Toàn cảnh phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến Dự thảo Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi)

Ngày 19/9, họp phiên chuyên đề pháp luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến Dự thảo Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi).

Dự thảo luật này sửa đổi 8 chương và 56 điều. Một trong những điểm đáng chú ý là dự luật mở rộng phạm vi áp dụng giao dịch điện tử.

Đề xuất mở rộng giao dịch điện tử tới tất cả hoạt động

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, nếu như luật hiện hành “không áp dụng đối với việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà và các bất động sản khác, văn bản về thừa kế, giấy đăng ký kết hôn, quyết định ly hôn, giấy khai sinh, giấy khai tử, hối phiếu và các giấy tờ có giá trị khác” thì dự luật lần này mở rộng phạm vi áp dụng giao dịch điện tử tới tất cả hoạt động của đời sống xã hội.

“Việc mở rộng này dựa trên cơ sở hiện nay công nghệ số đã sẵn sàng, phổ biến, an toàn, tin cậy, đáp ứng được yêu cầu đặt ra và bổ sung quy định pháp lý về dịch vụ tin cậy trong luật”, ông Hùng nói.

Cùng với việc loại trừ, dự luật quy định rõ: “không quy định về nội dung của các giao dịch. Luật khác quy định giao dịch không thực hiện bằng phương tiện điện tử thì tuân thủ theo quy định của luật đó”.

Theo Bộ trưởng, với quy định như vậy, việc mở rộng cho phép các lĩnh vực đủ điều kiện đều có thể áp dụng giao dịch điện tử, nhưng không hàm ý bắt buộc. Các lĩnh vực chưa phù hợp áp dụng giao dịch bằng phương tiện điện tử theo quy định của luật chuyên ngành liên quan thì áp dụng theo quy định tại luật đó.

Ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường

Thẩm tra nội dung này, Thường trực Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường tán thành mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật trong bối cảnh công nghệ số đã và đang phát triển mạnh mẽ, ứng dụng ngày càng rộng rãi.

“Pháp luật của một số quốc gia trên thế giới cũng đã mở rộng phạm vi điều chỉnh giao dịch điện tử đối với nhiều lĩnh vực”, ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường nói.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị tiếp tục cân nhắc kỹ lưỡng, thấu đáo về mức độ mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật và lộ trình thực hiện để bảo đảm tính khả thi.

Nói “hàm ý không bắt buộc” là chưa đủ 

Nêu ý kiến sau đó, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng bày tỏ quan điểm đồng tình với cơ quan thẩm tra. Theo ông, cần phải rà soát để bảo đảm tính khả thi.

“Để thực hiện được những giao dịch điện tử như dự thảo quy định đòi hỏi hạ tầng rất đồng bộ về kỹ thuật, nhận thức và trình độ sử dụng của các chủ thể tham gia quản lý, cũng như các bên nhân sự tham gia thực hiện giao dịch này. Nếu chúng ta quy định quá tiến bộ nhưng không phù hợp với hạ tầng thì không đi vào cuộc sống được”, ông Tùng phân tích.

Qua lắng nghe một số ý kiến chuyên gia, theo ông Tùng, một số nước không mở rộng giao dịch điện tử sang mọi lĩnh vực, trong đó vấn đề liên quan đến đất đai, thừa kế. “Nhiều quốc gia phát triển hơn chúng ta họ chưa mở phạm vi giao dịch điện tử đến mức độ như vậy”, ông đề nghị cân nhắc, làm rõ thêm.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ. Ảnh: Đ.X

Đồng ý với hướng tiếp cận của dự thảo luật, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng đề nghị làm rõ tính khả thi, cân nhắc mức độ mở rộng và lộ trình thực hiện.

Ông nói, cơ quan soạn thảo thuyết minh khi mở rộng giao dịch điện tử ra các lĩnh vực nhưng “hàm ý không bắt buộc” là chưa đủ. Vì, giao dịch điện tử thực chất là phương cách để thực hiện giao dịch, là quyền của công dân.

“Quan điểm và thể hiện điều khoản của luật phải thể hiện được việc đấy, chứ không chỉ nói tôi quy định như thế này hàm ý không bắt buộc vì quyền của công dân, chưa kể những vấn đề thuộc lĩnh vực bí mật riêng tư”, Chủ tịch Quốc hội nêu.

