(Thanh tra) - Cần có cách tiếp cận mới trong tổ chức thi hành pháp luật; tăng cường hơn nữa ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số; cần cơ chế giải thích pháp luật chính thống, rõ ràng; trách nhiệm của cán bộ, công chức công vụ; xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả thi hành pháp luật… là những ý kiến của nhiều đại biểu, chuyên gia nhằm nâng cao hơn nữa việc tổ chức thi hành pháp luật tại Việt Nam trong thời gian tới.
Sáng 29/9, Bộ Tư pháp phối hợp với Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức Hội thảo “Chia sẻ kinh nghiệm của Nhật Bản trong tổ chức thi hành pháp luật”.
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Hồ Quang Huy, Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính (KTVB&QLXLVPHC), Bộ Tư pháp cho biết, cơ sở chính trị pháp lý để tổ chức thi hành pháp luật ở nước ta cơ bản đã đầy đủ. Các bộ, ngành địa phương đã đưa ra nhiều giải pháp trong tổ chức thực hiện.
“Việc phát triển kinh tế - xã hội thời gian qua có sự đóng góp quan trọng của việc tổ chức thi hành pháp luật. Quá trình thi hành pháp luật giúp hoàn thiện, kịp thời tham mưu cho cơ quan có thẩm quyền tháo gỡ điểm nghẽn”, ông Hồ Quang Huy nhấn mạnh.
Tuy nhiên, Cục trưởng Cục KTVB&QLXLVPHC cũng nêu ra một số khó khăn trong triển khai thực hiện, như: Còn việc nợ đọng văn bản ban hành chi tiết; công tác phổ biến, giáo dục pháp luật vẫn chưa đạt kết quả như mong muốn; công tác truyền thông chưa nhận được sự quan tâm tích cực của các chủ thể; trong một số lĩnh vực vẫn còn khó khăn trong tổ chức thực thi pháp luật; ý thức tuân thủ của người dân vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu hiện nay…
Ông Hồ Quang Huy cho rằng, Nhật Bản với kết quả được thế giới công nhận, là một đất nước Việt Nam cần quan tâm, học tập trong quá trình thi hành pháp luật. Do đó, ông đề nghị các đại biểu phát huy tinh thần, trách nhiệm trao đổi phát biểu ý kiến dưới các góc độ nghiên cứu, tổ chức… để các bộ, ngành, địa phương tham khảo và đây cũng là cơ sở để Cục tiếp tục tham mưu Bộ Tư pháp và các cấp có thẩm quyền tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật trong thời gian tới.
Theo ông Onishi Hiromichi, chuyên gia dài hạn dự án JICA tại Việt Nam, cơ chế giám sát việc thi hành pháp luật cần có những mục tiêu. “Không phải giám sát để giám sát mà dựa vào kết quả hoạt động này nhằm đưa ra giải pháp để cải thiện, cải tiến để hiệu quả thi hành pháp luật cao hơn”, chuyên gia JICA nói.
Ông Onishi Hiromichi đề nghị, sau hội thảo Bộ Tư pháp sẽ tổng hợp những thành quả hợp tác giữa 2 cơ quan, trong đó nêu rõ những khó khăn, vướng mắc và giải pháp, đề xuất để tháo gỡ. Đồng thời, chúc mối quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản tiếp tục được duy trì và phát triển hơn nữa trong tương lai.
Tham luận tại hội thảo, TS. Nguyễn Thị Minh Phương, Phó Cục trưởng Cục KTVB&QLXLVPHC, Bộ Tư pháp cho biết, cùng với xây dựng, hoàn thiện thể chế, công tác tổ chức thi hành pháp luật vẫn là khâu yếu.
Cùng với những kết quả đạt được, Phó Cục trưởng Cục KTVB&QLXLVPHC đã chỉ ra một số khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành pháp luật. Đó là tình trạng nợ văn bản quy định chi tiết, ban hành văn bản quy định chi tiết ban hành chậm, hiệu lực thi hành không đồng thời với luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội vẫn chưa được khắc phục triệt để.
Đặc biệt, bà Phương nhấn mạnh việc chưa có sự gắn kết giữa xây dựng pháp luật và thi hành pháp luật. Nhiều văn bản pháp luật có nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, vướng mắc, bất cập, không đúng thẩm quyền được phát hiện, kiến nghị xử lý.
Cũng theo bà Phương, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật tại vùng dân tộc thiểu số và miền núi, biên giới vẫn còn gặp nhiều khó khăn; đội ngũ cán bộ, công chức ở một số đơn vị còn thiếu hoặc thừa về số lượng nhưng chất lượng ở nhiều cấp, nhiều ngành chưa cao hoặc chưa được chuẩn hóa về chuyên môn nghiệp vụ.
Công tác rà soát đã phát hiện và kiến nghị xử lý gần 8.500 văn bản và đã được xử lý gần 7.500 văn bản; công tác kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật đã phát hiện và kết luận đối với 376 văn bản có quy định trái pháp luật về nội dung, thẩm quyền ban hành và đã xử lý 328 văn bản. Đồng thời, qua công tác rà soát ban hành văn bản để bãi bỏ 47 văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ không còn được áp dụng trên thực tế nhưng chưa có căn cứ chấm dứt hiệu lực.
