(Thanh tra) - Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 Luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường vừa được Quốc hội thông qua, đã điều chỉnh trực tiếp Điều 160 Luật Bảo vệ môi trường, thiết lập quy trình kiểm tra chuyên ngành, thanh tra môi trường sát với mô hình chính quyền 2 cấp.
Theo khoản 1, nội dung sửa đổi, trách nhiệm chỉ đạo và tổ chức thực hiện kiểm tra chuyên ngành, thanh tra về bảo vệ môi trường được quy định cụ thể cho từng cấp quản lý.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo và tổ chức kiểm tra chuyên ngành về bảo vệ môi trường trên phạm vi cả nước; chỉ đạo việc phối hợp với cơ quan thanh tra trong hoạt động thanh tra về bảo vệ môi trường theo quy định của pháp luật về thanh tra.
Bộ trưởng Bộ Quốc phòng chỉ đạo và tổ chức kiểm tra, thanh tra về bảo vệ môi trường đối với dự án đầu tư, cơ sở thuộc bí mật Nhà nước về quốc phòng.
Bộ trưởng Bộ Công an chỉ đạo và tổ chức kiểm tra, thanh tra về bảo vệ môi trường đối với dự án đầu tư, cơ sở thuộc bí mật Nhà nước về an ninh; chỉ đạo lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường kiểm tra về bảo vệ môi trường theo quy định của pháp luật.
Chủ tịch UBND cấp tỉnh tổ chức kiểm tra chuyên ngành, thanh tra về bảo vệ môi trường trên địa bàn; chỉ đạo việc tham gia phối hợp kiểm tra chuyên ngành, thanh tra về bảo vệ môi trường đối với các trường hợp quy định tại điểm a khoản này hoặc theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.
Chủ tịch UBND cấp xã tổ chức kiểm tra chuyên ngành về bảo vệ môi trường trên địa bàn; chỉ đạo việc tham gia phối hợp kiểm tra chuyên ngành, thanh tra về bảo vệ môi trường đối với các trường hợp quy định tại điểm d khoản này hoặc theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.
Một trong những nội dung đáng chú ý nhất tại khoản 2 và khoản 3 là quy định về tính "đột xuất" trong thanh tra, kiểm tra.
Theo khoản 2, thẩm quyền, tổ chức và hoạt động thanh tra về bảo vệ môi trường được thực hiện theo quy định của pháp luật về thanh tra, trừ trường hợp thanh tra đột xuất về bảo vệ môi trường không được công bố trước trong trường hợp cần thiết.
Bên cạnh đó, tại khoản 3, việc kiểm tra chuyên ngành về bảo vệ môi trường được thực hiện theo quy định của pháp luật về thanh tra, kiểm tra và các quy định đặc thù sau:
Thứ nhất, việc kiểm tra đột xuất không báo trước của cơ quan quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường được thực hiện khi có căn cứ cho rằng tổ chức, cá nhân có dấu hiệu vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường, hoặc do Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định, trừ trường hợp kiểm tra để giải quyết các thủ tục hành chính quy định tại Luật này.
Thứ hai, trong quá trình kiểm tra, khi xét thấy cần có sự đánh giá về nội dung liên quan đến chuyên môn, kỹ thuật làm căn cứ cho việc kết luận thì trưởng đoàn kiểm tra chuyên ngành đề nghị người ra quyết định kiểm tra quyết định trưng cầu tổ chức có chức năng để giám định, kiểm định, quan trắc, đo đạc và phân tích mẫu môi trường.
Thứ ba, lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường tiến hành kiểm tra đối với tổ chức, cá nhân khi có dấu hiệu hoạt động phạm tội, vi phạm pháp luật có liên quan đến tội phạm môi trường; khi có tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố hoặc có tin báo, phản ánh về vi phạm pháp luật liên quan đến tội phạm môi trường và thông tin cho cơ quan quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường cùng cấp để phối hợp.
Phối hợp kiểm tra chuyên ngành về bảo vệ môi trường trong các trường hợp khác đối với tổ chức, cá nhân theo kế hoạch được Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường hoặc Chủ tịch UBND cấp tỉnh phê duyệt. Hằng năm, gửi văn bản thông báo kết quả kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường đến cơ quan quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường cùng cấp để tổng hợp, theo dõi.
Mặc dù siết chặt quản lý, nhưng Điều 160 (sửa đổi) Luật Bảo vệ môi trường vẫn nhấn mạnh nguyên tắc: Hoạt động thanh tra, kiểm tra phải bảo đảm không chồng chéo, không làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh bình thường của tổ chức, cá nhân; có sự phối hợp của cơ quan quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường, lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường và các cơ quan khác có liên quan.
Bên cạnh đó, luật cũng quy định rõ vai trò của Kiểm toán Nhà nước trong việc thực hiện kiểm toán lĩnh vực môi trường, tạo thêm một tầng giám sát minh bạch về mặt tài chính và hiệu quả của các dự án môi trường.
Cuối cùng, Chính phủ sẽ là cơ quan quy định chi tiết các đặc thù trong hoạt động này để đảm bảo tính thực thi đồng bộ trên cả nước.
Việc sửa đổi Điều 160 được kỳ vọng sẽ loại bỏ những khoảng trống pháp lý, giúp công tác bảo vệ môi trường đi vào thực chất và hiệu quả hơn trong tình hình mới.