Ông Vương Đình Huệ nhấn mạnh thêm, chúng ta không bắt buộc, nên cần thuyết minh là những quy định một phần để đảm bảo thuận lợi cho người dân, mặt khác cũng đảm bảo an toàn, an ninh. Ví dụ đăng ký kết hôn có nhất thiết 2 người phải dắt nhau đến cùng lúc không? Quyền riêng tư bất khả xâm phạm thì có cách nào bảo vệ khi thực hiện giao dịch điện tử? Hạ tầng có phải lúc nào cũng đáp ứng được không?

Ngoài ra, theo Chủ tịch Quốc hội, với các quy định giao dịch điện tử của cơ quan Nhà nước, giao dịch trong một số lĩnh vực khác rất quan trọng như thương mại điện tử, tài chính, ngân hàng… thì cần thiết có những quy định riêng hoặc quy định khung để làm cơ sở cho Chính phủ quy định chi tiết hơn không thì cũng phải tính thêm.

Giao dịch điện tử đã sẵn sàng, người dân vẫn có quyền “offline hoặc online”

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh các giao dịch đời thực sẽ được “ánh xạ” vào các giao dịch điện tử. Luật sửa đổi phải bảo đảm có độ phủ rộng, đảm bảo chi phí thấp hơn môi trường thực và làm phong phú hơn các loại giao dịch trên môi trường số, tránh môi trường số phức tạp, lại đắt hơn. Đồng thời phải đảm bảo tính khả thi khi áp dụng.

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng. Ảnh: Đ.X

“Luật cũng quy định là ngay cả khi giao dịch điện tử đã sẵn sàng thì người dân vẫn có quyền lựa chọn offline hoặc online”, Bộ trưởng Hùng nói.

Ông Hùng khẳng định, trên môi trường số thì ngành nào quản lý lĩnh vực đó. “Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ không quản lý lấn sân sang các ngành khác trên môi trường số và cũng sẽ không có bộ, ngành nào làm việc này, sẽ không có bộ, ngành nào độc quyền trên môi trường số”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Vẫn theo Bộ trưởng, luật này “phức tạp, khó” nhưng có thuận lợi là nhiều nước đã đi trước Việt Nam khá lâu.

“Kinh tế số của họ hiện nay đã ở mức 50-60% nền kinh tế, trong khi ở Việt Nam mới 12%, cho nên có thể tham khảo và học hỏi được khá nhiều”, ông Hùng cho hay Ban Soạn thảo sẽ tiếp tục tham khảo kinh nghiệm quốc tế để nghiên cứu, chắt lọc các nội dung để đảm bảo theo kịp với xu thế của thế giới mà vẫn phù hợp với thực tiễn phát triển của Việt Nam.

Theo chương trình, dự án luật này sẽ được Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp thứ 4 vào tháng 10 tới đây.

Trợ lý ảo, phần mềm trí tuệ nhân tạo thì dự luật có điều chỉnh không? Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cho rằng, để đảm bảo tính khả thi của luật và bảo đảm an toàn, an ninh trong giao dịch điện tử, Chính phủ cần đánh giá tác động kỹ hơn.  Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh “Chúng ta không đánh giá kỹ tác động, kể cả nội dung và phương diện kỹ thuật, khi làm xong rồi mà không thực hiện được thì hệ quả pháp lý, cũng như kinh tế sẽ rất lớn”, bà Thanh nói. Bà Thanh tán thành đối tượng áp dụng thực hiện giao dịch điện tử gồm: Cơ quan, tổ chức, cá nhân. Nhưng, theo bà, hiện nay đang xuất hiện các phần mềm trí tuệ nhân tạo tham gia trên môi trường số có tính năng xử lý, phân tích thông tin rất tốt như con người, hoàn toàn có khả năng thực hiện các giao dịch điện tử theo quy định của dự thảo luật một cách độc lập, không cần vận hành bởi các cơ quan, cá nhân hoặc tổ chức nào.  “Ví dụ, trợ lý ảo, các công nghệ phần mềm được thực hiện như hành vi và trí tuệ của con người. Chúng tôi thấy rằng xu thế càng phát triển, những gì chúng ta đã biết có khi mới bắt đầu cho những gì tương lai phát triển trong lĩnh vực này”, Trưởng Ban Công tác đại biểu dẫn chứng và đề nghị cân nhắc thêm với những giao dịch điện tử do trí tuệ nhân tạo thực hiện thì dự thảo luật có điều chỉnh không.