(Thanh tra) - Thanh tra An toàn bức xạ và hạt nhân vừa công bố một loạt quyết định về việc thanh tra về an toàn bức xạ và hạt nhân đối với một số doanh nghiệp có hoạt động liên quan đến an toàn bức xạ, hạt nhân. Đây là các đoàn thanh tra theo kế hoạch năm 2025.
Cụ thể, từ ngày 16/10/2025 đến ngày 13/11/2025, Thanh tra An toàn bức xạ và hạt nhân ban hành các quyết định thanh tra đối với các đơn vị như Công ty TNHH Intel Products Việt Nam, Công ty Cổ phần (CP) Xi măng Xuân Thành, Công ty TNHH MTV Bia Sài Gòn - Phú Lý, Công ty TNHH Thái Sơn, Công ty CP Chế biến thủy hải sản Sơn Sơn và một số bệnh viện đa khoa tỉnh: Cà Mau, Nam Định...
Khối lượng công việc lớn, yêu cầu chuyên môn cao
Theo thống kê của Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, Bộ Khoa học và Công nghệ, tính đến tháng 9/2025, số lượng cơ sở hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử trên cả nước thuộc thuộc phạm vi quản lý của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) khoảng 1.000 cơ sở tiến hành công việc bức xạ đã được cấp giấy phép và 112 đơn vị dịch vụ hỗ trợ ứng dụng năng lượng nguyên tử được cấp giấy đăng ký.
Ngoài các cơ sở do Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, Bộ Khoa học và Công nghệ cấp giấy phép, tại các địa phương trên cả nước hiện có khoảng 6.000 cơ sở đang sử dụng gần 14.000 thiết bị X-quang chẩn đoán y tế do các Sở KH&CN, UBND tỉnh cấp giấy phép. Việc quản lý và cấp phép đối với các thiết bị X-quang này và một số loại hình thiết bị phát tia X ứng dụng trong công nghiệp đã được phân cấp cho địa phương theo Nghị định số 133/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ, quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý Nhà nước của Bộ KH&CN.
Các cơ sở có hoạt động ứng dụng nguồn phóng xạ, thiết bị bức xạ trong các lĩnh vực điển hình như: Cơ sở y tế (X-quang chẩn đoán y tế, xạ trị, chẩn đoán và điều trị y học hạt nhân), cơ sở có thiết bị đo mức, đo độ dày, kiểm soát chất lượng sản phẩm, kiểm soát lưu lượng, phân tích thành phần (nhà máy sản xuất bia rượu, nước giải khát, luyện kim, sản xuất, cán tôn thép, xi măng, mía đường, gỗ ép MDF, giấy, bao bì, màng nilon, thăm dò và khai thác dầu khí…), các đơn vị kiểm soát mật độ, độ ẩm chất lượng công trình thi công (công trình cầu đường, dự án thủy điện….); kiểm soát chất lượng các mối hàn trong công nghiệp bằng phương pháp chụp ảnh phóng xạ công nghiệp (NDT); chiếu xạ khử trùng thực phẩm (trái cây, thủy sản, đông dược…), soi kiểm tra an ninh, kiểm tra hàng hóa (kiểm soát hải quan, an ninh sân bay)...
Năm 2025 (tính đến ngày 20/11/2025), Thanh tra An toàn bức xạ và hạt nhân đã tổ chức 45 cuộc thanh tra tại 44 cơ sở trên cả nước (1 cuộc đột xuất; 44 cuộc theo kế hoạch). Qua thanh tra, đã phát hiện và xử phạt đối với 6 tổ chức, tổng số tiền phạt là 113 triệu đồng. Với các hành vi vi phạm điển hình như: Vi phạm quy định về khai báo, cấp giấy phép tiến hành công việc bức xạ; vi phạm điều kiện của giấy phép điều kiện giấy phép; vi phạm quy định về bố trí người không có chứng chỉ nhân viên bức xạ vận hành máy gia tốc; vi phạm quy định về báo cáo thực trạng an toàn tiến hành công việc bức xạ. Các tổ chức vi phạm đã thực hiện nghĩa vụ nộp phạt và thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả theo quy định.
Tăng cường thanh tra toàn hệ thống để phòng ngừa rủi ro
Theo ông Phạm Xuân Linh, Chánh Thanh tra Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, qua hoạt động thanh tra nhằm phát hiện và kịp thời chấn chỉnh các tồn tại, sai phạm của đối tượng thanh tra, bảo đảm sự tuân thủ các quy định pháp luật, giảm thiểu nguy cơ gây mất an toàn bức xạ và an ninh nguồn phóng xạ.
