Ông Nguyễn Đăng Hạnh trình bày kết quả nghiên cứu. Ảnh: TH

Thông tư liên tịch số 03/2018/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP-TTCP ngày 18/10/2018 quy định về phối hợp giữa cơ quan điều tra, viện kiểm sát, cơ quan thanh tra trong việc trao đổi thông tin về tội phạm và giải quyết kiến nghị khởi tố được phát hiện thông qua hoạt động thanh tra đã có những quy định về cơ chế phối hợp giữa các cơ quan này.

Qua thực tế một số vụ việc cho thấy, cơ chế phối hợp giữa cơ quan thanh tra, cơ quan điều tra và viện kiểm sát chưa tạo sự thống nhất, bị ràng buộc trách nhiệm trong việc thực hiện phối hợp; bị giới hạn bởi nội dung phối hợp; quy định pháp luật về nội dung, trình tự thủ tục phối hợp chưa thống nhất; các chủ thể có thẩm quyền trong thực hiện quan hệ phối hợp chưa làm hết trách nhiệm được pháp luật quy định; việc phối hợp giữa cơ quan thanh tra với cơ quan điều tra trong xây dựng định hướng chương trình thanh tra, kế hoạch thanh tra chưa được quan tâm thực hiện.

Nguyên nhân là do năng lực, ý thức trách nhiệm của cán bộ thanh tra trong thực hiện quan hệ phối hợp chưa cao. Điều này được thể hiện ở việc, trong hoạt động thanh tra, một số đoàn thanh tra chưa làm hết trách nhiệm của mình trong việc kiểm tra, xác minh nhằm thu thập hồ sơ, tài liệu để chứng minh hành vi vi phạm pháp luật của đối tượng thanh tra; một số đoàn thanh tra chưa làm rõ được bản chất của hành vi vi phạm, mà mới chỉ đánh giá qua hiện tượng bên ngoài, từ đó kiến nghị chuyển hồ sơ, tài liệu sang cơ quan điều tra (nhưng không chứng minh được rõ hành vi vi phạm, hậu quả của hành vi phạm tội).

Bên cạnh đó, vị thế, vai trò của các cơ quan thanh tra trong mối quan hệ phối hợp không tương xứng với vị trí, chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan thanh tra trong công tác phòng, chống tham nhũng.

“Mối quan hệ phối hợp giữa cơ quan điều tra và viện kiểm sát là mối quan hệ chế ước lẫn nhau được Bộ luật Tố tụng Hình sự quy định chặt chẽ; còn mối quan hệ phối hợp giữa cơ quan thanh tra với cơ quan điều tra, viện kiểm sát là mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan có chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn liên quan đến việc phát hiện và xử lý tham nhũng, tiêu cực. Mỗi cơ quan này thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình dựa trên các văn bản pháp luật khác nhau mà khi thực hiện việc phối hợp, nếu một trong những cơ quan không thực hiện hết trách nhiệm của mình thì trách nhiệm của mỗi bên lại được các văn bản pháp luật khác nhau điều chỉnh, mỗi bên đều có lý do của mình trong thực hiện mối quan hệ phối hợp” - Ban Chủ nhiệm đề tài cho hay.

Toàn cảnh hội nghị nghiệm thu đề tài. Ảnh: TH

Ban Chủ nhiệm đề tài kiến nghị, cần sớm xây dựng và ban hành nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh tra năm 2022 để đồng bộ, thống nhất các quy định của pháp luật trong mối quan hệ phối hợp giữa cơ quan thanh tra, cơ quan điều tra và viện kiểm sát.

Cần nghiên cứu mở rộng nội dung phối hợp giữa cơ quan thanh tra, cơ quan điều tra, viện kiểm sát. Theo đó, bên cạnh việc trao đổi thông tin về tội phạm và giải quyết kiến nghị khởi tố được phát hiện thông qua hoạt động thanh tra, có thể nghiên cứu bổ sung thêm một số nội dung phối hợp như: Phối hợp trong giám định, xác minh đánh giá tài liệu chứng cứ; phối hợp trong việc cử cán bộ điều tra, viện kiểm sát tham gia các đoàn thanh tra có nội dung phức tạp; phối hợp trong việc xác định nội dung thanh tra (trong trường hợp tiến hành thanh tra khi có đơn khiếu nại, tố cáo về hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị nhưng có gửi cả cơ quan điều tra viện kiểm sát).

Nghiên cứu ban hành ban hành một nghị định về thanh tra chuyên ngành, thay thế  Nghị định 07/2012/NĐ-CP  ngày 09/12/2012 quy định về cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành và hoạt động thanh tra chuyên, trong đó nghị định mới có 1 điều quy định về thông tin, sự phối hợp giữa cơ quan thực hiện hoạt động thanh tra chuyên ngành với cơ quan điều tra. Theo đó, phải đảm bảo nhanh chóng, kịp thời, khi phát hiện vụ việc có dấu hiệu tội phạm cơ quan thanh tra chuyên ngành phải chuyển ngay cho cơ quan điều tra; quy định cụ thể về việc cơ quan điều tra không khởi tố vụ án đối với trường hợp cơ quan thanh tra chuyên ngành chuyển sang mà cần phải giải trình rõ hơn với cơ quan thanh tra.

Chủ động phối hợp với cơ quan điều tra khi tiến hành thanh tra những vụ việc có dấu hiệu tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp; bảo đảm chất lượng của hoạt động thanh tra góp phần nâng cao hiệu quả phát hiện vụ việc có dấu hiệu tội phạm

Đánh giá kết quả nghiên cứu đề tài, Hội đồng Nghiệm thu nhấn mạnh, phối hợp giữa cơ quan thanh tra, cơ quan điều tra và viện kiểm soát trong hoạt động thanh tra là vấn đề quan trọng, là khía cạnh phản ánh hiệu quả hoạt động thanh tra. Tuy nhiên từ nhận thức đến quy định pháp luật và thực hiện phối hợp còn nhiều vấn đề cần được nghiên cứu làm rõ. Do đó, việc nghiên cứu này đảm bảo tình cấp thiết trong tình hình hiện nay.

Bên cạnh đó, sản phẩm nghiên cứu đầy đủ, nội dung nghiên cứ đáp ứng yêu cầu, mục đích đề ra; nhận định đánh giá khách quan, có tính sáng tạo, các nhận định về bản chất tài liệu của cơ quan thanh tra chuyển sang cơ quan điều tra là thông tin hay, có tính mới; các giải pháp đưa ra đảm bảo tính khả thi, có tính ứng dụng, những giải pháp hoàn thiện pháp luật có thể ứng dụng trong hoàn thiện chính sách pháp luật trong thời gian tới.

Với những kết quả nghiên cứu của đề tài, Hội đồng Nghiệm thu đánh giá đề tài đạt loại khá.