(Thanh tra) - Từ 1/7, 8 tội danh sẽ bỏ hình phạt tử hình, trong đó có tội tham ô, tội nhận hối lộ, tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh.
Sáng 25/6, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự, với đa số đại biểu có mặt tán thành. Với luật mới được thông qua, Quốc hội thống nhất bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh.
8 tội danh bỏ hình phạt tử hình gồm: tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; tội gián điệp; tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của Việt Nam; tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; tội vận chuyển trái phép chất ma túy; tội tham ô tài sản; tội nhận hối lộ; tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược.
Điều khoản chuyển tiếp trong luật nêu rõ, hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1/7 với người phạm 8 tội trên mà chưa thi hành án thì không thi hành. Chánh án TAND Tối cao sẽ quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.
Với Tội tham ô tài sản và Tội nhận hối lộ, sau khi bỏ hình phạt tử hình, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đồng thời khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án, luật đã sửa đổi, bổ sung theo hướng:
“Người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn”.
6 lý do bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh
Trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình chỉnh lý dự thảo trước khi Quốc hội biểu quyết, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho hay, việc bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh là phù hợp trong điều kiện nước ta hiện nay, một mặt vẫn đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, đồng thời đáp ứng được tiến trình tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình, cũng như yêu cầu hợp tác, mở rộng quan hệ quốc tế để phát triển đất nước.
Chính phủ đề xuất bỏ 8 tội danh có hình phạt tử hình trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng nhiều vấn đề.
Thứ nhất, căn cứ vào tính chất, mức độ của hành vi phạm tội; tầm quan trọng của khách thể được bảo vệ; khả năng khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra.
Thứ hai, căn cứ kết quả tổng kết công tác thi hành BLHS, nhiều tội danh có quy định về hình phạt tử hình nhưng không áp dụng trên thực tế thời gian qua.
Thứ ba, tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy hiện nay, xu hướng về việc giảm hình phạt tử hình trong quy định của pháp luật cũng như thực tế thi hành trên thế giới là phổ biến. Trong 193 quốc gia là thành viên của Liên hợp quốc chỉ còn hơn 50 quốc gia quy định về hình phạt tử hình.
Thứ tư, trách nhiệm, nghĩa vụ của Việt Nam khi là thành viên của các điều ước quốc tế có liên quan, đặc biệt Công ước của Liên hợp quốc về quyền dân sự và chính trị xác định: “Ở những nước mà hình phạt tử hình chưa được xóa bỏ thì chỉ được phép áp dụng hình phạt tử hình đối với những tội ác nghiêm trọng nhất".
Thứ năm, phục vụ hoạt động hợp tác quốc tế của nước ta, nhất là trong bối cảnh hiện nay, khi Việt Nam đang mở rộng hợp tác quốc tế một cách sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, việc xây dựng hệ thống pháp luật tương đồng với đa số các nước trên thế giới sẽ góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy các quan hệ hợp tác ngày càng bền chặt và tin tưởng lẫn nhau.
Thứ sáu, trách nhiệm, năng lực của các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan bảo vệ pháp luật trong giai đoạn hiện nay.
Nâng hình phạt với tội về an toàn thực phẩm, ma túy
Luật mới đã quy định tăng mức hình phạt tù khởi điểm với một số tội về môi trường, an toàn thực phẩm, ma túy như tội gây ô nhiễm môi trường (Điều 235), tội vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại (Điều 236), tội sản xuất trái phép chất ma túy (Điều 248), tội tàng trữ trái phép chất ma túy (Điều 249), tội mua bán trái phép chất ma túy (Điều 251), tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (Điều 317)...
Việc tăng mức hình phạt là phù hợp với yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm của nước ta trong thời điểm hiện nay và những năm tiếp theo, theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp.
Bộ luật sửa đổi lần này cũng nâng mức phạt tiền gấp 2 lần đối với các tội phạm về môi trường, sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh, an toàn thực phẩm và các tội phạm về tham nhũng, để phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội ở nước ta hiện nay.
Mức phạt tăng lên này, theo bộ trưởng, có tính đến các yếu tố biến động của giá cả, thu nhập bình quân đầu người (mức lương cơ sở tăng 2,04 lần, thu nhập bình quân đầu người tăng 2,02 lần) tại thời điểm năm 2015 với thời điểm hiện tại.
Một nội dung khác, luật vừa được thông qua đã bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy. “Việc bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy là cần thiết trong tình hình hiện nay”, Bộ trưởng Tư pháp nêu quan điểm của Chính phủ.
Tuy nhiên, Điều 256a của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự lần này không áp dụng đối với tất cả người sử dụng trái phép chất ma túy mà chỉ áp dụng đối với những người đang cai nghiện hoặc đã thực hiện việc cai nghiện ma túy nhưng biện pháp này “đã bị thất bại”, người đã cai nghiện ma túy tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy.
Đề xuất này của Chính phủ dựa trên nhiều căn cứ. Đầu tiên là thực hiện chủ trương áp dụng chính sách hình sự nghiêm khắc hơn để giảm cầu ma túy, chặn đứng mối quan hệ cung, cầu ma túy.
Hai là, thực tiễn công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật về ma túy thấy rằng hiện nay, tình hình nghiện ma túy diễn ra rất phức tạp, số người nghiện ma túy đang có xu hướng gia tăng.
Ma túy là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến các loại tội phạm khác như trộm cắp tài sản, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, cưỡng đoạt tài sản, cướp giật tài sản...
Người sử dụng trái phép chất ma túy rơi vào tình trạng “ngáo đá”, phạm tội đặc biệt nghiêm trọng như giết người, hiếp dâm... có chiều hướng gia tăng…
Luật vừa được Quốc hội thông qua sửa đổi 38 điều, bổ sung một điều về tội sử dụng trái phép chất ma túy, có hiệu lực thi hành từ 1/7/2025.