Tuy nhiên, hiện nay, lực lượng của Thanh tra An toàn bức xạ và hạt nhân chỉ có 7 người, trong khi số lượng cơ sở thuộc diện quản lý như đã nêu ở trên là rất lớn, đa dạng và phân bố trên địa bàn cả nước.
Để giải quyết vấn đề về nguồn lực thanh tra, trong thời gian qua, Thanh tra Cục vẫn duy trì phối hợp chặt chẽ với lực lượng thanh tra các địa phương (Thanh tra Sở KH&CN trước 1/7/2025, hiện nay là Thanh tra tỉnh và Sở KH&CN) để xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra; triển khai hoạt động thanh tra, kiểm tra nhằm bảo đảm phần lớn các cơ sở hoạt động trong lĩnh vực Năng lượng nguyên tử trên phạm vi cả nước đều được thanh tra, kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất (theo báo cáo của các Sở KH&CN trong giai đoạn 2020 - 2024, các địa phương trên cả nước tiến hành thanh tra, kiểm tra trung bình khoảng 700 cơ sở/năm).
Thêm vào đó, với mục đích tăng cường công tác quản lý an toàn bức xạ và hạt nhân, nâng cao ý thức đối với tổ chức, cá nhân quản lý, sử dụng nguồn phóng xạ trong việc chấp hành quy định pháp luật về năng lượng nguyên tử, Thanh tra An toàn bức xạ và hạt nhân đã phát hành Văn bản số 81/TTr ngày 18/11/2025 đề nghị Thanh tra các tỉnh, thành phố tăng cường công tác thanh tra về an toàn bức xạ và hạt nhân, Sở KH&CN tăng cường công tác kiểm tra chuyên ngành về an toàn bức xạ và hạt nhân đối với các cơ sở có hoạt động ứng dụng nguồn phóng xạ, thiết bị gắn nguồn phóng xạ trên địa bàn.
Theo ông Phạm Xuân Linh, an toàn bức xạ và hạt nhân là lĩnh vực đặc thù, đòi hỏi kiến thức chuyên môn sâu, kỹ năng nhận diện, đánh giá rủi ro và kinh nghiệm thực tiễn, thanh tra của các địa phương vẫn gặp nhiều khó khăn, hạn chế về chuyên môn và trang thiết bị (80% các cơ sở được địa phương thanh tra, kiểm tra trong thời gian qua là các cơ sở X-quang y tế do Sở KH&CN cấp giấy phép). Hiện nay, Thanh tra An toàn bức xạ và hạt nhân tiếp tục đóng vai trò nòng cốt trong công tác thanh tra An toàn bức xạ và hạt nhân trên phạm vi cả nước, đặc biệt là thanh tra tại các cơ sở lớn, do Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, Bộ KH&CN cấp giấy phép, định hướng, hướng dẫn chuyên môn cho các địa phương.
Sau khi hệ thống thanh tra được tập trung, tổ chức lại theo hướng tập trung, tinh gọn, thống nhất và đi vào hoạt động ổn định, Thanh tra An toàn bức xạ và hạt nhân mong muốn thúc đẩy nội dung thanh tra về an toàn bức xạ và hạt nhân tại thanh tra các tỉnh, thành phố. Bởi đây là một lĩnh vực tương đối nhạy cảm, nếu thiếu vắng hoạt động thanh tra, kiểm tra hoặc lơ là trong công tác quản lý sẽ có nguy cơ mất an toàn, mất an ninh nguồn phóng xạ, ảnh hưởng lớn đến tâm lý xã hội, Chánh Thanh tra An toàn bức xạ và hạt nhân nói.
Đặc biệt trong bối cảnh thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về việc triển khai dự án điện hạt nhân tại Việt Nam, việc đảm bảo an toàn bức xạ và hạt nhân được tiến hành từ sớm, theo toàn bộ vòng đời của dự án (từ lựa chọn đánh giá địa điểm, thiết kế, xây dựng, vận hành thử, vận hành và khi chấm dứt hoạt động), vai trò của công tác thanh tra an toàn bức xạ và hạt nhân đặc biệt quan trọng góp phần bảo đảm an toàn và an ninh hạt nhân tại Việt Nam, bảo đảm tuân thủ các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Công tác theo dõi sau thanh tra cho thấy việc khắc phục các thiếu sót và chấp hành quyết định xử phạt của các cơ sở hầu hết đều đã được thực hiện đầy đủ, kịp thời; nhận thức và hiểu biết của các cơ sở về đảm bảo an toàn bức xạ và hạt nhân cũng như hiểu biết về các quy định của pháp luật trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử đã được nâng cao rõ rệt.
