Số gói thầu thực hiện đấu thầu rộng rãi chiếm  tỷ lệ thấp, bộc lộ nhiều hạn chế trong việc tổ chức đấu thầu; dẫn đến thiếu tính cạnh tranh và thiếu tính minh bạch.

Tình trạng chậm tiến độ ở các gói thầu lớn, có 557/1.120 gói thầu chậm tiến độ (chiếm 49.73%). Đáng chú ý có 60 % số gói thầu trong tổng số 405 gói thầu thực hiện đấu thầu hạn chế và 34,92 % gói thầu trong tổng số 252 gói thầu thực hiện chỉ định thầu chậm tiến độ. Việc chỉ định thầu, đấu thầu hạn chế vi phạm quy định đã không lựa chọn được nhà thầu có đủ năng lực tài chính và năng lực thực tiễn để đảm bảo tiến độ đặt ra, làm ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện gói thầu, tăng giá trị quyết toán, lãng phí ngân sách nhà nước.
 
Tại Dự án đầu tư xây dựng hệ thống cấp nước cho KKT Vũng Áng, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã giao cho Cty Cổ phần (Cp) Hoành Sơn làm chủ đầu tư (Cty này là cổ đông, có 92% vốn tại Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Vũng Áng).
 UBND tỉnh Hà Tĩnh đã chọn chủ đầu tư là đơn vị không chuyên ngành, chưa có kinh nghiệm trong khi dự án có quy mô và tổng mức đầu tư lớn, có tính chất đa mục tiêu, gồm nhiều hạng mục phức tạp, thi công trên địa bàn trải rộng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, thời tiết khắc nghiệt. Tiến độ thực hiện từ năm 2012 trở về trước quá chậm. Việc chỉ định thầu cho Cty Cp Hoành Sơn thực hiện dự án này trong khi dự án có vốn ngân sách nhà nước hỗ trợ chiếm 1.200 tỷ/4.400 tỷ đồng (chiếm tỷ lệ trên 31%) là trái quy định của pháp luật (theo quy định, dự án này phải đấu thầu), vi phạm các quy định của Luật Ngân sách Nhà nước và Luật Xây dựng 2003.

Trình tự, thủ tục chọn chủ đầu tư dự án không tuân thủ theo quy định thể hiện sự “tiền trảm, hậu tấu” nóng vội, chủ quan và duy ý chí.

Do cơ chế thiếu rõ ràng, việc chỉ định Cty Cp Hoành Sơn làm chủ đầu tư thiếu minh bạch dẫn tới hệ quả, trong quá trình tổ chức thực hiện dự án, việc kiểm soát thiết kế kỹ thuật và dự toán của các hạng mục chưa tuân thủ đúng quy định. Cty Cp Hoành Sơn đã chỉ định thầu cho đơn vị thành viên của mình thực hiện là vi phạm quy định của pháp luật.

Công tác thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng ở huyện Kỳ Anh có một số khuyết điểm lớn, tiềm ẩn gây thất thoát ngân sách nhà nước và phát sinh khiếu kiện: bồi thường cho diện tích đất do UBND xã quản lý chưa đủ cơ sở để quyết toán kinh phí bồi thường theo quy định của pháp luật tại 3 xã (Kỳ Liên, Kỳ Phương, Kỳ Long) với số tiền 15,52 tỷ đồng; việc bồi thường “đất tranh chấp” 32,94 tỷ đồng chưa đủ cơ sở để chi trả, quyết toán kinh phí bồi thường theo quy định của pháp luật, có dấu hiệu vi phạm pháp luật…
 
Trong quản lý đất đai đối với một số dự án khai thác khoáng sản còn một số tồn tại, thiếu sót như: Cấp 30 giấy phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng nằm ngoài quy hoạch; cấp 15 giấy phép khai thác khoáng sản trong KKT Vũng Áng không đúng với quy hoạch chung xây dựng KKT Vũng Áng đến năm 2025; có điểm mỏ chưa có hợp đồng thuê đất nhưng đã khai thác; cấp phép mỏ ngoài quy hoạch, khai thác vượt phạm vi cho phép, sau khi khai thác không san lấp, phục hồi môi trường dẫn đến sụt lở đất, ảnh hưởng đến môi trường, sản xuất, đời sống người dân khu vực mỏ ...

Liên quan đến việc cấp nước sạch cho nông thôn, việc triển khai các dự án trên địa bàn tỉnh là kém hiệu quả. Dự án đầu tư không đưa vào sử dụng được hoặc có đưa vào nhưng chiếm tỷ lệ quá thấp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến mục tiêu đề ra, gây mất lòng tin trong nhân dân.

Toàn cảnh buổi công bố kết luận Thanh tra tại tỉnh Hà Tĩnh

Riêng, việc Ban quản lý KKT Vũng Áng cấp Giấy chứng nhận đầu tư cho Công ty TNHH Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa với thời hạn 70 năm khi chưa được Chính phủ đồng ý là vi phạm điều 52 Luật Đầu tư 2005. Việc này TTCP đã kết luận UBND tỉnh đã vi phạm nghiêm trọng quy định của pháp luật, đồng thời TTCP cũng kiến nghị Thủ tướng giao cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư xem xét và trình Thủ tướng quyết định. Sau khi có ý kiến của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã có chỉ đạo tại Văn bản 826/VPCP –V.I ngày 30/1/2015, chỉ đạo xử lý sau thanh tra, cho phép tiếp tục giữ nguyên thời  hạn dự án được hoạt động 70 năm. Việc này không đồng nghĩa là UBND tỉnh Hà Tĩnh đã đúng khi cấp phép cho Fomosa thời hạn 70 năm như từng trả lời báo chí.

