(Thanh tra) - Thực tiễn thi hành Nghị định 96/2020/NĐ-CP cho thấy mô hình thanh tra, kiểm tra liên ngành giữa các lực lượng phát huy hiệu quả, giúp giảm thiểu vi phạm và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật tại khu vực biên giới. Song để phù hợp với bối cảnh quản lý mới, một nghị định thay thế với quy định cụ thể hơn về thẩm quyền và biện pháp xử lý là yêu cầu cấp thiết.
Sau 5 năm thi hành Nghị định 96/2020/NĐ-CP ngày 24/8/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia, được sửa đổi, bổ sung theo Nghị định số 37/2022/NĐ-CP ngày 6/6/2022 của Chính phủ, công tác quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia đã đạt nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong việc thanh tra, xử lý vi phạm hành chính.
Tuy nhiên, do những thay đổi lớn về cơ cấu tổ chức bộ máy Nhà nước và các quy định pháp luật liên quan, việc ban hành dự thảo Nghị định mới nhằm thay thế Nghị định 96/2020/NĐ-CP là cần thiết để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ và nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống vi phạm.
Dự thảo Nghị định này không chỉ khắc phục những nội dung không còn phù hợp mà còn thể chế hóa chủ trương về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và định hướng xây dựng chính quyền địa phương hai cấp.
Theo Báo cáo Tổng kết thi hành Nghị định số 96/2020/NĐ-CP, công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm hành chính luôn được Bộ Quốc phòng, các bộ, ngành và Ủy ban Nhân dân các tỉnh có biên giới xác định là nhiệm vụ trọng tâm.
Nghị định số 96/2020/NĐ-CP sửa đổi đã tạo lập cơ sở pháp lý vững chắc cho các cơ quan, lực lượng chức năng thực hiện nhiệm vụ này, góp phần kiềm chế vi phạm pháp luật trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia.
Theo báo cáo, công tác kiểm tra, thanh tra thường xuyên được triển khai dưới hình thức phối hợp liên ngành, đặc biệt là giữa Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Công an và Hải quan. Cơ chế phối hợp này giúp đánh giá toàn diện, tránh chồng chéo và kịp thời tháo gỡ các vướng mắc trong áp dụng pháp luật.
Thông qua công tác kiểm tra, thanh tra, những sai sót, tồn tại, hạn chế trong quy trình lập biên bản, xác minh, ra quyết định và tổ chức thi hành quyết định xử phạt đã được phát hiện và yêu cầu khắc phục kịp thời, điều này trực tiếp nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của đội ngũ cán bộ.
Báo cáo chỉ rõ, từ ngày 10/10/2020 đến 31/8/2025, tổng số 6.718 quyết định xử phạt vi phạm hành chính đã được ban hành, với tổng số tiền thu được từ xử phạt VPHC là 27.374.204.000 đồng. Những nỗ lực này đã góp phần kiểm soát tốt tình hình vi phạm hành chính, kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm, ổn định tình hình an ninh, trật tự khu vực biên giới.
Dự thảo Nghị định được ban hành nhằm mục đích quy định cụ thể hành vi vi phạm hành chính, bao gồm cả hành vi đã kết thúc và hành vi đang thực hiện. Đặc biệt, dự thảo quy định rõ về hình thức xử phạt, mức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả, cũng như thẩm quyền xử phạt, mức phạt tiền cụ thể theo từng chức danh.
Theo Điều 1, Khoản 1 của dự thảo Nghị định, phạm vi điều chỉnh bao gồm: "hình thức, mức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả; thẩm quyền lập biên bản và thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính; mức phạt tiền cụ thể theo từng chức danh; việc thi hành biện pháp khắc phục hậu quả trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia". Dự thảo cũng hướng dẫn cụ thể về cách tính số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm hành chính, như quy định tại Điều 3a, Khoản 4.
Chương III của dự thảo Nghị định quy định về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính. Thẩm quyền này được phân cấp phù hợp với Nghị định số 189/2025/NĐ-CP, đảm bảo việc xử phạt được thực hiện bởi nhiều lực lượng chức năng.
Theo Điều 26 (phân định thẩm quyền xử phạt), các lực lượng có thẩm quyền xử phạt bao gồm: Chủ tịch Ủy ban Nhân dân các cấp nơi có biên giới, Bộ đội Biên phòng, Công an Nhân dân, Cảnh sát biển, Quản lý thị trường, Hải quan, Cảng vụ hàng hải, Cảng vụ đường thủy, Kiểm ngư. Cụ thể, thẩm quyền xử phạt của các lực lượng này được quy định chi tiết từ Điều 17 đến Điều 25 của dự thảo Nghị định.
Về thẩm quyền lập biên bản, Điều 27, Khoản 1 quy định người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính của các cơ quan, lực lượng (từ Điều 17 đến Điều 25) đều có thẩm quyền lập biên bản. Bên cạnh đó, Điều 27, Khoản 2 cũng quy định cán bộ, công chức, viên chức, chiến sĩ trong các cơ quan này đang thi hành công vụ, nhiệm vụ cũng có quyền lập biên bản vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia.
Dự thảo Nghị định mới, với việc quy định rõ hành vi, mức phạt và thẩm quyền xử lý, được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý chặt chẽ hơn, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và góp phần tăng cường an ninh, trật tự khu vực biên giới.