Theo đó, đại diện Cục KTVB&QLXLVPHC, Bộ Tư pháp kiến nghị Quốc hội tiếp tục đổi mới quy trình lập pháp; nâng cao chất lượng giám sát của Quốc hội trong thi hành pháp luật, kịp thời phát hiện hạn chế, bất cập của các quy định pháp luật.
Đồng thời, kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội chú trọng công tác giải thích Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp luật, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Đối với Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương, đại diện Cục KTVB&QLXLVPHC kiến nghị khắc phục triệt để những tồn tại; đẩy nhanh tiến độ soạn thảo, khắc phục triệt để tình trạng nợ văn bản quy định chi tiết; thường xuyên đánh giá hiệu quả của pháp luật sau ban hành; chú trọng công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật tại vùng dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới…
Tại hội thảo, GS. TS Hoàng Thị Kim Quế, Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, có 3 vấn đề đặt ra đối với việc việc xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật. Đó là làm thế nào để tổ chức thi hành pháp luật không còn là khâu yếu; làm thế nào để công tác giám sát, kiểm tra không phải là mục đích tự thân mà phải mang đến hiệu quả, giải pháp; bối cảnh tổ chức thi hành pháp luật - những cơ hội và thách thức.
Trong việc tổ chức thi hành pháp luật GS. TS Hoàng Thị Kim Quế đánh giá, các cơ quan hành chính nhà nước có vai trò, trách nhiệm “kép” vì cơ quan hành chính nhà nước trực tiếp chấp hành (tuân thủ, triển khai) các chính sách, pháp luật và tổ chức cho các chủ thể khác tuân thủ, chấp hành pháp luật.
Về Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, theo GS. TS Hoàng Thị Kim Quế, các tiêu chí phải đáp ứng một số yêu cầu cơ bản, như: Phải mang tính toàn diện, đa chiều, đa chủ thể; phải bao quát mức độ tuân thủ, văn hóa tuân thủ pháp luật; phải bao quát tính đồng bộ, minh bạch, tác động xã hội; tính khả thi và chi phí, tính lợi ích, mức độ thụ hưởng; chỉ số niềm tin vào chính sách, pháp luật, chính quyền.
Cho rằng cần đổi mới quan niệm, phương thức đánh giá hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật của cơ quan hành chính Nhà nước, GS. TS Hoàng Thị Kim Quế gợi mở, đề xuất bộ chỉ số đánh giá phải bám sát 6 loại hoạt động cơ bản, gồm: Văn bản hướng dẫn thi hành pháp luật; phổ biến, giáo dục pháp luật; xây dựng bộ máy và các điều kiện bảo đảm tổ chức thi hành pháp luật; xây dựng và thực hiện các chương trình, kế hoạch cụ thể để triển khai các quy định pháp luật; tổ chức công tác cấp phép, cấp giấy chứng nhận, các loại giấy ưu đãi; thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị trong quá trình thi hành pháp luật.
Ngoài ra, các chỉ số thành phần đo lường 2 mối tương quan cơ bản là tương quan giữa kết quả thực tế với kết quả dự kiến; tương quan giữa kết quả thực tế với chi phí nguồn lực bỏ ra nhằm phản ánh hiệu suất công vụ, GS.TS Hoàng Thị Kim Quế nêu quan điểm.
Từ thực tiễn thi hành pháp luật tại Quảng Ninh, ông Đặng Bá Bắc, Phó Giám đốc Sở Tư pháp đề nghị Bộ Tư pháp trình Chính phủ ban hành Nghị định hướng dẫn thi hành Nghị quyết 197 của Quốc hội để các địa phương triển khai thực hiện một cách thống nhất.
Mặt khác, Bộ Tư pháp sớm ban hành Thông tư hướng dẫn một số quy định của Luật Ban hành VBQPPL và Nghị định số 78/2025/NĐ-CP của Chính phủ; nghiên cứu, đề xuất ban hành mới Nghị định của Chính phủ quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của tổ chức pháp chế…
Nhấn mạnh công tác tổ chức thi hành pháp luật được triển khai tương đối hiệu quả trong thời gian vừa qua, TS. Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến giáo dục phát luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp nêu quan điểm, công tác phổ biến giáo dục pháp luật cần được đặt đồng bộ trong tổ chức thi hành pháp luật, tạo cơ sở pháp lý triển khai thống nhất trên toàn quốc.
Đáng chú ý, TS. Ngô Quỳnh Hoa nêu rõ, cần khảo sát, nắm bắt nhu cầu của người dân trong phổ biến giáo dục pháp luật, từ đó sẽ bám sát hơn hơi thở của cuộc sống. “Không cung cấp những gì chúng ta có mà cung cấp những gì người dân cần”, TS Hoa lưu ý.
Ngoài ra, hội thảo cũng nhận được nhiều ý kiến, giải pháp về chuyển đổi số, ứng dụng AI, nguồn nhân lực, bộ tiêu chí đánh giá… để công tác tổ chức thi hành pháp luật hiệu quả, bám sát cuộc sống hơn trong thời gian tới.