Đồng thời Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng chỉ đạo không thu thêm số tiền thuê đất, thuê mặt nước mà Fomosa còn thiếu theo quy định của pháp luật.

Trách nhiệm của việc làm sai này thuộc Thường trực UBND tỉnh, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Ban Quản lý KKT Vũng Áng.
  
 Qua thanh tra, TTCP đã phát hiện tổng số tiền sai phạm là 493.666.411.539,0 đồng.

Từ kết luận thanh tra, TTCP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh khắc phục những tồn tại đã nêu theo đúng quy định của pháp luật. Đặc biệt tăng cường công tác quản lý đất đai, thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật về công tác xây dựng cơ bản, đấu thầu …

Kiểm điểm nghiêm túc tập thể, cá nhân có liên quan đến sai phạm, khuyết điểm nêu trong kết luận này trên nguyên tắc xử lý khách quan, kịp thời, đúng quy định của pháp luật. Xử lý sai phạm sau kiểm điểm một cách nghiêm túc, đúng người, đúng lỗi. Trường hợp phát hiện có dấu hiệu vụ lợi cá nhân chuyển cơ quan điều tra xử lý hình sự.

Yêu cầu thu về ngân sách nhà nước 39,274 tỷ đồng tiền thuê đất của Tập đoàn phát triển nhà và đô thị (HUD) còn nợ liên quan việc thực hiện dự án Khu dân cư đô thị Bắc thành phố Hà Tĩnh.

Kiểm tra, rà soát, làm rõ việc bồi thường 32,94 tỷ đồng cho diện tích đất “tranh chấp” và  15,52 tỷ đồng cho diện tích đất “công ích” ở Hội đồng bồi thường, giải phóng mặt bằng huyện Kỳ Anh, UBND huyện Kỳ Anh (liên quan việc thu hồi đất thực hiện dự án Fomosa) để thu hồi về ngân sách nhà nước số tiền sai phạm; xử lý dứt điểm 33,45 tỷ đồng của Công ty Cổ phần Kinh doanh nước Hà Tĩnh đã đầu tư thực hiện Dự án hệ thống cấp nước cho KKT Vũng Áng.
 
Bên cạnh đó, TTCP cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao các bộ, ngành liên quan (Kế hoạch và Đầu tư, Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Tài chính, Xây dựng, Quốc Phòng, Công thương) xem xét, xử lý các nội dung liên quan đến kết luận này.
  
Tại buổi công bố kết luận, đồng chí Võ Kim Cự, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh đã tiếp thu toàn bộ nội dung mà TTCP đã kết luận và ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng. Đồng chí cũng thấy rằng đây là cuộc thanh tra toàn diện, đặc biệt là trên lĩnh vực đất đai và xây dựng cơ bản; qua đó TTCP đã giúp địa phương nhìn thấy những khiếm khuyết cần khắc phục, sửa chữa. Đồng thời  đồng chí cũng cho biết sau khi có Kết luận thanh tra, tỉnh đã có nhiều chỉ đạo, kiểm tra khắc phục những khuyết điểm sai phạm và đã có những kết quả nhất định. Sau buổi công bố này, địa phương tiếp tục chỉ đạo các đơn vị, cá nhân liên quan thực hiện tốt các kiến nghị của TTCP. Coi đây là dịp để các tổ chức, cá nhân, đơn vị mình nhìn lại những việc đã được phân công. Trong thời gian tới, nhận thức rõ những khuyết điểm, sai phạm, tỉnh Hà Tĩnh sẽ tiếp tục hoàn thiện, rút kinh nghiệm trong quá trình lãnh đạo phát triển kinh tế ở địa phương.

Phát biểu tại buổi công bố kết luận, Phó Tổng Thanh tra Nguyễn Đức Hạnh đánh giá cao những nỗ lực, cố gắng của Đảng bộ, chính quyền, đoàn thể và nhân dân Hà Tĩnh đã đạt được trong phát triển kinh tế xã hội những năm vừa qua. Thông qua việc công khai kết luận thanh tra này, đồng chí nhấn mạnh, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác thanh tra thì  việc xử lý sau thanh tra là việc làm quan trọng và có tính quyết định. Yêu cầu Chủ tịch UBND tỉnh thực hiện triệt để các nội dung trong kết luận thanh tra và ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, sớm khắc phục những tồn tại, sai phạm, khuyết điểm, chấn chỉnh trong công tác quản lý. Trong quá trình xem xét, xử lý, nếu phát hiện sai phạm tiêu cực mang tính cố ý thì kiên quyết xử lý nghiêm  theo quy định của pháp luật.

UBND tỉnh Hà Tĩnh tiếp tục thực hiện những kiến nghị của TTCP; khẩn trương kiểm tra, xử lý, chấn chỉnh công tác thu hồi đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng KKT Vũng Áng.

(Trích Văn bản 826/VPCP-V.I về việc công bố kết luận thanh tra tại tỉnh Hà Tĩnh)

Văn Thanh – Huy Tưởng