Ủy ban Thường vụ Quốc hội biểu quyết thông qua Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số, chiều 3/6. Pháp lệnh có hiệu lực ngay khi được thông qua.

Theo pháp lệnh được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua, từ hôm nay (3/6), cặp vợ chồng, cá nhân được quyết định số con. Ảnh: P.Thắng

Theo pháp lệnh được thông qua, mỗi cặp vợ chồng, cá nhân được quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh con phù hợp với lứa tuổi, trình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cá nhân, cặp vợ chồng trên cơ sở bình đẳng.

Cặp vợ chồng, cá nhân có quyền và nghĩa vụ bảo vệ sức khỏe, thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh nhiễm khuẩn đường sinh sản, bệnh lây truyền qua đường tình dục, HIV/AIDS và thực hiện các nghĩa vụ khác liên quan đến sức khỏe sinh sản.

Theo quy định hiện hành tại Pháp lệnh sửa đổi điều 10 của Pháp lệnh dân số 2003 (có hiệu lực từ năm 2009), các cặp vợ chồng, cá nhân chỉ được "sinh một hoặc hai con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định".

Liên quan vấn đề này, hồi giữa tháng 2, Bộ Chính trị đã giao Ủy ban Kiểm tra Trung ương tham mưu, sửa đổi các quy định để không xử lý kỷ luật trường hợp sinh con thứ ba trở lên, đồng bộ với việc sửa đổi các quy định của pháp luật (không hồi tố những trường hợp đã bị xử lý kỷ luật).

Trình bày tờ trình của Chính phủ trước đó, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, một số nước có tính tương đồng với Việt Nam đã không duy trì chính sách kiểm soát mức sinh. Do đó, việc sửa đổi quy định hạn chế số con là cần thiết và phù hợp với kinh nghiệm của quốc tế.

Việc sửa đổi lần này, theo bà Lan nhằm khắc phục tình trạng chênh lệch mức sinh giữa các vùng, đối tượng, tránh để mức sinh giảm quá thấp, không đạt mức sinh thay thế - điều có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển bền vững về kinh tế, xã hội, an ninh và quốc phòng trong tương lai.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, việc sửa đổi quy định hạn chế số con là cần thiết và phù hợp với kinh nghiệm của quốc tế. Ảnh: P.Thắng

Theo một số nghiên cứu hiện nay, mong muốn có hai con vẫn đang phổ biến trong xã hội nhưng không phải cặp vợ chồng nào cũng hiện thực được. Các yếu tố khác trong cuộc sống chi phối rất nhiều đến quyết định sinh của người dân.

Sau khi pháp lệnh được thông qua, dự kiến có thể mức sinh sẽ tăng trong giai đoạn ngắn, tuy nhiên tăng không đáng kể.

Bộ Y tế cho biết, mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế, từ 2,11 con/phụ nữ (2021) xuống 2,01 con/phụ nữ (2022), 1,96 con/phụ nữ (2023) và 1,91 con/phụ nữ (2024) thấp nhất trong lịch sử và được dự báo là sẽ tiếp tục xuống thấp trong các năm tiếp theo.

Theo dự báo, kịch bản mức sinh tiếp tục giảm, đến năm 2039 Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng, năm 2042 quy mô dân số trong độ tuổi lao động đạt đỉnh và sau năm 2054 dân số sẽ bắt đầu tăng trưởng âm.

Hệ lụy của mức sinh thấp kéo dài sẽ dẫn đến thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số, đẩy nhanh già hóa dân số, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội.